29.04.1982
Sameinað þing: 84. fundur, 104. löggjafarþing.
Sjá dálk 4400 í B-deild Alþingistíðinda. (4111)
Almennar stjórnmálaumræður
Guðrún Helgadóttir:
Herra forseti. Góðir áheyrendur. Þegar litið er til næstu nágrannaþjóða okkar og raunar Evrópuþjóða allra blasir við atvinnuleysi, kreppa og samdráttur á öllum sviðum og engin lausn virðist í sjónmáli. Tala atvinnuleysingja á Norðurlöndum er nú óðfluga talin nálgast 1 millj. manna og allt talið í þessum löndum einkennist af svartsýni og örvæntingu.
Á meðan þessu vindur fram við bæjardyrnar hjá okkur hefur full atvinna verið hér á landi og þjóðin hefur verið í sókn til félagslegra framfara. Það á ekki síst við þá málaflokka sem Alþb. hefur borið ábyrgð á.
Í heilbrigðis- og félagsmálum hefur mikið starf verið unnið. Nægir að nefna löggjöf um fæðingarorlof, lög um hollustuhætti og hollustuvernd, lög um öryggi og eftirlit á vinnustöðum, atvinnuleysistryggingar, almannatryggingar og síðast en ekki síst lög um Framkvæmdasjóð aldraðra og er þá hvergi nærri allt talið. Nú liggja fyrir hinu háa Alþingi frv. til laga um málefni fatlaðra og málefni aldraðra en óvíst er um að þau nái fram að ganga. Þar er ekki við Alþb. að sakast. Verði frv. til laga um málefni aldraðra ekki að lögum nú er það á ábyrgð annarra stjórnmálaflokka en Alþb. Alþb. á einnig ómældan þátt í því, að við þinglok liggja nú fyrir lög um fjögur mikilvæg menningarmál: lög um Sinfóníuhljómsveit Íslands um Blindrabókasafn, um Listskreytingasjóð ríkisins og um námslán og námsstyrki. Framlög til dagvistarstofnana hafa verið stóraukin í tíð þessarar ríkisstj. og þannig mætti lengi telja. Gífurleg aukning á virkjun jarðvarma til húsahitunar hefur átt sér stað í tíð núv. ríkisstj.
Það leikur enginn vafi á því, að ríkisstj. nýtur almennara trausts nú en þær ríkisstjórnir sem áður stóðu við stjórnvölinn. Og að mörgu leyti á hún það traust fyllilega skilið. En margt er þó ógert til að jafna lífskjör landsmanna. Vinnudagurinn er enn allt of langur á kostnað fjölskyldulífs og barna og of lítið er enn byggt af félagslegum íbúðum. Tekjuskiptingin í þjóðfélaginu er enn óréttlát og skattbyrðin er enn lögð á herðar launþeganna, en hinum auðugu er hlíft. Það hefur lítið breyst. Almannafé er enn þá sóað á ábyrgðarlausan hátt, oft án þess að nokkur heimild liggi fyrir þeim sem ábyrgðina bera. Nægir að minna á þær umræður sem urðu hér í vetur um bókasafn Seðlabankans, sem enginn hefur heimilað að reka, enginn nýtur góðs af og engum eru staðin skil á.
Það er alveg ljóst að miklu meira eftirlit þarf að hafa með meðferð opinberra fjármuna, og enginn vafi er á því, að þeim mætti verja miklum mun betur. Engum embættismanni né þm. í landinu á að líðast að fara með fé almennings sem kóngur væri. En konungsríkin eru mörg og því höfum við ekki getað breytt enn þá. Við höfum ekki haft pólitískan styrk til að leggja niður Framkvæmdastofnun ríkisins og nýta glæsihöll hennar til þarfari starfa, en fela þess í stað bönkum landsins starfsemi hennar. Seðlabanki Íslands er enn ríki í ríkinu og um hann þarf að setja ný lög. Við yrðum þar með þegar nokkrum kóngum fátækari.
