18.12.1982
Sameinað þing: 33. fundur, 105. löggjafarþing.
Sjá dálk 1278 í B-deild Alþingistíðinda. (1102)
1. mál, fjárlög 1983
Kjartan Jóhannsson:
Herra forseti. Þetta frv. til fjárlaga fyrir árið 1983 er sorglegt. Það er í rauninni óraunhæfara en tárum taki. Reiknað er með tekjum sem ekki eru lagaheimildir fyrir, útgjöld eru vanáætluð og í þeim felst engin stefna. Þetta gerist á sama tíma og íslenskt efnahagslíf er í algerum ógöngum. Það er ekki of í lagt að segja að það sé í ógöngum, því undir það sjónarmið taka líka stjórnarsinnar.
Við Alþfl: menn teljum að þetta frv. til fjárlaga sé í rauninni hámark kæruleysis og ábyrgðarleysis. Það er furðulegt að einhverjir stjórnmálaflokkar með ábyrgðartilfinningu skuli sjá sér fært að taka ábyrgð á þessu. Þingflokkur Alþfl. telur að frv. af þessu tagi þjóni ekki tilgangi. Það sé blekking. Í gær gerði þingflokkurinn af þessu tilefni svofellda samþykkt.
„Við afgreiðslu fjárlaga á undanförnum þingum hefur þingflokkur Alþfl. flutt brtt. um lækkun ríkisútgjalda, skattalækkanir og kerfisbreytingar í ríkisbúskapnum. Þ. á m. eru tillögur um lækkun niðurgreiðslna og útflutningsbóta á landbúnaðarafurðir og um sparnað í starfsemi ýmissa opinberra stofnana. Alþfl. leggur enn og aftur áherslu á nauðsyn kerfisbreytingar á efnahagsmálum og uppstokkun á fjármálastjórn ríkisins til þess að náð verði árangri í efnahagsstjórn. Fyrirliggjandi fjárlagafrv. er hins vegar fjarri raunveruleikanum. Það boðar enga efnahagsstefnu. Þannig eru útgjöld áætluð svo lág, að meiri háttar kaupskerðingu þarf til að þau standist og gert er ráð fyrir tekjum af sköttum sem ekki eru lagaheimildir fyrir. Efnahagsframvindan er þar á ofan enn óvissari en nokkru sinni fyrr. Opinskátt er rætt um meiri háttar gengisfellingu um áramót þótt kaupskerðingarlög ríkisstjórnarinnar, sem öllu áttu að bjarga, séu enn í fullu gildi. Öll undirstaða þessa fjárlagafrv., bæði tekna- og gjaldamegin, er því reist á sandi blekkinga og óraunsæis. Fjárlög byggð á fölskum forsendum eru haldlaus og afgreiðsla þessa frv. því óraunhæf. Brtt. þjóna þá ekki tilgangi. Það sem þarf eru ný og önnur fjárlög. Þingflokkur Alþfl. mun því ekki flytja brtt. við þetta frv., þótt einstakir þm. hans flytji till. um minni háttar tilfærslur, en flokkurinn ítrekar enn nauðsyn gerbreyttrar efnahagsstefnu.“
Þetta, herra forseti, er samþykkt þingflokks Alþfl. frá því í gær varðandi það frv. til fjárlaga fyrir árið 1983 sem hér er til umfjöllunar.
Meginkjarninn er sá, að á undanförnum þingum hefur Alþfl. flutt brtt. við fjárlagafrv., en nú ofbýður okkur gersamlega það ábyrgðarleysi sem felst í fyrirliggjandi frv. fjárlög á fölskum forsendum eru vitaskuld haldlaus. Það er tilgangslaust að flytja brtt. um óraunhæf og haldlaus fjárlög. Af þessum sökum munum við breyta frá venju fyrri ára og ekki flytja brtt. Það þarf algera uppstokkun, þ. á m. allt öðruvísi fjárlög, svo frábrugðin þeim sem hér eru til umfjöllunar til þess að ná árangri í efnahagsstjórn að því verður ekki komið í kring með einföldum brtt.
