18.12.1981
Sameinað þing: 38. fundur, 104. löggjafarþing.
Sjá dálk 1857 í B-deild Alþingistíðinda. (1514)
1. mál, fjárlög 1982
Jóhanna Sigurðardóttir:
Herra forseti. Við 2. umr. fjárlaga gerði ég grein fyrir brtt. sem ég endurflyt nú ásamt hv. þm. Árna Gunnarssyni, Magnúsi H. Magnússyni, Vilmundi Gylfasyni og Eiði Guðnasyni, varðandi 2 millj. kr. framlag til Tryggingastofnunar ríkisins til að standa undir hópskoðunum Krabbameinsfélagsins. Það er auðvitað mjög brýnt að Alþingi samþykki þetta framlag. Rökstuddi ég það allítarlega við 2. umr. fjárlaga og tel óþarft að endurtaka það nú, enda hefur hv. þm. Matthías Bjarnason nú rökstutt það enn frekar.
Það er auðvitað borin von að ætla að Tryggingastofnunin geti að óbreyttu staðið undir þessu, enda vantar nú um 240 millj. miðað við fjárlög til þess að endar náist saman á næsta ári hjá Tryggingastofnuninni samkvæmt áætlun stofnunarinnar fyrir árið 1982. Ekki hefur verið gert ráð fyrir útgjöldum vegna hópskoðana Krabbameinsfélagsins, hvorki í frv. til fjárlaga né brtt. frá fjvn., hvorki milli 1. og 2. umr. né nú við 3. umr., og þýðir lítið að benda á að svo sé nema um leið sé gerð grein fyrir hvaða útgjaldaliði sjúkratrygginga eigi að skera niður.
Ég tel einnig óþarft að ég endurtaki hér nauðsyn á aukningu fjármagns til framkvæmdar laga um aðstoð við þroskahefta því að það var ítarlega gert hér við 2. umr. Þó að nokkur breyting á framlagi hafi orðið til þessa verkefnis milli 2. og 3. umr., sem auðvitað ber að fagna, er augljóst að það hrekkur skammt.
Satt að segja vakti furðu mína sú afgreiðsla sem lítill brtt., sem ég flutti, fékk við 2. umr. fjárlaga. Það er sérkennilegt og verður vart trúað að Alþingi hafni því að veita litla upphæð til að hægt sé að hefja undirbúning að könnun á raunverulegum launakjörum kvenna og karla. Ekki síst hlýtur sú afgreiðsla að vekja furðu margra þegar Alþingi hefur margoft lýst yfir vilja sínum á því og samþykkt að slík könnun færi fram. Í jafnréttislögunum frá 1973 og aftur 1976 er lagagrein sem kveður á um það, að Jafnréttisráði skuli gert kleift að standa fyrir könnunum til að lögin um launajöfnuð karla og kvenna séu virt og nái tilgangi sínum. Þrátt fyrir það segir Alþingi nei við 300 þús. kr. fjárframlagi til að standa við fyrirheit Alþingis sem fólst í umræddri þingsályktun.
Fyrir liggur einnig rökstudd dagskrá, samþykkt á Alþingi s. l. vor, um að veitt skuli fjárlögin til að standa fyrir könnun á launakjörum kvenna og karla. Þrátt fyrir þetta ákvæði hafa ríkisstjórnir aldrei beitt sér fyrir fjárveitingu til að standa undir slíkum könnunum. Og þegar till. kemur fram á Alþingi um að veita lítið fjármagn til að ýta af stað slíkum könnunum segir hv. Alþingi nei.
Fyrir liggur einnig þingsályktun, er samþykkt var fyrir nær tveimur árum, um að slík könnun á launakjörum kvenna og karla fari fram. Þrátt fyrir það segir Alþingi nei við 300 þús. kr. fjárframlagi til að standa við fyrirheit Alþingis sem fólst í umræddri þingsályktun.
