19.04.1982
Neðri deild: 66. fundur, 104. löggjafarþing.
Sjá dálk 3950 í B-deild Alþingistíðinda. (3457)
216. mál, ábúðarlög
Frsm. minni hl. (Skúli Alexandersson):
Herra forseti. Frv. það, sem hér er til umr. um rýmkun á heimildum fyrir jarðanefndir að veita undanþágu á byggingaskyldu jarða þegar í hlut eiga stéttarfélög sem byggt hafa eða hafa uppi áætlanir um byggingu orlofsbúða á jörð, er til komið vegna fyrirheita sem stéttarfélögunum voru gefin við lausn kjarasamninga haustið 1980. Þetta er reyndar ekki sagt alveg berum orðum í grg. frv., en þó kemur greinilega fram að tilgangur frv. og lagabreytingarinnar er að létta af stéttarfélögunum þeim fjárhagskvöðum sem fylgja því að eiga jörð og leigja jörð til ábúðar, til búrekstrar, og halda þar við byggingum eða jafnvel byggja hana upp að nýju.
Frvgr. er þannig með leyfi hæstv. forseta: „Jarðanefnd getur einnig undanþegið stéttarfélög byggingarskyldu á jörð, ef jörðin er vel fallin til útilífsafnota og orlofsheimili félagsmanna eru þar starfrækt eða áformuð.“ Mgr. í jarðalögum, sem þessi grein á að bætast við, er þannig: „Jarðanefnd getur undanþegið jarðareiganda byggingarskyldu á jörð ef hún er að dómi nefndarinnar svo kostarýr til búskapar eða þannig í sveit sett að nefndin telur ekki fært að hafa búskap þar að aðalatvinnu.“
Ábúðarlögin hafa jafnan verið frekar íhaldssöm. Þetta er eina undanþágan í jarðalögum til þess að leysa jörð undan ábúð. Í nágrannalöndum okkar, t.d. Danmörku og Noregi, er það hindrað með lögum að félag eða félagssamtök kaupi jarðir, sem hverfa þá úr ábúð, og breyti þar með félagslegri uppbyggingu sveitar eða héraðs. Ég tel að við eigum að fara mjög varlega í það að veita undanþágur frá byggingarskyldunni, og samkvæmt þeim undanþágum, sem lagt er til að jarðanefnd verði heimilt að veita samkv. frv. því á þskj. 379 sem hér er til umr., er nógu stórt skref stigið. Tillagan, sem meiri hl. landbn. flutti hér í upphafi og nokkur hluti hennar hefur nú fallið frá, en minni hl. landbn., þeir hv. þm. Steinþór Gestsson og Pétur Sigurðsson, flytja nú, gengur allt of langt og reyndar erfitt að gera sér grein fyrir hvert samþykkt hennar gæti leitt. Heimild til undanþágu er gagnslítil ef ekki er gert ráð fyrir því, að henni sé beitt. Með þessu frv. er verið að koma til móts við óskir stéttarfélaga um vissar undanþágur frá byggingarskyldunni og ég geng út frá því sem vísu, að þær verði veittar verði frv. samþykkt í þeirri mynd sem það er lagt fram. Hér er ekki um að ræða nema fáar jarðir. Verði það ofan á, að hv. Alþingi samþykki tillögu þá, sem þeir hv. þm. Steinþór Gestsson og Pétur Sigurðsson flytja hér, sýnist mér að undanþáguheimildin verði markleysa eða þá að þær verði nokkuð margar jarðirnar sem leysa þarf undan byggingarskyldu.
Það eru mörg og ólík félög sem rúmast innan heitanna samtök launþega og samtök vinnuveitenda. Það eru stéttarfélög, starfsmannafélög margbreytileg, alls konar hópar atvinnurekenda o.s.frv. Þegar jarðanefndir standa frammi fyrir því, hverjum skuli eða hverjum skuli ekki veita undanþágu, sýnist mér það varla geta endað nema á einn veg: að jarðanefndir verði að segja nei við öllum undanþágubeiðnum eða þá standa frammi fyrir því að veita ótrúlegum fjölda slíkar undanþágur. Mundi þá fækka byggðum jörðum í sumum sveitum.