Það er skoðun okkar Alþfl.-manna að þm. séu nú orðnir fangar vanans. Þeir samþykki efnahagsstefnu og fjárlagafrv. ár eftir ár, sem öll eru með sama markinu brennd — því marki sem brennt hefur undirstöðurnar undir íslensku efnahagslífi á undanförnum árum í nærfelldan áratug. Og enn, herra forseti, er hugmyndin að hjakka í sama farinu — því fari óraunsæis og bráðabirgðareddinga sem hefur einkennt undanfarin ár, nærfellt undanfarinn áratug, en hefur náð hámarki á síðustu misserum þar sem ekki fá að liða nema tveir til þrír mánuðir frá einni efnahagsráðstöfuninni til hinnar næstu. Muna menn ekki að undir lok ágústmánaðar sagði ríkisstj.: Nú hefur öllu verið bjargað. Við höfum komið okkur saman um víðtækar ráðstafanir. Samt er það svo, að menn tala opinskátt um að þegar um næstu mánaðamót, fáeinum mánuðum síðar, þurfi að grípa til víðtækra aðgerða. Þessi stefna, þessar starfsaðferðir hafa gersamlega gengið sér til húðar. Það er fylgt úreltri stefnu. Það eru steinruninn sjónarmið sem lögð eru til grundvallar. Af því fæst ekki árangur.
Það sem verra er, herra forseti, er það, að þetta óraunsæi, “þessar stöðugu bráðabirgðalausnir koma í veg fyrir að það sé hafist handa um skynsamlega og varanlega stefnumörkun. Þær standa í veginum fyrir því að menn taki á hinum raunverulegu vandamálum. Við Alþfl.-menn leggjum áherslu á að það er orðið meira en tímabært að menn stígi nú skref inn í nýjan tíma og að þetta fjárlagafrv., sem hér er til afgreiðslu, verði seinasti bautasteinninn um úrelta stefnu, síðasti fulltrúi hins liðna tíma, seinasti minnisvarðinn. Það er meira en mál að stjórnmálaflokkar átti sig á að þeir mega ekki lengur láta fjötra sig af vananum, þeim aðferðum sem notaðar hafa verið fram að þessu og ekki hafa skilað betri árangri en raun ber vitni þannig að enn stefnir í verra ástand en nokkru sinni fyrr.
Ég ætla ekki að nefna neinar tölur í þessu sambandi, enga verðbólguspá, engar niðurstöður fjárlaga, engar prósentutölur um hlutfall ríkisútgjalda. Ég get samt ekki látið hjá líða að minnast eilítið á erlenda skuldasöfnun, þótt með óbeinum hætti sé.
Það er talið að erlendar skuldir Mexíkóríkis séu 1000 Bandaríkjadalir á hvert mannsbarn. Þetta land býr ekki síður við gjöfular auðlindir en Ísland. Þetta land er komið á hausinn. Þessu landi þurfa erlendar lánastofnanir að fara að bjarga. Þó á það gífurlegar auðlindir, t.d. í olíulindum. Íslendingar, íslenska þjóðin, skulda fjórum sinnum meira á hvert mannsbarn en þetta land, sem komið er á hausinn. Okkar skuldir á hvert mannsbarn eru ekki 1000 Bandaríkjadalir eins og í Mexíkó, heldur 4000 dalir.
Hugsum um það, hvenær röðin kemur að okkur með þessu áframhaldi. Börðumst við ekki harðri baráttu fyrir sjálfstæði? Erum við að varpa því fjöreggi frá okkur? Þetta hlýtur að eiga að vera efst í huga hvers einasta alþm. Það sem gerst hefur í Mexíkó er aðvörun til okkar. Það er aðvörun til okkar um að gæta að okkur. Ef fram vindur sem horfir megum við búast við því að það verði ekki einungis sagt um þessa kynslóð að hún hafi tekið að láni hjá fyrri kynslóð allt sem hún gat af henni tekið og eytt því upp, heldur líka að hún hafi fórnað framtíð þjóðarinnar fyrir stundarhag.
