22.02.1984
Neðri deild: 50. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 3105 í B-deild Alþingistíðinda. (2697)

160. mál, frádráttur frá skattskyldum tekjum vegna fjárfestingar í atvinnurekstri

Heilbr.- og trmrh. (Matthías Bjarnason):

Herra for­seti. Ég mæli hér fyrir hönd fjmrh. fyrir frv. til l. um frádrátt frá skattskyldum tekjum manna vegna fjárfest­ingar í atvinnurekstri. Frv. það sem hér er til umr. er fylgifrv. með frv. til l. um breyt. á lögum um tekju- og eignarskatt.

Í tekjuskattsfrv. er lagt til að framlög manna til fjárfestingar í atvinnurekstri séu frádráttarbær frá skatt­skyldum tekjum innan vissra marka, þ.e. 20 þús. kr. hjá einstaklingi og 40 þús. kr. hjá hjónum. Í frv. þessu er að finna nánari skilyrði fyrir frádráttarbærni slíkrar fjárfestingar og má því segja að það sé aðeins tæknileg útfærsla á þeim meginákvæðum sem er að finna í fram­angreindu frv. Frv. þetta er eins og tekjuskattsfrv. undirbúið af nefnd þeirri sem skipuð var 14. júlí á s.l. ári.

Ýmsar ástæður liggja til þess að nauðsynlegt er að lögfesta reglur um nánari skilyrði fyrir frádráttarbærni framlaga manna til atvinnurekstrar. Er þar fyrst og fremst að nefna að æskilegt er að beina þessari fjárfest­ingu inn á ákveðnari brautir svo að hér á landi myndist fastmótaðar leiðir til fjárfestingar í atvinnurekstri, en það mun auðvelda almenningi mjög slíka fjárfestingu í framtíðinni. Þá verður að telja nauðsynlegt að veita þeim sem hyggjast festa sparifé sitt í áhættufjármagni í atvinnurekstri vissa lágmarkstryggingu fyrir því að þetta fé fari til fjárfestingar sem líkleg er til að gefa nokkurn arð og nokkra tryggingu fyrir því að ekki sé misfarið með þetta fé. Loks er nauðsynlegt að tryggja að frádrátturinn nái einungis til raunverulegrar aukningar á framlögum manna til atvinnurekstrar, þannig að komið sé í veg fyrir misnotkun á frádráttarheimildinni.

Í I. og VI. kafla frv. er að finna ýmis sameiginleg ákvæði sem eiga við allar þær fjárfestingarleiðir sem heimilaðar eru skv. frv. Í II. og V. kafla er hins vegar að finna ákvæði um þær fjármagnsleiðir til fjárfestingar sem heimilt verður að velja á milli og er sérstakur kafli um hverja þessara leiða.

Í fyrsta lagi er um að ræða svonefnda stofnfjár­reikninga, sem II, kafli frv. fjallar um. Þessir reikningar eru ætlaðir þeim einstaklingum sem hyggjast leggja út í nýjan atvinnurekstur í formi einkafyrirtækis. Þeir sem hyggjast hefja einstaklingsrekstur geta fengið fjárhæðir frádregnar innan framangreindra marka frá tekjum gegn því að leggja hina frádráttarbæru upphæð í heild inn á sérstakan bundinn reikning í banka eða sparisjóði fyrir lok tekjuársins. Þessar innstæður eru hugsaðar sem stofnfé í væntanlegum atvinnurekstri og verða þær bundnar á reikningnum í sex mánuði frá lokum tekjuárs og eru verðtryggðar skv. lánskjaravísitölu. Innstæðurn­ar verða notaðar til kaupa á varanlegum rekstrarfjár­munum í hinu nýja atvinnufyrirtæki og það verður að ráðstafa þeim innan sex ára frá lokum innborgunarárs­ins. Þeir sem hyggjast stofna til nýs atvinnurekstrar geta því safnað stofnfé inn á þessa reikninga í allt að sex ár áður en reksturinn hefst. Þegar reksturinn er síðan hafinn og tekið er út af hinum bundnu reikningum teljast 2/3 hlutar úttektarinnar til skattskyldra tekna, en þennan skattskylda hluta er heimilt að nota á sama ári til sérstakra flýtifyrninga á fyrnanlegum eignum eða sérstakra fyrirframfyrninga á eignum sem enn hafa ekki verið teknar í notkun. Með þessu móti kemur enginn hluti fjárfestingarreiknings til skattlagningar við upphaf rekstrar, en skattlagningu er hins vegar einungis frestað og mun þessi flýtifyrning fyrr eða síðar leiða til þess að reglulegar fyrningar hafi áhrif á útreikning söluhagnað­ar. Fyrirmyndar af þessum stofnfjárreikningum er að leita í dönskum skattalögum, en þar hafa reglur um etableringskonto verið í gildi í þó nokkur ár og gefið að talið er góða raun.

Einn þeirra möguleika til frádráttarbærra framlaga til rekstrar sem í frv. er að finna er fjárfesting í hluta­bréfum. Fjárfesting í hlutabréfum hinna stærstu hluta­félaga yrði frádráttarbær við bein og milliliðalaus kaup einstaklinga á bréfum í þessum félögum. Skilyrði fyrir því að slík bein og milliliðalaus kaup séu frádráttarbær er að hlutafé viðkomandi hlutafélags sé a.m.k. 10 millj. kr., að hluthafar séu eigi færri en 100 og engar hömlur séu lagðar á viðskipti með hlutabréf félagsins. Þá er þess krafist að ársreikningur félagsins sé öllum aðgengilegur.

