01.04.1981
Neðri deild: 70. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 3351 í B-deild Alþingistíðinda. (3430)
94. mál, vernd barna og ungmenna
Flm. (Birgir Ísl. Gunnarsson):
Herra forseti. Ég skal ekki tefja umræðuna, en ég vildi þó aðeins, áður en málið fer til nefndar, svara með örfáum orðum athugasemdum sem hv. 8. landsk. þm. flutti áðan.
Hún flutti meginathugasemd sína við 2. gr. þar sem talað er um að skylt sé að styðja fullyrðingar blóðrannsókn eða læknisrannsókn. Ég geri mér fyllilega grein fyrir því, að slík tilvik koma upp og geta komið upp, að ekki sé hægt að styðja slíkar fullyrðingar með t. d. blóðrannsókn eða læknisrannsókn, vegna þess að viðkomandi aðill vildi ekki undir þetta gangast. Og einmitt þess vegna er fyrirvari settur í greininni, ef hv. þm. les áfram: „Ef slíkar rannsóknir liggja ekki fyrir skal þess getið í skýrslu, hvers vegna slík rannsókn hafi ekki farið fram.“
Ástæðan fyrir því, að þetta er sett, er sú, að það er ekki lagaskylda fyrir foreldra að fara til blóðrannsóknar, eins og t. d. bifreiðastjóra þegar þeir eru teknir ölvaðir við stýri. Ég geri mér grein fyrir að viðkomandi getur neitað, og þá mundu þeir, sem málið annast, geta þess í sinni skýrslu, hvers vegna blóðrannsókn eða læknisrannsókn fór ekki fram, en alla vega að óskað sé eftir því, að viðkomandi aðili undirgangist slíka rannsókn.
Þetta er meginatriði þeirrar athugasemdar sem hv. þm. kom fram með varðandi birtingu úrskurðar held ég að það ætti ekki að vera vandamál. Ef aðili er þannig í stakk búinn, að hann geti ekki tekið við úrskurði, t. d. vegna veikinda, þá er auðvelt að skipa sérstakan réttargæslumann sem tæki við úrskurði undir slíkum kringumstæðum.
Varðandi óhindraðan aðgang að öllum gögnum, þá skil ég það kannske vel að starfsmenn, hvort sem eru barnaverndarnefndar eða aðrir starfsmenn í íslenskri stjórnsýslu, sú tregir til þess að láta gögn af höndum sem varða þá einstaklinga sem þeir eru að meðhöndla. Og ástæðan er sú, að það er ákaflega framandi starfsfólki í íslenskri stjórnsýslu að þurfa að gera það. En t. d. í nýlegum stjórnsýslulögum bæði í Noregi og Svíþjóð hafa verið sett ákvæði sem gera það að meginreglu skylt, að einstaklingar eigi aðgang að þeim skjölum sem þá varða og ákvörðun um þá byggist á, ekki aðeins að því er snertir barnaverndarmál, heldur fjölmörg önnur mál sem stjórnsýslan fjallar um og snerta einstaklinga í þjóðfélaginu. Slík skylda er íslenskum embættismönnum ákaflega framandi. Og þeim finnst raunar — og þarf ekki barnaverndarfólk til — að það sé algjör óþarfi og þeim beri engin skylda til að afhenda slík gögn eða sýna fólki gögn sem það varða.
Þetta vildi ég láta koma fram, en ég tel að þetta sé grundvallaratriði í sambandi við réttindi hins almenna borgara gagnvart stjórnsýsluvaldinu, sem verður æ umfangsmeira í þjóðfélaginu og æ valdameira, að einstaklingarnir eigi kost á því að fá að sjá þau gögn, sem þá snerta, og geti byggt hugsanlegar málshöfðanir eða kvartanir til æðri stjórnvalda á því sem þeir hafa orðið vísir með því að kynna sér þau gögn.