19.04.1982
Efri deild: 67. fundur, 104. löggjafarþing.
Sjá dálk 3908 í B-deild Alþingistíðinda. (3381)
287. mál, verðtryggður skyldusparnaður
Kjartan Jóhannsson:
Herra forseti. Við Alþfl.-menn höfum margoft á undanförnum misserum og árum varað við því, að ríkisstj. fylgdi fram þeirri stefnu með gerðum sinum að eyðileggja húsnæðislánakerfið. Það er sífellt að koma betur á daginn og í rauninni má segja að það frv., sem ríkisstj. hefur nú lagt fram og hæstv. fjmrh. talað hér fyrir, sé fyrst og fremst staðfesting á þessum málflutningi okkar Alþfl.-manna, að nú hafi ríkisstj. tekist að kippa svo stoðum undan húsnæðislánakerfinu að hún sér ekki annað fært en að leggja fram sérstakt frv. um nýja skattlagningu í formi skyldusparnaðar til þess að bjarga einhverju. En það er auðvitað forkastanlegt með öllu, að á sama tíma og verið er að draga úr þeim tekjustofnum, sem húsnæðislánakerfið átti að hafa, gegn eindregnum mótmælum stjórnarandstöðunnar og þá alveg sérstaklega okkar Alþfl.-manna, þá skuli ráðh. sitja við það að semja annað frv. um skattlagningu á fólkið í landinu til þess að láta koma í stað þeirra tekjustofna sem hafa verið teknir í ríkishítina.
Menn hlustuðu áðan á flóknar útskýringar hæstv. fjmrh. Ragnars Arnalds á því, hvernig ætti að reikna þennan skatt. Ég hugsa að mönnum hafi þótt það ærið flókið og ekki einkar auðskiljanlegt, hvernig hann skyldi reiknaður, hvað þá fyrir almenning í landinu. Hann fullyrti að það væri ekki nema litill hluti skattgreiðenda sem mundi lenda í því að greiða skattinn. Ég er hins vegar sannfærður um að það er langtum stærri hluti skattgreiðenda, sem mun lenda í því, heldur en hann gerði ráð fyrir. Og það sem verra er: þessi skattlagning mun einmitt að hluta til bitna á því fólki sem er að leitast við að koma sér fyrir, ungu fólki sem vinnur langan vinnutíma til þess að standa undir mikilli greiðslubyrði af þeim lánum, sem það hefur þegar tekið, og til þess að standa undir miklum útgjöldum í sambandi við stofnkostnað heimila sinna. Hæstv. fjmrh. segir við þetta fólk: Í stað þess að nota launaskattinn, eins og áður hefur verið gert, til þess að fjármagna húsnæðislánakerfið ætla ég að skattleggja ykkur sjálf til þess að standa undir þessum útgjöldum og reyna að halda húsnæðislánakerfinu lifandi.
Við Alþfl.-menn teljum að hér sé um gersamlega forkastanleg vinnubrögð að ræða. Við getum alls ekki fallist á að þessar leiðir séu farnar. Í þessu máli hefur ríkisstj. haft uppi alveg einstakan tvískinnung sem ekki verður liðinn með nokkrum hætti.
Það er ekki bara á þessu þingi sem við Alþfl.-menn höfum varað við því, hvert stefndi að því er húsnæðislánakerfið varðaði. Við komum fram með sérstakar ábendingar þegar í maímánuði 1980 þar sem við bentum á að fjárþörf Byggingarsjóðs ríkisins og Byggingarsjóðs verkamanna samkvæmt þeim áformum, sem þá voru uppi af hálfu ríkisstj., mundi þýða það, að þessir sjóðir gætu alls ekki staðið undir skuldbindingum sínum. Ef mæta ætti eðlilegum skuldbindingum sjóðanna mundi það þýða að það þyrfti að afla mikils aukins lánsfjár bæði til Byggingarsjóðs verkamanna og til Byggingarsjóðs ríkisins. Við lögðum þá fram með nál. yfirlit sem var byggt á útreikningum frá Þjóðhagsstofnun og sýndi að Byggingarsjóður verkamanna, sem hefur ekki tekið lán fram að þessu, mundi lenda í nýrri lántökuþörf sem næmi um 100 milljörðum gkr. — og væri þó líklega vanmetin — einungis á áratugnum fram til 1990, ef standa ætti við þau markmið sem ríkisstj. setti sér. Við bentum á það með sama hætti, að lánsfjárþörf Byggingarsjóðs ríkisins mundi aukast yfir 100 milljarða króna á árabilinu 1980–1990 frá því sem frv. Magnúsar H. Magnússonar gerði ráð fyrir á sínum tíma. Þetta voru alvarlegar viðvaranir af hálfu Alþfl. um það, að kerfið, sem ríkisstj. var að taka upp með þeim breytingum sem hún gerði á frv. Magnúsar H. Magnússonar á sínum tíma, mundi ekki geta gengið, það mundi hrynja.