27.11.1980
Sameinað þing: 26. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 978 í B-deild Alþingistíðinda. (885)
52. mál, sveigjanlegur vinnutími hjá ríkisfyrirtækjum
Flm. (Friðrik Sophusson):
Herra forseti. Ég hef leyft mér á þskj. 56 að flytja þáltill. um sveigjanlegan vinnutíma hjá ríkisfyrirtækjum og ríkisstofnunum ásamt hv. þm. Salome Þorketsdóttur og Ragnhildi Helgadóttur. Með leyfi hæstv. forseta hljóðar ályktunartillagan á þessa leið:
„Alþingi ályktar að skora á ríkisstj. að
1) láta kanna, að hve miklu leyti sé hægt að koma við sveigjanlegum vinnutíma starfsmanna ríkisfyrirtækja og ríkisstofnana og
2) koma slíkri vinnutilhögun á, þar sem slíkt þykir henta.“
Það er óþarfi fyrir mig að hafa mörg orð um þessa till. Hún hefur tvívegis verið flutt áður hér í sölum Alþingis og flestir hv. þm. eru því málinu kunnugir.
Eins og fram kemur í grg. hafa mörg fyrirtæki tekið þann hátt upp að hafa sveigjanlegan vinnutíma, bæði hérlendis og erlendis. Það kemur í ljós að á undanförnum árum hefur sú þróun átt sér stað víða í Evrópu og jafnframt í Bandaríkjunum að fleiri og fleiri fyrirtæki bjóða starfsmönnum sveigjanlegan vinnutíma, og jafnframt má sjá það á þróun mála í þessum efnum að horfið hefur verið frá því ráði, sem upphaflega var haft að markmiði í Bandaríkjunum, að stefna að fjögurra daga vinnuviku. Í stað fjögurra daga vinnuvikunnar hefur stefnan verið tekin á sveigjanlegan vinnutíma.
Tilgangurinn með sveigjanlegum vinnutíma og þá jafnframt með flutningi þessarar þáltill. er í fyrsta lagi að aðlaga vinnumarkaðinn þörfum fjölskyldunnar og einstaklinganna. Í öðru lagi á að auka eða koma á jafnræði með hjónum sem vinna úti, því að auðvitað er sveigjanlegur vinnutími ekki bundinn við annað kynið. Og í þriðja lagi má gera ráð fyrir að sveigjanlegur vinnutími verði til þess að starfsmenn séu meira við í vinnutímanum.
Það hefur ekki farið fram hjá neinum, sem fylgjast með málum hér á landi, að að undanförnu hafa fjölskyldumál verið í brennidepli. Skemmst er að minnast þess, að Hvöt, félag sjálfstæðiskvenna í Reykjavík, og Landssamband sjálfstæðiskvenna gáfu út bókina „Fjölskyldan í frjálsu samfélagi“, en í henni er ítarlega rætt um ýmsa þætti þessara mála og m.a. eru þar gerð ítarleg skil þeirri tilhögun sem hér er gerð till. um. Þar er skýrt frá göllum og kostum fyrirkomulagsins og ég tel þess vegna óþarfa að tíunda þá þætti mjög ítarlega í þingræðu.
Þessu til viðbótar má geta þess, að á fundi, sem Jafnréttisráð hélt með aðilum vinnumarkaðarins 18. maí 1979, var fjallað um sveigjanlegan vinnutíma. Í ræðu, sem Jón Júlíusson, þáv. starfsmannastjóri Flugleiða, flutti á þeim fundi, kom greinilega fram, að samkv. könnunum, sem gerðar voru í því fyrirtæki, virðast bæði starfsmenn og stjórnendur vera sammála um að sveigjanlegur vinnutími sé betri kostur í þessu máli en hinn venjubundni vinnutími sem viðhafður var í því fyrirtæki til skamms tíma. Þessi sjónarmið, sem komu fram á ráðstefnu Jafnréttisráðs, falla að þeim sjónarmiðum sem áður höfðu komið fram og kynnt höfðu verið í þingræðum áður. Það er ósköp eðlilegt að Jafnréttisráð hafi gert þetta að umræðuefni því að auðvitað er sveigjanlegur vinnutími sterkt vopn í jafnréttisbaráttunni.
Þegar þetta mál var síðast til umr. hér á hv. Alþ. kom í ljós að till. á miklu fylgi að fagna meðal þm. og allir þeir, sem tóku þátt í umr. lýstu yfir stuðningi við tillöguna. Hins vegar hefur mér verið skýrt frá því, að í nefndarstörfum hv. allshn. Sþ. hafi komið fram sú mótbára, að sveigjanlegur vinnutími hljóti að vera hluti af kjarasamningamálum. Um þetta vil ég segja það, að í síðustu kjarasamningum opinberra starfsmanna má finna eftirfarandi klausu, með leyfi forseta:
„Einnig er heimilt að semja um rýmkun á dagvinnutíma og um ákveðið frjálsræði um hvenær vinnuskyldu er gegnt. Leitað skal samþykkis samningsaðila sérkjarasamnings þegar heimildar þessarar er neytt.“
Í þessum kjarasamningi er sem sagt opnuð leið fyrir ríkisfyrirtæki og stofnanir að koma á sveigjanlegum vinnutíma. Ég vil sérstaklega taka það fram, að nú eru þau mótrök ekki til fyrirstöðu, að þetta þurfi að vera angi af kjarasamningi. Sá samningur liggur fyrir.
Næsta stig er auðvitað það, að ítarleg könnun fari fram um hvort ekki sé hægt að koma á sveigjanlegum vinnutíma. Ef það reynist að mati starfsmanna og stjórnenda er sjálfsagt að gengið verði í það mál.
Nú kann einhver að spyrja: En hvers vegna er aðeins vikið að ríkisfyrirtækjum? Ástæðan er einfaldlega sú, að það er ekki hægt með þáltill. að biðja ríkisstj. að koma á sveigjanlegum vinnutíma hjá starfsmönnum annarra fyrirtækja en ríkið rekur sjálft. Auk þess hafa fjölmörg fyrirtæki í einkaeign tekið upp þetta fyrirkomulag. Hér er aðeins verið að benda á leið sem einkareksturinn hefur farið í landinu og getur komið opinberum fyrirtækjum til góða, jafnt stjórnendum sem starfsmönnum.
Herra forseti. Ég sé ekki ástæðu til að tíunda frekar rök fyrir þessari þáltill. Ég minni aðeins á að þetta er í þriðja sinn sem hún er flutt hér á hv. Alþ. Undirtektir hafa verið góðar. Mótbárur hafa komið fram um það, að kjarasamningar þurfi til að koma. Því hefur verið lýst í þessari ræðu, að þær dyr hafa opnast. Nú er ekkert til fyrirstöðu að þetta mál fari til hv. allshn. og komi þaðan aftur til síðari hluta umr. í Sþ. og fái þá samþykki Sþ.