Fyrir liggur einnig rökstudd dagskrá, samþykkt á Alþingi s. l. vor, um að veitt skuli fjármagn til að standa fyrir könnunum á launakjörum kvenna og karla. Þrátt fyrir þá samþykkt segir Alþingi nei þegar á reynir að standa við slíka samþykkt. Þegar á reynir að standa við þann raunverulega vilja, sem bjó að baki slíkri samþykkt frumvarps og þingsályktunartillögu sem Alþingi hefur látið frá sér fara um nauðsyn á könnunum á launakjörum kvenna og karla, þá segja flestir alþm. nei eða taka ekki afstöðu. Þetta er aldeilis furðulegur tvískinnungsháttur. Hvers vegna er Alþingi yfirleitt að samþykkja svona ályktanir og frv. sem kveða á um slíka könnun ef aldrei var meiningin að standa við þau? Hvers vegna er verið að blekkja fólk með því að samþykkja frv. og ályktun um þetta efni ef ekki býr meira á bak við en raun ber vitni? Ég vil leyfa mér að átelja löggjafarvaldið fyrir þessi vinnubrögð. Ég vil leyfa mér að átelja harðlega þann tvískinnung sem lýsir sér í svona vinnubrögðum.
Það er engin furða þó að virðingu Alþingis hraki þegar Alþingi verður uppvíst að þessum og viðlíka vinnubrögðum og stendur fyrir svona skrípaleik. Það vantar ekki að hv. alþm. séu fúsir hvað eftir annað að lýsa yfir vilja sínum til þess að uppræta launamisrétti með samþykkt laga, með samþykkt þál., með samþykkt rökstuddra dagskráa, með yfirlýsingum í nál. og yfirleitt í öllum þeim búningi sem þingsköp leyfa. En þegar á herðir, þegar til þess kemur að standa við öll loforðin í lögunum, þáltill., rökstuddu dagskránum og nál., þá leyfir Alþingi sér að segja nei. Þetta eru auðvitað forkastanleg vinnubrögð sem fleiri en ég hljóta að eiga eftir að átelja. Hvað bjó t. d. að baki því nál. sem nm. félmn. Nd. skrifuðu upp á s. l. vor?
Það skrifa allir nm. undir nál., þar sem fram kemur að félmn. telji brýnt að kannanir fari fram þegar á launakjörum kvenna og karla, enda var það í samræmi við eindreginn vilja sem fram kom í umsögnum sem nefndinni bárust frá heildarsamtökum launafólks, bæði BSRB og ASÍ auk Sambands ísl. sveitarfélaga og fleiri aðila. Formaður nefndarinnar, hv. þm. Alexander Stefánsson, sem er í stjórn Sambands ísl. sveitarfélaga, sagði já við þessari beiðni Sambands ísl. sveitarfélaga og fleiri aðila. Það kom fram í nál. sem hann sjálfur mælti fyrir og hann að sjálfsögðu greiddi atkv. Nál. þessi fylgdi rökstudd dagskrá, sem samþykkt var um þetta mál og kvað á um að veita fjárframlag í slíka könnun. En þegar á reynir að þm. standi við þetta loforð, þá segir hv. þm. Alexander Stefánsson nei.
Sama var um nokkra aðra þm. sem skrifuðu undir þetta nál. og sögðu já þar við að veita fjárframlag til verkefnisins, en sögðu svo ýmist nei eða tóku ekki afstöðu þegar á reyndi raunverulegan vilja þeirra um framlag til að standa við gefin fyrirheit. Undanskilja ber þó hv. þm. Guðmund J. Guðmundsson sem greiddi því atkv. að fjárframlög yrðu veitt til þessa verkefnis, enda hefði keyrt um þverbak ef jafnvel hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson hefði ekki stutt þessa tillögu þegar meiri hluti þeirra samtaka launafólks, sem hann er í forsvari fyrir, er konur. Sama verður ekki sagt um félaga hans í Alþb. og stjórnarmann í BSRB, hv. þm. Guðrúnu Helgadóttur. Og þá tók nú fyrst steininn úr. Hv. þm. Guðrún Helgadóttir hefur ekki einungis tekið þátt í atkvgr. þar sem samþykkt er að könnun fari fram á launakjörum kvenna og karla, heldur oft tekið þátt í umr. hér á hv. Alþingi og lýst yfir nauðsyn þess, að slík könnun fari fram. Þegar á reynir að veita fjárframlag til að standa við það sem sagt er og samþykkt hér á Alþingi í þessu sambandi, m. a. orð og yfirlýsingar hv. þm. Guðrúnar Helgadóttur, þá segir þm. nei. Hvers lags skrípaleikur er þetta sem hv. þm. viðhefur hér á Alþingi? Og út yfir tekur þegar þm. flytur svo þáltill., sem nú er til umr. á hv. Alþingi og felur í sér að kannað verði sérstaklega hvort launamisrétti eigi sér stað milli kvenna og karla við sömu störf hjá félögum í BSRB og ríkisbönkunum. En svo segir þm. nei við að veita fjárframlag sem m. a. gæti staðið undir þeirri könnun. Mér satt að segja flökrar við tvískinnungnum sem fram hefur komið hjá hv. þm. í þessu máli.