Herra forseti. Það er margt sem þyrfti að breytast í íslensku efnahagslífi. Ég skal ekki fjölyrða mjög um það, en svo mikið er víst, að við verðum að snúa af þeirri braut sem hér hefur verið fylgt um sífellt aukna erlenda skuldasöfnun. Við verðum að kunna að umgangast landið og auðæfi af varfærni og nærgætni og horfa til framtíðarinnar varðandi stjórn á hinum ýmsu þáttum atvinnulífsins.
Ég nefni þar stjórnina á fiskveiðum. Ég nefni það að gefnu tilefni vegna þeirra atburða sem hafa verið að gerast á þessu ári. Vegna þess að við oftókum okkur á síðastliðnum tveimur árum horfum við nú upp á aflabrest og hrun fiskstofnsins. Ekki voru þær ákvarðanir síðustu tveggja ára teknar með framtíðina í huga.
Ég horfi líka upp á það, að við höfum eytt gróðri landsins á sama tíma og við höfum notað hann til að framleiða afurðir sem við komum ekki í verð nema skattleggja okkur sjálf í ríkum mæli. Þetta er að kunna ekki fótum sínum forráð. Þetta er að kunna ekki að horfa til næstu kynslóðar. Það er af þessum sökum sem við stöndum nú verr en nokkru sinni fyrr.
Við höfum ekki kunnað verja afrakstri þjóðarbúsins með skynsamlegum hætti. Braskfjárfesting hefur blómgast á Íslandi. Það hefur ekki blómgast skynsamleg fjárfesting í uppbyggingu arðbærra atvinnugreina, ekki þeirra greina sem verða til að treysta lífskjörin í landinu og gera okkur mögulegt að ná þeim árangri í því að jafna kjörin og treysta afkomu fólksins, sem ég ætla að vona að allir þm. vilji stefna að. Þetta er harður dómur, en þetta er samt sannleikur.
Við höfum verðlaunað menn fyrir að skulda. Við höfum refsað mönnum sem hafa sparað. Ekkert heilbrigt efnahagslíf verður byggt á þeim grunni. Það er líka harður dómur yfir þessu þingi að þannig skuli hafa verið haldið á málunum.
Það hefur verið allt of ríkt í hugum þm. að horfa á hagsmuni skuldaranna og velta því fyrir sér varðandi hverja einstaka krónu og hverja einustu vaxtaprósentu hvernig skuldararnir kæmu út. En þeir sem sparað hafa hafa gleymst. Þetta þýðir óraunhæfa fjármálastjórn. Á þessum grunni verður ekki byggt heilbrigt efnahagslíf. Af þessum sökum hafa menn komið sér í þær stellingar að venjulegt fólk á Íslandi getur ekki eignast þak yfir höfuðið vegna þess að skuldakóngarnir þurfa að fá meira vegna þess að atvinnulífið sem er á hausnum verður að fá meiri niðurgreidda peninga sem ekki er hægt að ætlast til þess að nokkur maður spari lengur. Þetta eru meinsemdir íslensks efnahagslífs.
Herra forseti. Af þessari braut verður að snúa. Alþfl. hefur lagt ríka áherslu á að taka yrði upp gerbreytta stefnu í efnahagsmálunum, að sú röð bráðabirgðalausna sem menn hafa fylgt á undanförnum árum og nú er að ná hámarki sínu gæti ekki gengið lengur, að menn verði að vinda ofan af þeirri þróun, að menn verði að hafa það fyrst og fremst í huga að skapa heilbrigt efnahagslíf, þar sem arðbærir atvinnuvegir gætu orðið undirstaða kjarajöfnunar og kjaraöryggis.
Þessa stefnubreytingu verður íslenska þjóðin að fá. Þau fjárlög sem hér eru til afgreiðslu gefa enga vísbendingu um slíka stefnubreytingu. Þvert á móti eru þau minnisvarði um úrelta og steinrunna stefnu sem er að stefna þessari þjóð í voða, sem er að stefna henni í sama far og það ríki í Ameríku, Mexíkó, sem ég minntist á áðan, hjakkar í. Þessu verður að linna. Um það verða allir þm. að sameinast og safna þjóðinni í kringum sig til að ná raunverulegum árangri, svo við glötum ekki sjálfstæði okkar, heldur getum byggt hér betra mannlíf.