12.12.1983
Efri deild: 27. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 1614 í B-deild Alþingistíðinda. (1387)
7. mál, Fiskveiðasjóður Íslands
Sjútvrh. (Halldór Ásgrímsson):
Virðulegi forseti. Þann 7. apríl s.l. var gefin út reglugerð um þessi lán. Þar kemur fram m.a. í 1. gr. að lántaka og lánveitingar þessarar deildar, þ.e. hagræðingar- og framkvæmdalánadeildar. Fiskveiðasjóðs, skuli ekki hafa áhrif á fjárhag sjóðsins að öðru leyti og endurgreiðsla fyrir slík lán fari fram af því fé sem innheimtist af útlánum deildarinnar. Síðan kemur fram að úr þessari sérstöku deild skuli veitt lán til fyrirtækja í sjávarútvegi til hagræðingar, fjárhagslegrar endurskipulagningar og til að leysa sérstök staðbundin vandamál. Þau fyrirtæki sem eru í alvarlegum rekstrarvanda og mikilvæg eru fyrir atvinnuöryggi á viðkomandi stað og þar sem rekstrarstöðvun er yfirvofandi skulu hafa forgang samkvæmt reglugerð þessari, enda horfi stuðningur við þau til bætts skipulags í veiðum og vinnslu.
Í 2. gr. kemur fram að ráðh. skipar nefnd fjögurra sérfróðra manna á sviði stjórnunar og rekstrar fyrirtækja í sjávarútvegi, er fjalla um lánsbeiðnir, og skulu lán veitt samkvæmt tillögum nefndarinnar og samþykki ráðh. Við úthlutun lánanna skal þess gætt að lánsfé fari til þess að ná fram bættri nýtingu, hagkvæmni í rekstri og stjórnunarlegum endurbótum auk betri heildarnýtingar fjármagns.
Í bréfi, þar sem voru afgreidd fyrstu lánin, — Það eru tillögur um lánveitingar að fjárhæð 120 millj. — stendur m.a.: „Fyrir veitingu lánanna eru í mörgum tilvikum sett skilyrði tæknileg og/eða fjárhagsleg. Nefndin er nú að kanna hvort skilyrðin verði uppfyllt. Þegar liggur fyrir að 28 fyrirtæki uppfylla öll skilyrði. Þess vegna felur ráðuneytið Fiskveiðasjóði að ákveða þau lán.“
Það er sem sagt um að ræða að viðkomandi nefnd fjallaði um það á sínum tíma hvort fyrirtækin uppfylltu þessi skilyrði. Hitt er svo annað mál, að auðvitað er ávallt erfitt að ganga alveg úr skugga um til hvers peningar eru notaðir bæði í þessu tilfelli og öðrum. Ekki er svo auðvelt að aðskilja fjárstreymi í fyrirtækjum. Það er að sjálfsögðu kunnara en frá þurfi að segja að fyrirtæki í sjávarútvegi hafa búið við mjög létega rekstrarstöðu á undanförnum árum. Sú verðbólga sem hér hefur geisað hefur gert greiðslustöðu þeirra nánast óbærilega. Það hefur því þurft að standa í eilífum skuldbreytingum til að halda þessum fyrirtækjum gangandi. Ég held að ekki þurfi að dyljast neinum að þau lán sem voru veitt með þessum aðgerðum fóru að allmiklu leyti í mörgum tilfellum til að kaupa ný tæki. Þó efast ég um að það hafi verið í nægilega mörgum tilvikum.
Rn. hefur ekki núna að undanförnu fylgst sérstaklega með hvernig þessum peningum hefur verið ráðstafað. Gengið var úr skugga um það áður en lánin voru veitt hvaða þarfir væru hjá fyrirtækjunum, en eftir að það gerðist hefur ekkert eftirlit átt sér stað.
Það voru kröfur um það samkv. 4. gr. að lánin væru tryggð með veði í atvinnuhúsnæði lántakanda ásamt vélum og búnaði innan 70% af vátryggingarverði, þ.e. brunabótamati húsa og vátryggingarverði véla, tækja og áhalda, eða fiskiskipum innan 90% af húftryggingarmati þeirra. Lánin voru að sjálfsögðu ekki veitt nema þessar tryggingar væru settar. Það er að mínu mati tilgangslaust að koma upp einhverju sérstöku eftirlitskerfi með fyrirtækjunum. Hér er um mjög mörg fyrirtæki að tefla í öllum kjördæmum landsins. T.d. má geta þess að samtals voru veitt lán á Vestfjörðum upp á 24.5 millj., í Norðurl. v. 18.9, í Norðurl. e. 19.4, í Austfjarðakjördæmi 31.2, í Suðurlandskjördæmi 34.2, í Reykjaneskjördæmi 33, í Reykjavík tæpar 11 og á Vesturlandi liðlega 20 millj. Þá er inn í því talið það sem veitt var 1981, 1982 og 1983.
Það má segja að til margra ára hafi verið um að ræða eilífar skuldbreytingar í sjávarútveginum, því miður, vegna þess að sjávarútvegurinn hefur ekki búið við þau rekstrarskilyrði sem hann þyrfti að búa við, og býr ekki í reynd við þau enn þann dag í dag. Það er úf af fyrir sig hægt að segja sem svo að ekki eigi að greiða á nokkurn hátt fyrir þessum fyrirtækjum, þau eigi bara að stöðvast. Ég held að fæstir séu samt þeirrar skoðunar því að flest af þessum fyrirtækjum eru að mörgu leyti vel stödd eignalega séð og ég held að engin ástæða sé til að ætla annað en að fjármagn þetta verði að langmestu ef ekki öllu leyti endurgreitt.
Spurt var hvort einhver sýnilegur árangur hafi orðið vegna þessara lána. Ég held að megi svara því játandi. Það varð sá árangur að fyrirtækin komust yfir þetta mikla óvissutímabil, sem var óneitanlega s.l. vor, og ég veit að allir viðurkenna hér. Það ríkti mikil óvissa í þessari atvinnugrein og það var ekki fyrr en gengið var til efnahagsráðstafana á s.I. vori að einhver vissa fékkst um mögulega framtíð þeirra og rekstrarskilyrði. Ekki er nokkur vafi um að þessi lán hjálpuðu fyrirtækjunum yfir þennan óvissuhjalla.
Það má svo lengi um það deila hvort þetta var rétt aðferð. Ég get út af fyrir sig tekið undir það, að mun betra hefði verið að fyrirtækjunum hefðu verið sköpuð rekstrarskilyrði miklu fyrr. Ekki er ástæða til að deila um það hér. En það var ekki gert og þess vegna voru aðgerðir þessar bráðnauðsynlegar.
Ég vænti þess, virðulegi forseti, að ég hafi svarað einhverju af því sem hér kom fram, en að sjálfsögðu er ráðuneytið tilbúið til þess að verða við öllum beiðnum nefndarinnar um upplýsingar. Ég tel langeðlilegast og best fyrir menn að fá upplýsingar í rn. Við munum að sjálfsögðu leitast við að veita mönnum þar sem besta fyrirgreiðslu.