Sums staðar erlendis þar sem hliðstæðar frádráttar­heimildir eru við lýði er frádrátturinn bundinn því skilyrði að fjárfest sé í félögum sem skráð eru á opinberu kaupþingi. Slíku er ekki til að dreifa hér. Er því nauðsynlegt að setja sérstök skilyrði um þau félög sem heimilt er að kaupa hlutabréf af beint og milliliða­laust með þeim skattfríðindum sem um er að ræða. Í frv. eru gerðar allstrangar kröfur til þessara félaga, þannig að ljóst er að við núverandi aðstæður eru tiltölulega fá félög hér á landi sem fullnægja þeim skilyrðum. Eðlilegt virðist að allstrangar kröfur séu gerðar í þessum efnum til að koma í veg fyrir misnotkun heimildarinnar.

Til fjárfestingar með frádráttarbærni í minni félögum verða menn að fara aðrar leiðir en bein og milliliðalaus kaup hlutabréfa í viðkomandi félagi. Er um tvær leiðir að velja skv. frv.: annars vegar svonefnda starfsmanna­sjóði og hins vegar svonefnda fjárfestingarsjóði.

Í IV. kafla er fjallað um starfsmannasjóði. Starfs­mannasjóðir eru hugsaðir sem sameignarfélög sem starfa í tengslum við tiltekin hlutafélög og eru eingöngu mynduð af starfsmönnum viðkomandi hlutafélags. Skal eina markmið starfsmannasjóðanna vera að kaupa hlutabréf í viðkomandi hlutafélagi. Þessir starfsmanna­sjóðir eru opnir öllum starfsmönnum viðkomandi hluta­félags og þeim einum. Þeir eru eins konar fjárfestingar­klúbbur starfsmanna og er að sjálfsögðu hvorki gert ráð fyrir skylduaðild launþega að sjóðnum né skyldu hluta­félags til að selja slíkum sjóðum hlutabréf. Með starfs­mannasjóðnum gefst starfsmönnum kostur á sér­stökum frádrætti með því að leggja fé til hlutabréfa­kaupa í viðkomandi félagi og eru ekki gerðar jafn­strangar kröfur til félaga í þessum efnum og þeirra félaga sem heimilt er að kaupa beint og milliliðalaust af og ég ræddi hér um áðan, hvorki að því er varðar heildarfjárhæð hlutafjár eða fjölda hluthafa.

Hins vegar eru gerðar ákveðnar kröfur um fjölda starfsmanna félagsins. Aðilar að starfsmannasjóðum mundu sjálfir fara með atkvæði á hluthafafundum í hlutfalli við aðild sína að sjóðnum, en lagt er til að enginn einn aðili geti farið með meira en 5% af heildaratkvæðamagni hlutafélags vegna aðildar sinnar að starfsmannasjóðnum.

Loks er í V. kafla fjallað um svonefnd fjárfestingarfé­lög. Hér er um að ræða hlutafélög sem sérstaklega yrðu mynduð til fjárfestingar í áhættufé atvinnufyrirtækja, skuldabréfum þeirra og annarri hliðstæðri fjármögnun. Það má t.d. nefna fjármögnun með kaupleigusamning­um. Kaup einstaklinga á hlutabréfum í þessum fjárfest­ingarfélögum yrðu frádráttarbær innan þeirra almennu marka sem um slíkan frádrátt gilda. Eru gerðar strangar kröfur til þessara félaga varðandi ráðstöfun á fjármagni til fjárfestingar í atvinnurekstri. Þannig er þess krafist að 90% heildarfjármagns félaganna sé varið til fjárfest­ingar í atvinnufyrirtækjum og a.m.k. helmingur þeirra fjármuna fari ávallt í áhættufjármagn. Í ákvæði til brb. er reyndar gert ráð fyrir vissum aðlögunartíma til að þessum skilyrðum verði fullnægt og sérstök ákvæði eru um fjárfestingu í skuldabréfum samvinnufélaga. Þá eru gerðar þær kröfur að samanlögð fjárfesting fjárfesting­arfélags í hlutabréfum, skuldabréfum og annarri fjár­mögnun eins og sama aðila fari aldrei umfram 10% af heildarfjármagni fjárfestingarfélagsins. Er þetta gert til að dreifa áhættu félagsins. Þá eru gerðar þær kröfur að hlutafé fjárfestingarfélags skuli a.m.k. vera 5 millj. kr. og enginn einn hluthafi geti farið með meira atkvæða­magn í félaginu á hluthafafundi en sem nemur 5%. Engar hömlur má leggja á viðskipti með hlutabréf slíks félags og ársreikningar þess skulu vera öllum aðgengi­legir. Þá er gert ráð fyrir að bankaeftirlit Seðlabanka Íslands hafi eftirlit með starfsemi fjárfestingarfélaganna og um það gildi sömu reglur og gilda um eftirlit með bönkum og sparisjóðum eftir því sem við getur átt.

Í frv. er gert ráð fyrir að það komi til framkvæmda við álagningu tekjuskatts á árinu 1985 og gildi þannig vegna skattlagningar tekna ársins 1984, þannig að fjárfesting í atvinnufyrirtækjum eftir samþykkt þessa frv. á þessu ári yrðu frádráttarbær við skattlagningu á næsta ári. Hins vegar mun þetta ekki hafa áhrif á skattheimtu nú á þessu ári.

Herra forseti. Ég vil að lokinni þessari umr. leggja til að frv. verði vísað til 2. umr. og hv. fjh.- og viðskn.