Ég tel að með samþykkt brtt. snúist Alþingi gegn tilætlun frv. um það að veita stéttarfélögum þá undanþágu, sem þar er nefnd, og gerir ekki ráð fyrir að nokkur jarðanefnd vilji taka á sig að samþykkja einn eða hafna öðrum úr þeim hópi sem brtt. gerir ráð fyrir. Segjum sem svo að brtt. verði samþykkt og undanþágur verði veittar, svo sem er tilgangur þessarar lagabreytingar. Þá skeður það vítt og breytt um land að jarðir falla úr ábúð, sumar kannske í þéttbýlum sveitum, og það breytir sjálfsagt ekki mjög miklu, ef bær verða ekki of margar. Þær sveitir þola slíkt. Sterk félagsheild stendur áfram þótt eitt og eitt býli falli úr byggð. Á slíkum svæðum er líka minnst hætta á mikilli ásókn orlofsbyggða. En flestar sveitabyggðir okkar eru strjálbýlar og veikar félagslegar heildir. Það þýðir einn bær úr byggð félagslega og búsetulega röskun. Slíka röskun viljum við forðast, jafnt þéttbýlisfólk sem íbúar sveitanna. Eyðibyggð hefur ekki mikið aðdráttarafl til uppbyggingar á orlofshúsum og sumarbústöðum.
Þörf félagssamtaka umfram það, sem ráð er fyrir gert samkv. frv., fyrir land til útivistar og byggingar orlofsbúða verður að leysa. Það er oftast hægt að leysa á annan hátt en þann að fella jarðir úr byggð. Oft er auðvelt að taka hluta af jörðum til þessara nota og þarf það ekki að rýra gildi jarðarinnar til búskapar. Eðlilegt er að mæta þessari þörf t.d. með því að ríkið leigi félagasamtökum land til að byggja á orlofsbúðir. Hentugt land til útivistar er ríkið til í eigu ríkisins og það land er einnig misjafnlega nýtt. Með samstarfi sveitarstjórna og jarðanefnda við umráðaaðila ríkisins yfir slíkum landssvæðum verður hægt að ráðstafa mjög miklu af slíku landi til orlofsbyggða og útivistar, án þess að skerða búsetuskilyrði á jörðum né undanþiggja byggingarskyldu á þeim jörðum þar sem slík útivistarsvæði eða orlofsbyggðir væru.
Ég vænti þess, að hv. þm. athugi þetta mál vel áður en þeir samþykkja brtt. þá er hér hefur verið lögð fram. Með samþykkt hennar yrði freklega breytt tilgangi frv. gagnvart stéttarfélögunum, svo og brotin niður sú hefð og sú skylda, að jarðir skuli byggðar ef eftir þeim er sótt og einhver vill nytja til búskapar og búsetu.
Til viðbótar við það, sem ég hef hér sagt, vil ég bera fram tillögu um smáorðalagsbreytingu á tillgr. Mér finnst orðið „útilífsafnot“ vera frekar leiðinlegt og hefði viljað skjóta því til forseta, hvort orðið útivist félli ekki þarna á sama máta inn í og næði yfir þá hugsun sem þarna liggur bak við.
Í sambandi við þann þátt brtt., sem gerir ráð fyrir því að orlofshúsin séu skattskyld, eða mér sýnist það vera meiningin, þá finnst mér að sá hluti tillgr. falli um sjálfan sig þar sem ákveðin undanþága gagnvart því atriði er í tekjustofnalögum sveitarfélaga, en það er einmitt vísað til þeirra laga um þann þátt brtt.