Ég spyr: Er mark takandi á slíkum tillöguflutningi hjá hv. þm. Guðrúnu Helgadóttur? Er yfirleitt mark takandi á því sem hv. þm. segir hér á Alþingi um þessi mál, þegar engin alvara býr á bak við þennan málflutning þm. um nauðsyn þess að kanna launamisrétti kvenna og karla, eins og berlega kom í ljós við afgreiðslu fjárlaga við 2. umr. Ég hafði lýst yfir stuðningi við þessa umræddu till. þm. við umr. um þetta mál hér í deildinni fyrir nokkru. Mér er það til efs, það segi ég satt, að ég styðji þessa till. þm. þegar uppvíst er að ekkert býr á bak við hana. Hv. þm. verður að gera sér grein fyrir því, að við höfum fyrir því margfalda reynslu, að launamisrétti kvenna og karla verður ekki upprætt með frumvörpum og þingsályktunum héðan frá Alþingi, sem — þegar á reynir — ekkert býr á bak við.
Afstaða hæstv. jafnréttismálaráðherra, Svavars Gestssonar, kom mér svo sem ekkert sérstaklega á óvart við afgreiðslu þessarar till. við 2. umr. fjárlaga. Ég get ekki séð að gerðir hans í stól jafnréttismálaráðherra bendi til að hann hafi minnst áhuga á jafnréttismálum. Flokkur hans, sem á tyllidögum telur sig flokka fremstan sem málsvara jafnréttismála hér á landi, hefur lítið til að skýla sér á bak við eftir þá afstöðu þm. hans og hug sem fram kom við 2. umr. fjárlaganna, þegar þeir fylktu liði til að fella fjárframlag til að standa fyrir könnun til að reyna að uppræta launamisrétti kvenna og karla. Hræsni þeirra og blekking hefur svo sannarlega opinberað sig. Breyti þeir ekki afstöðu sinni nú, við 3. umr. fjárlaga, fær fólkið í þessu landi að kynnast hvað í raun býr á bak við fagurgala þeirra um að uppræta verði launamisrétti kvenna og karla.
Sjálfsagt munu þeir reyna að skýla sér á bak við það, að á fjárlögum hafi Jafnréttisráði verið heimilað að ráða ritara til starfs. Það fíkjublað skýlir þeim lítið, það get ég sannfært þingheim um. Þó ritari fáist nú til starfa hjá Jafnréttisráði, mun það engu breyta um það nú, að Jafnréttisráð getur ekki staðið fyrir launakönnunum. Jafnréttisráð sótti um á fjárlögum að fá til starfa fulltrúa með viðskipta- eða hagfræðimenntun til að framkvæma kjararannsóknir og fylgjast með kjaramálum, auk þess fulltrúa með lögfræðimenntun, fræðslufulltrúa og stöðugildi ritara í 11/2 starf. Heildarframlög, sem ráðið sótti um, voru 800 þús. kr. sem ráðið taldi sig þurfa sem lágmarksfjárveitingu til að geta staðið fyrir því sem lögin um jafnrétti kvenna og karla kveða á um. Á fjárlögum eru nú áætlaðar til ráðsins um 370 þús. kr. Og þó að Jafnréttisráð geti ráðið í starf eins ritara, þá er það aðeins til að sinna daglegum skrifstofustörfum og engin von til þess, að ráðið geti staðið fyrir neinum kjararannsóknum.
