17.12.1981
Neðri deild: 26. fundur, 104. löggjafarþing.
Sjá dálk 1773 í B-deild Alþingistíðinda. (1413)
42. mál, ráðstafanir vegna breytingar á gengi íslenskrar krónu
Karvel Pálmason:
Herra forseti. Eins og hér hefur komið fram hafa tveir hæstv. ráðh., þ. e. hæstv. fjmrh. og hæstv. forsrh., orðið þess valdandi að það frv., sem hér er nú til umr., var ekki orðið að lögum fyrir röskum sólarhring, og má það eitt út af fyrir sig furðulegt telja að hæstv. ráðh. komi í veg fyrir að mál nái hér fram að ganga, þeirra eigin mál. En þetta mál er búið að fara í gegnum hv. Ed., gegnum þrjár umr. þar, og komið til 2. umr. hér, að því er mér sýnist eftir yfirlýsingu hæstv. fjmrh. á algjörlega fölskum forsendum. Það verður ekki annað séð því að þá virðist greina verulega á, hæstv. fjmrh. og hæstv. sjútvrh.
Nú vill svo vel til að sagt er að hæstv. sjútvrh. sé staddur hér á landi um þessar mundir. Að vísu er ekki vitað um hversu löng dvöl það muni verða, en það ætti að vera hægt að fá um það vitneskju af hans hálfu hvort nokkuð hefur breyst hans viðhorf eða hans meining í þessu máli, því ef það er rétt, sem hæstv. fjmrh. segir að því er varðar ábyrgð ríkisins vegna þessarar margumtöluðu 42 millj. kr. lántöku, þá hefur bæði sjómönnum og útvegsmönnum verið gefið fyrirheit og falskar vonir að því er varðar ákvörðunarverð á loðnu nú í haust. Það er því alveg nauðsynlegt að fá um það vitneskju frá hæstv. sjútvrh., hvort þau fyrirheit og sá boðskapur, sem oddamaðurinn í yfirnefndinni flutti þessum aðilum í Verðlagsráði frá hæstv. sjútvrh., standa ekki enn óhögguð. Um það held ég að sé nauðsynlegt að fá vitneskju. — Það er eins og fyrri daginn, að það er fátt um hæstv. ráðh. hér, hvorki hæstv. fjmrh., hæstv. forsrh., hæstv. sjútvrh. er hér, en allir hafa þeir meira og minna blandast inn í þetta mál. Það má raunar furðu gegna að hæstv. ráðh. skuli ekki vera hér viðstaddir þessa umr. vitandi, svo augljóst sem það er, að það hlýtur að verða leitað upplýsinga hjá þeim um afstöðu í málinu.
Við 1. umr. þessa máls vék ég örfáum orðum að því sem hér er um að ræða. Þá greindi hæstv. sjútvrh., eða staðgengill alvörusjútvrh., hæstv. viðskrh., á við hv. þm. Matthías Bjarnason og raunar fleiri um hvort verið væri að fara inn á nýjar leiðir með því sem hér er lagt til í sambandi við ábyrgð ríkissjóðs á lántöku. Ég held að það sé gjörsamlega út í hött að ætlast til þess, að Alþingi sé í neinum vafa um hvað er meiningin að gera í sambandi við ábyrgðina á þessari lántöku. Ef það er meiningin, eins og hæstv. fjmrh. túlkar þetta mál, að ábyrgð ríkissjóðs komi ekki til fyrr en Verðjöfnunarsjóður er í raun og veru gjaldþrota fyrirtæki, þá er það allt annað en það sem hæstv. sjútvrh. hefur gefið í skyn og fulltrúar í Verðlagsráði, bæði fulltrúar sjómanna og útvegsmanna, gera ráð fyrir. Það var a. m. k, svo í umr. í sjútvn. þessarar deildar, þar sem þessi mál bar á góma og fulltrúi útvegsmanna var mættur, að hann var þeirrar skoðunar, eins og hefur komið fram margítrekað, að hér væri um að ræða ótvíræða sjálfskuldarábyrgð ríkissjóðs vegna þessarar lántöku. Úr því verður auðvitað að fást skorið, og ég vil beina því til hæstv, forseta, hvort ekki væru nú möguleikar á að hæstv. sjútvrh. gæti verið hér viðstaddur og við fengjum enn einu sinni að vita hvort það hefur ekki verið rétt skýrt frá afstöðu hans í þessu máli, því að það er nauðsynlegt að svo verði gert.