Við höfum ekki tekið á lífeyrissjóðamálum þjóðarinnar af þeim myndarskap sem til þarf svo að allir landsmenn verði í einum lífeyrissjóði sem Tryggingastofnun ríkisins annaðist í stað heils hers kónga og kontóra. Í þessum lífeyrissjóði ættu raunar alþm. einnig að vera.
Við höfum ekki heldur hvatt sem skyldi til skynsamlegrar launastefnu í landinu. Sem dæmi um það skal ég gera grein fyrir að á hinu háa Alþingi lagði ég hér fram í vetur þáltill. um endurskoðun á launaflokkaröðun ríkisstarfsmanna og starfsmanna ríkisbankanna í því skyni að einfalda og jafna laun opinberra starfsmanna. Þar var einnig farið fram á endurskoðun á jafnrétti karla og kvenna, um sömu laun þeirra í ríkisstofnunum og endurmat á þeim ábyrgðarstörfum sem konur gegna eingöngu.
Það er alkunna að kvennastörf eru lægra metin en karla. Nægir að nefna störf forstöðukvenna og fóstra á dagvistarstofnunum, sem bera ábyrgð á tugum barna dag hvern. Þessi störf eru fjórum til sex launaflokkum lægri en störf fulltrúa í skrifstofum ríkisins. Getur hver sagt sér sjálfur hver munur er á ábyrgð þarna, hafi menn á annað borð óbrenglað gildismat.
Þessi þáltill. fékk ekki afgreiðslu á þessu þingi, einfaldlega vegna þess að enginn hafði þrek til að horfast í augu við það lögmál frumskógarins sem gildir í kjarabaráttu í landinu. Mátti ekki á milli sjá hver deigastur var, stjórnmálamennirnir eða stjórnir launþegasamtakanna. Þetta var gott mál, sögðu menn, en í öllum bænum farið þið ekki inn á kjarasamningamál. Auðvitað var þá fyrst og fremst átt við sérkjarasamningamál. Auðvitað var þá um að ræða stefnu þar sem hver hrifsar það sem hann kemst yfir — og þá auðvitað á kostnað annarra.
Þetta er ekki launastefna sósíalista. Þetta er launastefna þeirra sem vilja verkalýðshreyfinguna feiga. Ríkið á t.a.m. ekki að haga sér eins og vinnuveitendur hins svokallaða frjálsa markaðar gagnvart launþegum. Það á að leitast við að vera til fyrirmyndar, ekki sem vinnuveitandi heldur sem samstarfsaðili launþega. Og ríkisstarfsmenn hafa óneitanlega því miður dregist aftur úr í launamálum.
Sannleikurinn er hins vegar sá, að íslenskur verkalýður framleiðir kappnóga fjármuni til þess að allir Íslendingar hafi nóg að bíta og brenna ef útrýmt er vanhugsaðri launapólitík og opinberri eyðslu. Ég harma þann heigulshátt hv. þm. að þora ekki að taka á þessum málum.
Sjálfstæðismál okkar hafa verið meira og oftar rædd á undanförnum þingum en nokkru sinni áður og af meira viti. Alþb. hefur nú sem áður talið megintilgang þátttöku sinnar í borgaralegri ríkisstjórn viðspyrnu gegn frekari athafnaaukningu bandaríska hersins á Íslandi, og þm. Alþb. hafa barist fyrir því heima og erlendis, að Norðurlöndin verði lýst kjarnorkulaust svæði. Öll umræða um þessi mál hefur gjörbreyst og málstaður friðar og þjóðfrelsis á nú tvímælalaust meiri stuðning meðal landsmanna en nokkru sinni áður. Ógnun sú, sem okkur er búin af mikilvægri herstöð Bandaríkjanna í landinu ef til átaka kemur, er nú mun fleirum ljós. Alþb. hefur aldrei hvikað frá þeirri stefnu sinni að Ísland gangi úr NATO og bandaríski herinn fari burt. Án hins fyrrnefnda er hið síðarnefnda óhugsandi. Við munum aldrei linna þeirri baráttu fyrr en sigur vinnst.
