26.03.1981
Sameinað þing: 66. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 3105 í B-deild Alþingistíðinda. (3239)
Umræður utan dagskrár
Utanrrh. (Ólafur Jóhannesson):
Herra forseti. Eins og kunnugt er var árið 1974 gerður samningur á milli Bandaríkjanna og Íslands og þar var ákveðið að stefnt skyldi að aðskilnaði varnarliðsstarfsemi á Keflavíkurflugvelli og farþegaflugs. Til þess að slíkum aðskilnaði yrði við komið og verði við komið þarf að byggja nýja flugstöð. Var þá þegar fallist á það af hálfu Bandaríkjamanna, að þeir skyldu kosta allt utan dyra í sambandi við þá byggingu. Hins vegar voru þeir ekki reiðubúnir að taka þátt í kostnaði við byggingu flugstöðvarinnar sjálfrar.
Eins og hv. síðasti ræðumaður gat um var leitað síðar eftir því, að þeir endurskoðuðu þessa afstöðu sína. Það er rétt, sem fram kom hjá honum, að í maí 1978 kom það fram af þeirra hálfu, að þeir væru reiðubúnir að taka þátt í kostnaði við byggingu sjálfrar flugstöðvarinnar, þó að þá lægi ekki fyrir hver sú upphæð væri sem þeir væru reiðubúnir til að láta af hendi í þessu skyni, enda lá ekki fyrir nein kostnaðaráætlun varðandi slíka byggingu.
Það, sem átti sér svo stað 18. júlí 1979, er, eins og reyndar kom fram hjá hv. þm. Jóni Baldvin Hannibalssyni, að haldinn var fundur embættismanna af hálfu Bandaríkjanna og Íslands og á þessum fundi voru rædd þessi atriði, sem hann nefndi reyndar. Þá var því lýst yfir af hálfu Bandaríkjamanna, að þeir væru tilbúnir, auðvitað að áskildu samþykki síns fjárveitingavalds, að leggja allt að 20 millj. dala í bygginguna. Af Íslands hálfu var því lýst yfir, að Íslendingar væru reiðubúnir að vinna að undirbúningi þessa máls, hönnun og öðru slíku, í samræmi við það sem um hefði verið talað, allt að áskildu samþykki Alþingis að því er ákvörðun varðar. — Á þessum fundi var ekki utanrrh., en það skiptir út af fyrir sig ekki máli því að vitaskuld var það, sem fram fór, gert í umboði hans.
Ég get af þessu ekki séð og ekki séð af þeim skjölum, sem fyrir liggja, að Benedikt Gröndal hafi bundið Ísland til eins eða neins í þessu flugstöðvarmáli, hvorki skriflega né munnlega. Það var unnið að málinu í samræmi við það sem grein var gerð fyrir í þeirri skýrslu sem utanrrh. lagði fyrir Alþingi í okt. 1979. Á hinn bóginn er það svo, að það hefur alltaf verið gengið út frá því og gert ráð fyrir því, að ef og áður en til byggingar flugstöðvar kæmi þyrfti að gera um það sérstakan samning á milli Íslands og Bandaríkjanna, m. a. varðandi það tvíþætta hlutverk sem gert er ráð fyrir að flugstöðvarbyggingin geti gegnt. Það hefur ekki verið gerður neinn slíkur samningur enn og til slíks samnings kemur ekki fyrr en ákvörðun liggur fyrir um hvort lagt verður í flugstöðvarbyggingu eða ekki. Það er þess vegna ekki í þessu sambandi um að ræða neinar skuldbindingar af hálfu Íslendinga, enda geri ég ráð fyrir að Bandaríkjamenn verði ekki neitt óskaplega uppáþrengjandi um að fá okkur til að taka við þessum fjárveitingum, sem þeir hafa þó fengið.
Eins og ég sagði hefur þessi samningur ekki verið gerður. Að sjálfsögðu hefur verið hugleitt hvernig slíkt samkomulag ætti að vera ef til kæmi. Það er rétt, að þar hefur verið hugsað á þá lund varðandi þetta tvíþætta hlutverk, að mælt yrði svo fyrir, að flugstöðin gæti verið til nota fyrir bandarísk hernaðaryfirvöld á ófriðartímum eða í neyðartilfellum í samræmi við varnarsamninginn milli lýðveldisins Íslands og Bandaríkja Norður-Ameríku, og auk þess vitnað í Norður-Atlantshafssamninginn. Ég held þess vegna, að ef til kemur, sem enginn veit nú, að slíkt samkomulag væri gert á formlegan hátt, þá væri í raun og veru ekki um að ræða nýjar skuldbindingar fram yfir þær sem felast í varnarsamningnum.
Ég vona að þetta nægi hv. fyrirspyrjanda. Ég vona að það hafi komið í ljós að hv. þm. — fyrrv. utanrrh. — Benedikt Gröndal hefur ekki svo að séð verði gengist undir neinar skuldbindingar í þessu sambandi fyrir Íslands hönd.