Það hefur áður komið fram í þessum umr. að burt séð frá þessum ágreiningi um ábyrgð ríkissjóðs er með því, sem hér er verið að gera, einvörðungu um það að ræða að það er verið að fresta vandanum. Hér er um að ræða frestun vandans. Hér er lántaka sem er ávísun á fiskverð í náinni framtíð. Það er alveg augljóst, að verði sá háttur á hafður, sem hér er lagt til, er það ekki það sem upphaflega var ætlað með eðli og tilgangi Verðjöfnunarsjóðs. Það verður að teljast furðulegt, ef þetta hefur verið meining hæstv. fjmrh., að sú yfirlýsing, sem hann gaf við 2. umr. málsins í seinni deild í gær, skyldi ekki koma fram í fyrri deild í umr. þar um málið. Það er hins vegar ekkert nýtt, að hæstv. fjmrh. efni til mikillar umr. undir það að Alþingi er að fara í jólaleyfi. Það gerðist rétt fyrir jólin í fyrra við umr. fjárlaga að hæstv. ráðh. hagaði málflutningi sínum með þeim hætti að umr. urðu langar. Einnig hefur hann gert slíkt hið sama núna í þessu máli, þannig að það er ekkert nýtt. En það, sem er nýtt, er hvernig hæstv. forsrh. hagaði sínum málflutningi hér í gær. Það má með eindæmum telja að hæstv. forsrh. skuli beinlínis í málflutningi hér á Alþingi egna hagsmunasamtök í landinu upp á móti bæði sér og hæstv. ríkisstj. með óskynsamlegum ummælum. Enn óskiljanlegra er þetta vegna þess að a. m. k. sjómannastéttin telur sig eiga margt vantalað við hæstv. ríkisstj. og ekki síst hæstv. forsrh., sem stýrir þeirri skútu, vegna þess að bæði hefur ríkisstj. gengið á hlut sjómannastéttarinnar að því er varðar kjaramál og ekki staðið við gefin fyrirheit og gefnar yfirlýsingar og nú liður óðum að því að á það reyni hvort í þriðja skipti á að svíkja þau gefnu fyrirheit og gefnu loforð sem hæstv. sjútvrh. hefur gefið sjómönnum að því er varðar olíugjaldið. Það eru örfáir dagar þar til nýtt fiskverð á að sjá dagsins ljós og það er eindregin krafa, hefur verið og er eindregin krafa sjómanna, að olíugjaldið verði fellt niður. Því hefur hæstv. sjútvrh. lofað tvívegis og gefið fyrirheit um.
Það er því í hæsta máta óskynsamlegt af hæstv. ráðh. að vera að egna í þessu tilfelli sjómannastéttina og raunar líka útvegsmenn gegn stjórnvöldum. Það er óskynsamlegt ekki síst í ljósi þeirrar fenginnar reynslu, að á hlut sjómannastéttarinnar hefur verið gengið að því er varðar kjaramálin — eða hvernig halda menn að sjómenn og útvegsmenn túlki eftirfarandi í ummælum hæstv. forsrh., þegar hann segir, með leyfi forseta:
„Nú hafa samtök þessara aðila, sjómanna, útvegsmanna og fiskvinnslufyrirtækja, a. m. k. ýmis þeirra, boðað stöðvun útgerðarinnar um áramót ef nýtt fiskverð verði ekki komið. Það vill nú svo til, að þetta eru einmitt sömu aðilar sem velja fulltrúa í Verðlagsráðið sem á samkv. lögum að ákveða fiskverð. Það er auðvitað ágætt að reka þannig á eftir sjálfum sér. Það er gott að slá í hjá sjálfum sér og getur vafalaust verið gagnlegt.“
Ég held að slík ummæli af hálfu hæstv. forsrh. séu ekki til þess fallin að greiða fyrir að lausn fáist á þeim mikla vanda sem fram undan er, lausn fáist í því, sem sjómenn telja að þurfi að gerast, að fiskverð hækki verulega og launakjör þeirra verði bætt, því að eins og margoft hefur verið ítrekað hafa sjómenn dregist aftur úr að því er varðar kjaramálin og telja að þeir muni nú láta sverfa til stáls og snúa þeirri þróun við. Ekki síst í ljósi þeirrar stöðu er afskaplega óskynsamlegt af hæstv. ráðh. að tala með þeim hætti sem hér hefur verið til vitnað.