Önnur er sú sjálfstæðisbarátta sem Alþb. hefur háð á síðustu árum. Það er baráttan við erlendan auðhring sem hér hefur hreiðrað um sig til þess að arðræna landsmenn, löglega jafnt sem ólöglega. Auðhringurinn Alusuisse hefur ekki látið sér nægja að stunda svíðingsskap í samskiptum sínum við landsmenn, heldur beinlínis gert tilraun til að hafa áhrif á og blanda sér í íslensk stjórnmál. Aðferðirnar eru reyndar gamalkunnar frá öðrum löndum og afleiðingarnar skelfilegar þar sem þeim var hægara um vik. Baráttunni við Alusuisse er ekki lokið, og það hlýtur að vera krafa þjóðarinnar, að hver einasti íslenskur þm. standi að baki iðnrh. í því stríði.
Herra forseti. Mál mitt hlýtur að styttast tímans vegna. Ég vil þó að lokum minna landsmenn alla og ekki síst Reykvíkinga á það, sem fram undan er, og það, sem gerðist 1978. Glæsilegur sigur Alþb. færði mönnum kjarasamningana í gildi, hvað sem hv. þm. Geir Hallgrímsson segir, við sigurinn í sveitarstjórnarkosningunum 1978, þegar ráðist skyldi að þeim. En sigurinn gerði meira en það. Veldi Sjálfstfl. hrundi eins og spilaborg. Miðstöð íhaldsins, Reykjavík, var fallin í hendur verkalýðsflokkanna og valdið, hið eina sem hélt Sjálfstfl. saman, af þeim tekið. Bræður tóku að berjast og flokkurinn klofnaði með alkunnum afleiðingum. Sigurvegarar kosninganna 1978 og síðan 1979 tóku höndum saman við flokksbrot íhaldsins og mynduðu ríkisstjórn þar sem þeir hafa verið í fararbroddi.
Vinstri meiri hlutinn í Reykjavík hefur afsannað í eitt skipti fyrir öll glundroðakenningu þeirra sjálfstæðismanna. Borginni hefur verið stjórnað af öryggi og festu til heilla fyrir Reykvíkinga. Uppbygging atvinnulífs í borginni, félagslegrar þjónustu, heilbrigðisþjónustu, dagvistar barna og fjölmargra annarra þátta borgarlífsins er ótvíræð, og mikið verk liggur nú að baki til þess að skipulagsmál borgarinnar komist í sæmandi horf.
Í undirbúningi lausnar á húsnæðisvanda Reykvíkinga liggur einnig mikið starf. Reykvíkingar kjósa nú um það, hvort sú vinna kemst til framkvæmda eða hvort sjálfstæðismenn taka við á ný og framfylgja þeirri yfirlýstu stefnu að hverfa aftur til fyrra ástands, stefnu sérhagsmuna hinna ríku, stefnu karlaveldisins, sem er í eðli sínu andsnúið fjölskyldunni og einkum konum og börnum. Ég er þess fullviss, að Reykvíkingar vilja ekki þessa stefnu á ný. Þess vegna verður sérhver þeirra að gera sér glögga grein fyrir hvernig hann ver atkvæði sínu nú.
Alþb. hefur verið í fararbroddi í borgarstjórn s.l. kjörtímabil. Stór hópur karla og kvenna hefur staðið hlið við hlið í baráttunni fyrir betri borg. Viðhorf beggja kynja hafa fengið að koma fram og árangurinn er augljós. Öll þau atkvæði, sem fara til tískuframboða af sérhverju tagi, geta auðveldlega rétt Sjálfstfl. Reykjavíkurborg á silfurfati. Borgarstjóri Sjálfstfl. verður þeirra borgarstjóri, sameinaður Sjálfstfl. þeirra flokkur, sem nú á engin rök, einungis persónulegan skæting, ríkisstjórn tískuframboðsins og afturhaldsins verður þá það sem koma skal.
Reykvíkingar, gerum sigur Alþb. í komandi sveitarstjórnarkosningum enn glæsilegri en 1978.
Ég þakka þeim sem á hlýddu. — Góða nótt.