06.05.1982
Sameinað þing: 89. fundur, 104. löggjafarþing.
Sjá dálk 4832 í B-deild Alþingistíðinda. (4623)
Umræður utan dagskrár
Halldór Blöndal:
Herra forseti.
Margur blásinn belgur sprakk,
bjúgur laut að Fróni,
í sem glettin ungfrú stakk
ástartítuprjóni.
Mér fannst nú hálfgerður belgingur í hæstv. iðnrh., ég get ekki neitað því, enda held ég að honum sé nú ekki mjög rótt, allra síst eftir ræðu hæstv. sjútvrh. áðan og þann árangur, sem hans starf og hans nálægð við þetta mál hefur borið. Ef það er rétt sem hann segir, að hann hafi mjög góðan málstað að flytja, hvers vegna hefur hann þá ekki staðið sig betur? Það er spurningin. Það þýðir lítið að koma hingað í Alþingi og hrópa: Þjóðarsamstaða, allir eiga að standa á bak við mig, ég hef staðið mig svona og svona vel — og svo kemur ekkert út úr því. Það er viðurkennt af þeim mönnum, sem þekkja til, að ef drengilega og vel hefði verið haldið á okkar málum, með fullri einurð og festu, og við hefðum hagað okkur og okkar menn með þeim hætti sem tíðkast í venjulegum samskiptum, þá væri raforkuverðið fyrir löngu hækkað. Þetta viðurkenna nú allir, þannig að ég held að hæstv. ráðh. ætti að spara sér stóryrðin í þessu sambandi. En það er m. a. ein skýringin á því, hvernig stendur á því, að það þurfti að koma til nýrrar skattlagningar hér á hverjum mánuði sem líður, að atvinnureksturinn allur, sá íslenski, á mjög undir högg að sækja. Hæstv. iðnrh. hefur ekki verið maður til þess að búa íslenskum útflutningsatvinnuvegum sómasamleg rekstrarskilyrði. Skora ég nú á hann, af því að ég heyri að hann er reiðubúinn að tala loksins við okkur vítt og breitt um atvinnumálin, að svara: Hvernig hefur hann staðið t. d. að járnblendiverksmiðjunni í Hvalfirði? Hvað fáum við miklar tekjur af henni núna? Var frv., sem hann lagði fram um daginn, um það að járnblendiverksmiðjan ætlaði að fara að ausa einhverju fé í þjóðarbúið? Var það boðskapur hans í því sambandi?
Svo er annað atriði sem ég vil minna hæstv. iðnrh. á þegar hann biður þingið að standa á bak við sig, og það er að reyna að standa þannig að málum að hann segi þinginu satt. Það er grundvallaratriði í góðum samskiptum Alþingis og ríkisstj. að satt sé skýrt frá. Í plaggi, sem hann lagði fram og heitir: „Till. til þál. um virkjunarframkvæmdir og orkunýtingu“ — er að vísu talað um að það sé stefna ríkisstj. að eignast hlut í álverinu. Þannig er svo skýrt frá því, hvernig það eigi að gerast, með leyfi hæstv. forseta:
„Hugsanlegt er að krafan um eignaraðild að álverksmiðjunni yrði framkvæmd þannig að öll stækkun verksmiðjunnar yrði á vegum Íslendinga. Í því sambandi virðist skynsamlegt að miða við 40 þús. tonna stækkun. Áætlaður kostnaður við þessa stækkun er um 1000 millj. kr., orkunotkun um 550 gwst. og viðbótarmannaflaþörf um 200. Með enn frekari stækkun um 40 þús. tonn eignuðust Íslendingar meiri hluta í fyrirtækinu.“
Með þessum orðum, ef rétt eru lesin, er því slegið föstu, að eignaraðild að álverinu skuli tengd stækkun þess. Þessi orð verða ekki öðruvísi skilin. Þetta er það sem hann segir við Alþingi. Nú á allt í einu að haga orðum öðruvísi þegar hann fann að það fékk lítinn hljómgrunn hjá honum þegar hann hélt því fram, að ódýrasta lausnin til þess að afla okkur nýrrar raforku væri að loka álverinu. Þá eigum við að fara að kaupa gamla verksmiðju. Hæstv. sjútvrh. lýsti þeirri verksmiðju, sem nú er við Straumsvík, svo:
„1. Álverið er gamalt að tæknibúnaði og úrelt í afgerandi þáttum, sem varða rekstraröryggi, einkum hvað varðar orkueyðslu, sem er umtalsverð umfram nýtísku búnað. Þvílíkum búnaði verður illa eða alls ekki komið fyrir í verksmiðjunni.