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að í ríkisstj. Ólafs Jóhannessonar var samþykkt að tillögu Alþfl. stefnumörkun í húsnæðismálum. Þetta gerðist snemma árs 1979. Með þeirri stefnumótun var m.a. ákveðið að almenn nýbyggingalán Byggingarsjóðs ríkisins skyldu hækka í fyrir fram ákveðnum áföngum í 80% af brúttóbyggingarkostnaði á 10 árum og samsvarandi hækkun yrði á lánum til eldri íbúða. Til grundvallar þessari stefnumörkun hafði verið reiknað út ár fyrir ár og áratugi fram í tímann hvað þyrfti til að koma til að ná þessu marki og þeim öðrum sem í þessari stefnumótun fólust. Bein framlög hins opinbera þurftu að hækka að meðaltali um 30% frá mörkuðum tekjustofnum og lántökur kerfisins nokkru meira. Það var samþykkt, að ríkisstj. beitti sér fyrir þessari stefnumörkun, og í framhaldi af því var samið það frv. sem Magnús H. Magnússon lagði hér fram á Alþingi fyrir hönd minnihlutastjórnar Alþfl. seint á árinu 1979. En núverandi ríkisstj. blés á þá stefnumörkun sem í þessu frv. fólst, nefnilega að hækka í áföngum almenn lán í 80% af byggingarkostnaði. Fjármögnun kerfisins hefur gersamlega farið úr böndunum eins og ég gat um áðan.
Samkv. þessu frv. Alþfl. hefðu opinber framlög til kerfisins í heild þurft að hækka um 18% á þessu ári frá mörkuðum tekjustofnum. En hver er stefna ríkisstj. í framkvæmd á þessu ári? Hún er 47% lækkun frá þeim mörkuðu tekjustofnum sem voru í gildi þegar frv. Magnúsar H. Magnússonar og okkar Alþfl.-manna var lagt fram. Það hefði þurft að vera 18% hærra, en ríkisstj. hefur með aðgerðum sínum lækkað þessi framlög um 47%. Markaðir tekjustofnar samkvæmt eldri lögum til byggingarkerfisins í heild, bæði verkamannabústaða og Byggingarsjóðs ríkisins, þessi opinberu framlög samkvæmt mörkuðum tekjustofnum, hefðu verið 346.3 millj. á þessu ári. En ríkisstj. hefur skorið þetta niður í 182.1 millj. Þetta er sá niðurskurður sem ríkisstj. hefur verið að framkvæma á þessu kerfi á sama tíma og ráðh. sitja við að semja það frv. sem hér er til umræðu. Þetta er versta tegund af tvískinnungi.
Til þess að ná þeim markmiðum, sem frv. okkar Alþfl.-manna undir forustu Magnúsar H. Magnússonar setti sér, hefði framlagið þurft að vera nokkru hærra en þær 346 millj. sem hinir mörkuðu tekjustofnar þá gerðu ráð fyrir. Það hefðu þurft að fara í 410 millj. Ef þeirri stefnu hefði verið fylgt værum við á réttri leið núna með húsnæðislánakerfið í stað þess að núv. ríkisstj. hefur svipt undan því fótunum, eins og það frv., sem hér er flutt, er fyrst og fremst til marks um. Það hefur meira að segja gengið svo langt að jafnvel við seinustu afgreiðslu lánsfjáráætlunar og við seinustu efnahagsmálaskýrslu ríkisstj. frá því á áramótum var gengið í það að skerða sérstaklega, til viðbótar við það sem áður hafði verið skert, framlögin í þessa tvo sjóði: Byggingarsjóð ríkisins og Byggingarsjóð verkamanna. Og það eru ekki nema nokkrir dagar síðan þm. í þessari hv. deild, fulltrúar stjórnarsinna, sátu hér við það að samþykkja niðurskurð á framlögum til þessara sjóða, á sama tíma og ráðh. þeirra sátu væntanlega við að sem ja það frv. sem hér er mælt fyrir. Þetta er sagan af þessu máli.