Ég vil freista þess nú aftur við 3. umr. og endanlega afgreiðslu fjárlaga að leggja fram brtt. um 200 þús. kr. framlag til að standa fyrir launakönnunum á raunverulegum kjörum kvenna og karla. Brtt. er um 100 þús. kr. lægra framlag en fellt var við 2. umr.
Mér er skapi næst, eftir þá meðferð sem till. um 300 þús. kr. fjárveitingu fékk við 2. umr. fjárlaga, að halda hér langa ræðu og upplýsa þingheim enn einu sinni um nauðsyn þess, að þessi könnun fari fram. Ég hef undir höndum allmargar kannanir, sem þegar hafa verið gerðar á vegum einstakra stéttarfélaga og fleiri aðila sem renna stoðum undir að launamisrétti eigi sér stað, sem er óyggjandi sönnun þess, að heildarkönnun verði að eiga sér stað til að uppræta launamisrétti og leita leiða til úrbóta. (Gripið fram í.) Mér er skapi næst, hv. þm. Ólafur Ragnar Grímsson, að rekja þessar kannanir lið fyrir lið, svo að alþm. sjái að með því að hafna litlu framlagi til þess að standa fyrir könnunum á launakerfum eru þeir jafnframt að stuðla að áframhaldi þessa launamisréttis. Ég skal þó að sinni sleppa þm. við þá upptalningu, þann rökstuðning og gögn sem ég hef undir höndum og sýna hve knýjandi er að þetta fjárframlag fáist.
Ég vil leyfa mér að vænta þess, að margir þm. muni breyta afstöðu sinni nú við endanlega afgreiðslu fjárlaga. Þessi litla fjárveiting gæti orðið til þess, að hafinn verði sá nauðsynlegi undirbúningur sem þarf að vera til þess að þessi könnun verði framkvæmd. Ég hef ekki tilgreint í þessari brtt. hverjum skuli veita þetta framlag til að standa fyrir þessari könnun. Eftir atvikum mætti hugsa sér að Kjararannsóknarnefnd væri heppilegur framkvæmdaaðili og nefndin hefði samráð við Jafnréttisráð um slíka könnun. Fyrir nokkrum mánuðum skipaði hæstv. félmrh. nefnd sem rannsaka skyldi kjör láglaunakvenna. Þessi nefnd hefur lítið starfað, enda ekki til hennar ætlað fjármagn til að hægt sé að rannsaka og leita úrbóta á kjörum láglaunakvenna. Enn einn tvískinnungurinn er þar á ferðinni. Þetta framlag gæti stuðlað að breytingu á því. Það er eindregin skoðun mín, að hafni Alþingi þessari tillögu sé ekki mikil von til þess, að konur geti vænst stuðnings Alþingis við að uppræta launamisrétti, og væri það harður biti að kyngja. Það er kominn tími til þess, að Alþingi geri sér grein fyrir því, að frv. og ályktanir, sem koma frá Alþingi um eindreginn vilja löggjafans til að stuðla að því að uppræta launamisrétti, eru konum einskis virði standi ekkert meira á bak við það en dauður bókstafur, eins og reynsla undanfarinna ára gefur glögglega til kynna, að ekki sé talað um að þegar á reyni að standa við loforðin og fyrirheitin skuli svo glögglega koma fram að ekki var meiningin að standa við þau, eins og afgreiðsla við 2. umr. fjárlaga gaf tilefni til að ætla.
Herra forseti. Það mun fást staðfest nú við atkvgr. við 3. umr., hvort ásetningur Alþingis sé að standa við marggefin loforð um að stuðla að því að uppræta það launamisrétti sem konur búa við eða hvort það sé afstaða alþm. að svíkja gefin fyrirheit í þessu máli.