En það er auðvitað fleira í þeirri ræðu, sem hæstv. forsrh. flutti hér í gær, sem gefur tilefni til umhugsunar um hvað hæstv. ríkisstj. sé að hugsa að því er varðar aðgerðir í efnahagsmálum og ákvörðun nýs fiskverðs. Það hefði vissulega verið full þörf og nauðsyn á að hæstv. forsrh. hefði greint frekar frá því, hvaða hugmundir þar væru uppi, en ekki talað með þeim hætti sem hann gerði, að gefa ýmislegt í skyn án þess að nokkrar frekari upplýsingar eða hugmyndir fylgdu þeim hálfkveðnu vísum. Það verður ekki annað séð af ummælum hæstv. forsrh. en að hann sé hugsanlega að gefa í skyn að gilda eigi mörg fiskverð í landinu. Enginn veit hversu mörg, en sum ummæli hans gefa tilefni til að ætla að það eigi ekki bara að vera eitt og hið sama fiskverð, heldur gætu þau orðið mörg, eftir því hvernig staða viðkomandi greinar væri. Ef það er ætlunin er verið að fara inn á það kerfi sem einu sinni var hér, hið margumtalaða millifærslukerfi og uppbóta, sem ég held að a. m. k. sjómenn óski ekki eftir eða sætti sig við. Það hefði því verið ástæða til þess af hæstv. forsrh., fyrst hann hóf að fyrra bragði umr. í þessum dúr, að gefa örlítið betri upplýsingar og gefa betur í skyn hvort í raun og veru væri ætlunin að taka upp þetta margumtalaða uppbóta- og millifærslukerfi. Þessi ummæli hæstv. forsrh. verða ekki skilin á annan veg en þann, að það kunni hugsanlega að gilda eitt fiskverð fyrir bátaflotann, annað fyrir smærri togarana og enn annað fyrir hina stærri. Þá sjá menn út í hvaða ógöngur er komið, ef hér verður a. m. k. þrenns konar ef ekki fleiri fiskverð til handa sjómönnum og útverðarmönnum. Ég held að það verði ekki hjá því komist að Alþingi fái frekari vitneskju um hvort það er í raun og veru ætlun hæstv. ríkisstj. að fara inn á þær brautir aftur.
Ég skal ekki, herra forseti, eyða öllu lengri tíma í ræðuhöld vegna þessa, en ég vil ítreka að ég teldi mjög æskilegt og raunar nauðsynlegt að þessari umr. um þetta mál yrði ekki slitið án þess að hæstv. sjútvrh. fengist til að upplýsa hvaða afstöðu hann hefur til yfirlýsingar hæstv. fjmrh. Ef ekki hefur breyst skoðun eða viðhorf hæstv. sjútvrh. tala þessir hæstv. ráðh., fjmrh. og sjútvrh., sinn í hvora áttina og við það verður auðvitað ekki unað. Það verður að fást úr því skorið, hvort hæstv. ríkisstj. er einhuga í þessu máli og hvaða stefnu þar á að taka eða þá að Alþingi verður að skera úr með því að breyta og taka af öll tvímæli þegar þetta mál verður endanlega afgreitt hér í þinginu, þannig að það gildi engin geðþóttaákvörðun hvorugs þessara ráðh., heldur sé ótvírætt og ljóst hvað við er átt þegar málið verður afgreitt.