Ég varaði líka sérstaklega við því í umr. um lánsfjárlög í desembermánuði s.l., í hvert óefni mundi stefna. Ég sagði þá varðandi það fé, sem yrði til ráðstöfunar hjá þessum sjóðum, með leyfi hæstv. forseta: „Mér reiknast svo til að það fé, sem hér er til ráðstöfunar, muni þýða fækkun á íbúðum, sem unnt er að veita lán út á, frá því sem er í tölum ársins 1981, sem nemur um 550 íbúðum.“ Þetta var aðvörun okkar Alþfl.-manna í sambandi við umr. um lánsfjáráætlun í desembermánuði s.l. Ég sagði enn fremur, með leyfi forseta: „Þessar.tölur, miðað við 800 þús. kr. íbúðarverð og þau lánshlutföll sem í gildi eru, svara til þess, að það ætti að vera hægt að fjölga íbúðum í verkamannabústöðum um 175 eða því sem næst, en að öðrum lánveitingum til íbúða yrði að fækka um 725.“ Ég held áfram, með leyfi hæstv. forseta: „Þetta gerir samtals samdrátt um 550 íbúðir. Ég spyr: Eru menn sannfærðir um að þetta sé rétt stefna? Eru menn sannfærðir um að eftir samdrátt upp á 1100 íbúðir eigi nú að bæta við öðrum samdrætti upp á 550 íbúðir? Halda menn að þessi stefna gangi upp? Vilja menn þetta í raun og sannleika? Eða er hér verið að búa til vandamál sem mun reynast álíka erfitt úrlausnar á yfirstandandi ári — eða helmingi erfiðra úrlausnar — og brugðist verður við með sama hætti og á yfirstandandi ári, nefnilega með yfirdrætti í Seðlabankanum og tilheyrandi þrýstingi á erlendar lántökur í íslenska hagkerfinu.“
Ég skal ekki hafa þessa tilvitnun öllu lengri. En varnaðarorð okkar Alþfl.-manna í sambandi við uppbyggingu húsnæðislánakerfisins hafa hljómað hér í þessum sölum aftur og aftur og hljómuðu strax í maímánuði 1980 þegar hæstv. félmrh. mælti fyrir breytingum sínum á því frv. sem Magnús H. Magnússon hafði þá samið. Við bentum á að þetta kerfi fer á hausinn. Þessi varnaðarorð hafa hljómað í sambandi við hverja einustu lánsfjáráætlun, hver einustu fjárlög allar götur síðan, og það eru ekki nema fáeinar vikur síðan við höfðum uppi þau varnaðarorð sem ég vitnaði hér til. Og við seinustu afgreiðslu lánsfjáráætlunar fyrir fáeinum dögum fylgir ríkisstj. enn sömu stefnu, sker niður þessi framlög með eins hrikalegum hætti og raun ber vitni.
Nú er það auðvitað svo þar á ofan, að þetta frv. ríkisstj. leysir ekki vanda þessa sjóðs. Hann er með 40 millj. kr. yfirdrátt í seðlabankanum, og það er verið að tala um að þessar tekjur geti verið 35 millj. kr. Hvers konar úrlausn er það? Og svo er verið að gera því skóna í framsögu með þessu frv. af hálfu hæstv. fjmrh., að þetta fari til þess að auka lán til þeirra sem eru að byggja í fyrsta skipti, þegar það hrekkur ekki einu sinni fyrir þeim vanskilum, sem þegar eru fyrir hendi frá fyrra ári, og þegar fyrirsjáanlegt er að það fé, sem sjóðurinn hefur til ráðstöfunar, þýðir fækkun á þeim íbúðarlánum, sem hægt er að veita, um ca. 550, eins og borðleggjandi er samkv. gögnum frá stofnuninni sjálfri.
Herra forseti. Við Alþfl.-menn getum á engan hátt léð máls á því, að sá tvískinnungur, sem felst í þessari stefnumörkun ríkisstj., þessari framkvæmd ríkisstj. á húsnæðislánamálunum, nái fram að ganga. Við höfum ítrekað flutt hér till. um raunhæfar aðgerðir til þess að húsnæðislánakerfið geti staðist. Við höfum líka flutt sérstakar till. um að íbúðarbyggjendur gætu átt kost á sérstökum lánum, viðbótarlánum úr bankakerfinu, verðtryggðum viðbótarlánum úr bankakerfinu, til þess að menn gætu staðið sig sæmilega við að koma sér fyrir. Ég vitna til alls þessa tillöguflutnings okkar Alþfl.-manna um afstöðu okkar til húsnæðislánakerfisins og þarfarinnar á því, að ríkisstj. hverfi frá stefnu sinni og viðhorfum til húsnæðislánakerfisins, hverfi frá þeim tvískinnungi sem felst í því frv. sem hér er flutt.
Við leggjum eindregið til að þetta frv„ sem hér hefur verið mælt fyrir, verði fellt.