2. Verksmiðjan er of lítil sem hagkvæm rekstrareining.“
Þetta segir hann. Ég veit að hæstv. sjútvrh. er því kunnugastur allra manna, hver framtíð er í því, að við byggjum afkomu okkar og rekstraröryggi í heild á úreltum ryðkláfum, hvort sem það er álver eða togari. Það má vera að hæstv. iðnrh. hugsi sér það líka þegar hann er búinn að komast yfir þessi úreltu tæki við Straumsvík, þá ætli hann að kalla álverið Einar Benediktsson hf. eða eitthvað þvílíkt. Það mætti kannske við því búast. Svo er hann að líkja þessu máli, sem hér er um að ræða, við landhelgismálið, það sem við kepptum þar að. Við vorum að keppa að því að fá meiri afla handa okkur sjálfum að sækja aukin verðmæti í sjóinn og tryggja rekstraröryggi fiskveiða okkar og sjávarútvegs í heild. En hvernig aukum við tekjur þjóðarbúsins ef við yfirtökum þessa verksmiðju? Fá fleiri menn vinnu? Getum við greitt meira fyrir rafmagnið en þegar búið verður að leiðrétta það? Ef erlendir menn eru reiðubúnir til þess að vinna með okkur að uppbyggingu stóriðju, hvers vegna þá ekki að sýna fyrirhyggju og leggja ný járn í eldinn, byggja upp ný fyrirtæki, byggja upp nýiðnað, eins og talað er um, og fylgja stefnunni svo fram? Þetta er að láta dankast, að ætla að fara að eyða fjármunum Íslendinga í það að kaupa þessa verksmiðju eins og ástandi hennar er lýst af hæstv. sjútvrh., og hef ég þar raunar litlu við að bæta. Ég vil að þetta komi alveg skýrt fram.
Ég veit satt að segja ekki hvort ástæða sé til að fara að tala um öll slagorðin sem hæstv. iðnrh. viðhafði hér áðan og eru ólík hans málflutningi yfirleitt, enda finnur hann að hans málstaður er vondur. En nú vil ég spyrja: Hvernig stendur á því, að hæstv. iðnrh. lætur Alþingi sitja frammi fyrir gerðum hlut í þessu efni? Hvers vegna er hann að kvarta yfir því í ræðu sinni hvað eftir annað, að hann skuli krafinn skýringa hér á Alþingi? Svarið liggur í augum uppi. Við erum nýbúnir að afgreiða hér frv. um kísilmálmverksmiðju. Þar tók Alþingi ráðin af iðnrh. af því að Alþingi treysti honum ekki. Ef Alþingi á að ná samstöðu við ríkisstj. í þessu máli er aðeins ein leið fær til þess, og það er að þm. velji menn úr sínum hópi til þess að halda á málinu, menn sem þeir treysta. Ég hef ekkert á móti því, að þar geti komið menn með ólík sjónarmið og ólík viðhorf þó svo ég væri stuðningsmaður ríkisstj. Það var sá háttur sem hv. 1. þm. Reykv. hafði á við undirbúning járnblendiverksmiðjunnar. Það er staðreynd málsins.
Ég held að það verði næsta fróðlegt þegar búið verður að prenta þær ræður, sem hér hafa verið fluttar, að kynna sér röksemdaflutning hæstv. iðnrh. Þá mun koma í ljós að fæstum spurningum er svarað. Innihaldið var þetta: Mér hefur mistekist að ná samningum við álverið um hærra raforkuverð. Það er enginn lykill til að hærra raforkuverði. Samt er ég búinn að reyna lykilinn. — Þetta er í hnotskurn það sem hæstv. iðnrh. sagði. Yfir hinu gladdist ég, að hæstv. forsrh. skyldi þó í sínum fáu orðum halda öðruvísi á málinu en hæstv. iðnrh. og af meiri ábyrgðartilfinningu. Ég vona að guð láti gott á vita.