14.12.1982
Sameinað þing: 29. fundur, 105. löggjafarþing.
Sjá dálk 1164 í B-deild Alþingistíðinda. (863)
1. mál, fjárlög 1983
Friðrik Sophusson:
Herra forseti. Þessar umræður, sem hér hafa orðið í lok 2. umr. vegna fjárlaga, hafa svo sem ekki komið á óvart og kannske eðlilegt að menn deili um atriði eins og hér er verið að deila um. En mér þykir ráðh. nokkuð djarfur að halda því fram sem hann hefur gert í sínum málflutningi, þegar hann reynir að verjast þeirri gagnrýni sem komið hefur fram h já hv. þm. Lárusi Jónssyni, sem sýnt hefur fram á að þetta fjárlagafrumvarp, sem hér er til umr. stenst engan veginn þær kröfur sem gera verður til fjárlagafrumvarps.
Það er ætlunin samkv. lögum að fjárlagafrumvarp á hverjum tíma áætli og lýsi tekjum og gjöldum ríkissjóðs og umfangi ríkisbúskaparins á því ári sem fjárlögin varða. Við höfum sýnt fram á að þetta fjárlagafrumvarp gerir það alls ekki. Hæstv. ráðh. heldur því fram í sínum málflutningi, að það afsanni okkar kenningar að mælst hafi afgangur á ríkisreikningi undanfarinna ára. Þetta sannar ekkert. Þetta sannar ekkert um að tekjuáætlun og gjaldaáætlun fjárlaga fyrir þau ár hafi staðist. Þetta segir aðeins að munurinn hafi verið ríkissjóði hagstæður. Það er það eina sem má lesa út úr orðum hæstv. ráðh. — Og þá má spyrja: Hvernig getur staðið á því að útkoma sé hagstæð fyrir ríkissjóð? Því er til að svara að ríkissjóður er einn fárra aðila hér á landi sem hefur sínar tekjur á þurru að langmestu leyti í mikilli verðbólgu. Það gildir ekki um sveitarfélögin. Sveitarfélög hafa nefnilega að langmestu leyfi tekjur sem eru miðaðar við stofn frá fyrra ári, en ríkið að langmestum hluta vegna innflutnings og framleiðslu, sem þýðir að tekjur ríkissjóðs eru verðbættar á hverjum tíma. Síðan bregður svo við, að ef innflutningur verður langt umfram útflutning, eins og verið hefur í óstjórn undanfarinna ára, fær ríkissjóður aukið fjármagn út á þennan sjúkdóm þjóðfélagsins, Á meðan atvinnuvegirnir berjast í bökkum græðir ríkið á sjúklingnum. Mikill viðskiptahalli þýðir nefnilega auknar tekjur fyrir ríkissjóð. Það eru einmitt þær tekjur, sem þannig myndast, sem verða til hjá sjúklingnum, sem hæstv. fjmrh. hefur notað til að deila út aukafjárveitingum og þannig haldið stofnunum ríkisins og ríkisrekstri gangandi. Það er jafnframt þetta nýja fjármagn, sem fæst vegna þess hve sjúkdómurinn er mikill, sem verður til þess að nokkur tekjuafgangur er hjá ríkissjóði.
Þetta er meginskýringin, en eftir sem áður stendur sú staðreynd óhögguð, og það má lesa úr ríkisreikningi, að það hafa orðið breytingar ef ríkisreikningur er borinn saman við fjárlögin. Þegar reiknitalan sem nú er notuð, 42%, er notuð í fjárlögum skekkist þessi mynd enn meira. Það verður sem kallað er gífurleg „strúktúrbreyting“ á ríkisútgjöldum. Hún gerist þannig, að laun eru látin ganga fyrir. Það er ávallt reynt að greiða út laun og þau eru verðbætt. Sé ekki til fjármagn fyrir launum og fáist ekki aukafjárveiting frá ríkissjóði ganga stofnanir, opinber fyrirtæki og þau fyrirtæki sem haldið er úti af ríkissjóði á aðra liði, fyrst og fremst önnur rekstrargjöld og jafnvel á gjaldfærðan stofnkostnað. Það er þetta sem hefur verið að gerast allan tímann.
