20.05.1981
Neðri deild: 102. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 4765 í B-deild Alþingistíðinda. (4990)
38. mál, kjarasamningar Bandalags starfsmanna ríkis og bæja
Halldór Blöndal:
Herra forseti. Ég held að engum blandist hugur um það, eftir þær umr. sem hér hafa farið fram, að hæstv. fjmrh. hefur hlaupið á sig við gerð kjarasamninganna síðustu, í ágústmánuði s. l. Hann lofaði þar upp í ermina á sér og beitti brbl.-valdi sínu með þeim hætti að hann getur nú ekki staðið við stóru orðin. Ótímabært framtak hæstv. fjmrh. hefur m. a. valdið því í nótt, að flokkssystkin hans, 8. landsk, þm., sem á sæti í stjórn BSRB, og Guðmundur J. Guðmundsson, hv. 7. þm. Reykv., sem er formaður Verkamannasambands Íslands, hafa skipst á þvílíkum yfirlýsingum að greinilegt er að báðum þykir sinn hlutur heldur verri en áður eftir brbl. hæstv. fjmrh. og eftir bréf hans hinn 18. maí 1981.
Í snubbóttu nál. 1. minni hl. fjh.- og viðskn. er komist svo að orði, að nm. leggi til að frv. verði samþykkt með þeim skilningi varðandi 1. gr. er fram kom í bréfi fjmrn. Ef reynt er að átta sig á því, hvað þar stendur, kemur í ljós að það er lagt í vald stjórnar eða forráðamanna tiltekinna sjálfseignarstofnana í hvaða verkalýðsfélagi viðkomandi starfsmenn séu. Ákvörðunartakan um landamerki opinberra starfsmanna og hins frjálsa vinnumarkaðar eiga ekki lengur að ákvarðast af launþegunum sjálfum með því að þeir reyni að koma sér saman og hafa verkaskiptingu, heldur á Alþingi að afhenda þetta vald stjórnum einstakra sjálfseignarstofnana.
Ég verð að játa það, að ég var undrandi á þeirri yfirlýsingu hv. 7. þm. Reykv. áðan að reynsla launþega af samningum við ríkisvaldið og hinn frjálsa vinnumarkað væri sú, að þeir næðu betri samningum yfirleitt sem ríkisvaldið semdi við. Að sjálfsögðu þýðir þetta að aukinn þrýstingur verður frá starfsmönnum þessara sjálfseignarstofnana að falla undir BSRB, ef skilja ber orð formanns Verkamannasambandsins bókstaflega. Hitt hygg ég þó að sé miklu réttara, að á stundum tekst ríkisstarfsmönnum að bæta sinn hlut borið saman við hinn frjálsa vinnumarkað og þetta skiptist á milli samninga. Upp úr stendur þó að það fólk, sem er innan BSRB, hefur réttindi og fríðindi langt umfram það sem boðið er á hinum frjálsa vinnumarkaði. Ég vil þar fyrst nefna veikindaorlof. Við þekkjum það, að þótt einstaklingar hafi unnið lengi hjá litlum fyrirtækjum eða fyrirtækjum í einkaeign reynir mjög fljótt á það hjá sérstaklega hinum smæstu fyrirtækjum að þau hafa ekki bolmagn til þess að halda uppi kannske tveim til þrem starfsmönnum sem misst hafa heilsuna eða eru mikið frá af þeim sökum. Ef maður á hinn bóginn vinnur hjá hinu opinbera eru réttindi hans í þessum efnum miklu meiri og þess munu fá dæmi að maður á sæmilegum aldri, sem fær alvarlegan sjúkdóm, fái ekki að halda starfi sínu hjá hinu opinbera eða laun hans séu skert ef hann getur sýnt einhvern lit í því að mæta til vinnu. Þarna eru tvímælalaust þau réttindi opinberra starfsmanna sem mest virði eru meðan fólk er á venjulegum starfsaldri. Eftir það tímabil verður mismunurinn svo miklu meiri vegna þeirrar undarlegu tregðu sem stjórnvöld hafa sýnt varðandi verðtryggðan lífeyrissjóð. Þar eru forréttindi opinberra starfsmanna afskaplega rík. Síðast um daginn hringdi til mín maður að norðan, sem alla sína ævi hefur verið á sjónum og er nú kominn um sjötugsaldur, kunnur aflamaður og aflakló og hefur sjaldan fallið verk úr hendi. Hann verður að una því núna að eftirlaun hans eftir þennan langa starfsaldur séu eitthvað 800 kr. á sama tíma og ég hygg að a. m. k. tveir ráðh. njóti fullra eftirlauna úr verðtryggðum sjóði opinberra starfsmanna. Ég hef að vísu ekki flett því upp hvort þeir taka við þessum eftirlaunagreiðslum, en réttur þeirra til þeirra er ótvíræður, jafnvel þó þeir gegni störfum sem alþm. og ráðherrar.
Ég skal ekki fara lengra inn á mismuninn á þeim kjörum sem opinberir starfsmenn og fólk innan Alþýðusambandsins hefur, en vek aðeins athygli á því, að hér er það sem sagt tillaga stjórnarsinna í fjh.- og viðskn. að það verði einhliða lagt á vald sjálfseignarstofnana og annarra stofnana að fela samningsumboðið fjmrh. fyrir hönd ríkissjóðs, starfsmennirnir verði ekki um það spurðir, stjórnunin á að koma að ofan. Þetta er einmitt dæmi um hversu hinir nýju stjórnarherrar reynast sem fyrst náðu árangri í sinni pólitísku baráttu þegar þeir börðust fyrir samningunum í gildi á árinu 1978 — og hefðu að vísu aldrei náð þeim árangri sem raun ber vitni ef þeim hefði ekki verið stjórnað af þeim gamla og seiga Lúðvík Jósepssyni sem mundi nú taka gleraugun sín ofan heldur en ekki yfir annarri eins moðsuðu og bréf hæstv. fjmrh. frá 18. maí er.
Ég get satt að segja varla skilið hvernig stjórn BSRB kemst að raun um að þetta bréf sé samningsrof. Mér finnst það vera einhvers konar langloka sem enginn kemst til botns í. Allir geta út af fyrir sig skrifað undir að það er meiningarlaust og verður ágætt deilu- og rifrildisefni síðar meir milli forustumanna launþegasamtakanna. Þessir tveir forustumenn launþegasamtakanna, sem kosnir voru á þing fyrir Alþb. nú í síðustu kosningum, formaður Verkamannasambandsins og stjórnarmaður í BSRB, stóðu fast saman fyrir þrem árum, þegar Alþingi götunnar var alls ráðandi og þegar talað var um Íslandsmann. En þegar maður hlustaði á þau hér áðan datt manni í hug gömul vísa:
Man ég þeirra fyrri fund,
forn þótt ástin réni.
Nú er eins og hundur hund
hitti á tófugreni.