Smám saman hefur það verið að gerast hér í ríkisfjármálunum að tekjur ríkissjóðs standa ekki undir nema nánast rekstri ríkisins, en ekki gjaldfærðum stofnkostnaði. Þessi þróun er ekki bundin við Ísland. Þessi þróun hefur átt sér stað í nálægum löndum jafnframt. En hæstv. ráðh. neitar að viðurkenna þessa staðreynd. Hann lemur höfðinu við steininn og segir: Þetta er bara einhver vitleysa hjá stjórnarandstöðunni. Svo segir hann: Það er allt í lagi að nota þessar reiknitölur. — Ég býst við að hæstv. ráðh. telji að það sé allt í lagi að nota reiknitöluna 42% vegna þess að hún sé aðhaldssöm í sjálfu sér. Margir liðir á fjárlögum eru óverðbættir, aðrir liðir en laun, og þar með dregur úr notkunargildi þeirra fjárupphæða.
Með því að hafa reiknitöluna 42% í fjárlagafrumvarpinu gerir hæstv. ráðh. ráð fyrir að verðbólgan frá upphafi næsta árs til loka næsta árs sé á bilinu 20–25%. Með því að nota reiknitöluna 42%, sem má með öðrum orðum segja að sé meðalhækkun verðbólgu milli ára, má auðveldlega finna það út að ráð sé gert fyrir því að verðbólgan frá upphafi til loka næsta árs sé 20–25%. Skyldi þetta nú vera nálægt raunveruleikanum? Við skulum spyrja forstjóra Þjóðhagsstofnunar að þessu. Hann hefur reyndar gefið svar því að á ráðstefnu Stjórnunarfélagsins, þar sem þessi ágæti maður, Ólafur Davíðsson, var mættur til að gera grein fyrir því hver væri verðbólguspá á næsta ári, sagði hann ekki að verðbólgan yrði 20–25% . Veit hæstv. ráðh. hvaða tölu hann talaði um þar? Hefur hæstv. ráðh. fylgst með því hvað forstjóri Þjóðhagsstofnunar sagði um þetta mál? Hefur hæstv. fjmrh. lesið blöðin? Hlustar hann á útvarp, fylgist hann almennt með efnahagsmálunum? Ef svo er hlýtur hæstv. ráðh. að hafa tekið eftir því að Ólafur Davíðsson taldi að miðað við sömu stefnu ríkisstjórnarinnar mætti búast við að verðbólgan yrði ekki 20–25% á næsta ári, heldur 60–80%.
Ef við notuðum þá tölu yrði reiknitalan að vera miklu hærri en hún er í frv. En við í stjórnarandstöðunni erum miklu hóflegri en Ólafur Davíðsson þjóðhagsstofustjóri. Við tökum nefnilega mark á þjóðhagsáætlun sjálfrar ríkisstjórnarinnar. Það gerir Ólafur Davíðsson ekki. Hann segir að hún sé ómerkt plagg. Og það gerir ríkisstjórnin ekki heldur. Hún ómerkir eigin ummæli í þjóðhagsáætlun með því að vera með rangar reiknitölur í fjárlögunum. Um þetta snýst þetta mál.
Við höfum sýnt fram á að ef marka má þjóðhagsáætlun ríkisstjórnarinnar, þar sem segir að umfangið skuli vera með svipuðu sniði í ríkisbúskapnum næsta ár og undanfarin ár, og ef notuð er sú reiknitala sem þar kemur fram, sem er 58%, vantar 1 milljarð til þess að endar nái saman. Nú veit ég auðvitað að þetta verður leyst með öðrum hætti. Þetta verður leyst með því að skera enn meira niður gjaldfærðan stofnkostnað og önnur rekstrargjöld vegna þess að á næsta ári skapast ekki þær umf.amtekjur sem hafa orðið til á þessu ári og síðasta ári með hinum mikla innflutningi umfram útflutning.
Þetta verður hæstv. ráðh. að viðurkenna, jafnvel þó hann ætli sér ekki að bera ábyrgð á framkvæmd þessara fjárlaga einfaldlega vegna þess að hæstv. ráðh. er á förum úr fjmrh.-embættinu. Hann hefur ásamt sínum kollegum í ríkisstjórninni nefnilega ákveðið að fara úr ríkisstjórninni, láta efna til kosninga áður en kjörtímabilinu lýkur. Það er vissulega ánægjuefni og kannske er það stærsta efnahagsákvörðun þessarar hæstv. ríkisstj.