23.02.1984
Sameinað þing: 56. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 3144 í B-deild Alþingistíðinda. (2720)
Umræður utan dagskrár
Birgir Ísl. Gunnarsson:
Herra forseti. Þegar núv. ríkisstj. var mynduð var illa komið í efnahagsmálum Íslendinga, eins og öllum hefur verið ljóst. Alþb. hafði tögl og hagldir í þeirri ríkisstj., hældi sér m.a. af því á opinberum vettvangi að stefna þess hefði orðið ofan á í ríkisstj. og engin ríkisstj. sem Alþb. hefði setið í hefði tekið eins mikið tillit til stefnumiða þess og sú ríkisstj. sem fór frá á s.l. vetri. Afleiðing þess að stefna Alþb. varð ofan á í þeirri ríkisstj. er öllum ljós. Verðbólgan æddi áfram, var í 130%, og það stefndi hér í gífurlegt atvinnuleysi. Mikil skuldasöfnun átti sér stað erlendis og það svo mikil að efnahagslegu sjálfstæði þessarar þjóðar var hætt. Ríkissjóður var á hausnum.
Þetta fann almenningur. Almenningur fann að jörðin var að gliðna undir fótum fólks. Fólk sá fyrir sér upplausn og ringulreið í efnahagsmálum og var orðið ráðvillt. Fólkið í landinu þráði festu. Það sá að við stjórnarfar Alþb. varð ekki búið lengur.
Núv. ríkisstj. var síðan mynduð og hún greip til nokkuð harkalegra aðgerða í efnahagsmálum — aðgerða sem fyrst og fremst miðuðu að því að koma efnahagslífi landsins á fastan grundvöll og að á þeim grundvelli mætti síðan byggja sókn til bættra og betri lífskjara hér á landi. Allar skoðanakannanir sem framkvæmdar hafa verið síðan ríkisstj. var mynduð og síðan hún samþykkti aðgerðir sínar hafa bent til þess að fólkið í landinu hefur staðið á bak við aðgerðir ríkisstj. Fólkið hefur skilið að slíkra aðgerða var þörf.
Alþb. hefur setið með sárt ennið í stjórnarandstöðu. Á Alþb.-mönnum hefur brunnið óstjórnin, á þeim hefur brunnið hin æðandi verðbólga sem þeir skildu við, á þeim hafa brunnið þær erlendu skuldir sem hlóðust upp í þeirra stjórnartíð. Þess vegna hefur Alþb. ekki náð neinni fótfestu í stjórnarandstöðu á Alþingi á þessum vetri.
Hitt hefur ekki farið fram hjá mönnum hér á Alþingi, að forustumenn Alþb. hafa mænt vonaraugum til þess mánaðar sem nú er senn að líða. Það hefur ekki farið fram hjá neinum að ýmsir forustumenn Alþb. hafa spígsporað hér um hliðarsali með glott á vör í allan vetur og sagt: Ríkisstj. lifir fram í febrúar, þá mun verkalýðshreyfingin rísa upp og fella þessa stjórn.
Allar aðgerðir Alþb. hafa miðað að því. Alþb.-menn hafa með þetta markmið í huga reynt að vinna bak við tjöldin í allan vetur. Þessir dagar, sem nú eru að líða, eru því miklir vonbrigðadagar fyrir forustumenn Alþb., enda leynir það sér ekki. Þeir hafa orðið fyrir vonbrigðum með að tekist hefur að gera heildarkjarasamninga í landinu milli Vinnuveitendasambands Íslands og Alþýðusambandsins. Þeir hafa gert sér grein fyrir því að sama almenningsálit og hefur stutt þær aðgerðir sem ríkisstj. hefur gripið til stýrði þeim heildarkjarasamningum sem nú hafa verið gerðir.
Vonbrigði hjá Alþb. leyna sér ekki. Það þarf t.d. ekki annað en að lesa Þjóðviljann í dag og sjá það viðtal sem átt er við hv. þm. Svavar Gestsson í því blaði undir fyrirsögninni: Þarf nýja samninga. — Og þetta er ekki spurning. Þetta er fullyrðing. Hann heldur því fram að það þurfi nýja kjarasamninga, þá samninga beri að eyðileggja sem nú hafi verið gerðir. Hann segir, með leyfi hæstv. forseta:
„Fyrir þessa samninga hefur ekkert reynt á áhuga verkafólks til þess að beita afli samtakanna til þess að ná fram skárri kostum. Það þýðir að samkomulagið segir ekkert til eða frá um mátt eða máttleysi verkalýðshreyfingarinnar í heild.“
Þessi grein og þetta viðtal allt er ákall til verkalýðshreyfingarinnar um að rísa upp og hefja verkföll hér á Íslandi. Þetta er ekkert annað en áskorun um að þá samninga, sem nú hafa verið gerðir og hvert verkalýðsfélagið á fætur öðru er nú að samþykkja, skuli brjóta niður. Þetta viðtal og öll viðbrögð Alþb. við þessu máli eru raunar ekkert annað en gífurleg árás á miðstjórnarmann Alþb., forseta Alþýðusambands Íslands, Ásmund Stefánsson.
Þetta sýnir að nýgerðir samningar eru mikið áfall fyrir forustu Alþb. Samningarnir og afstaða Alþb. til þessa máls, þetta hvort tveggja, lýsa inn í þá gjá sundurlyndis og sundurþykkis sem nú er einkenni Alþb. Annars vegar eru hinir pólitísku forustumenn eins og hv. þm. Svavar Gestsson, þeir sem stundum eru skilgreindir sem menntamannaklíkan í Alþb., hins vegar eru faglegir verkalýðsforingjar sem vilja taka afstöðu eins og þeir telja að því fólki sé fyrir bestu sem þeir eru umboðsmenn fyrir.
Sannleikurinn er sá, að auðvitað er það alveg rétt sem hæstv. fjmrh. sagði í ræðu sinni áðan þegar hann spurði: Í hvaða umboði talar Alþb. fyrir verkalýðinn í þessu landi? — Alþb. er enginn verkalýðsflokkur þó að reynt sé að koma því að í áróðri hvað eftir annað. Það er ekkert annað en áróðursplata sem Alþb. telur sér henta að spila hvað eftir annað. Fyrir hvaða verkamann talar t.d. prófessorinn og stjórnmálafræðingurinn, hv. þm. Ólafur Ragnar Grímsson? Fyrir hvaða verkamann talar t.d. ritstjórinn, blaðamaðurinn og atvinnustjórnmálamaðurinn hv. þm. Svavar Gestsson? Fyrir hvaða verkamann talar íþróttakennarinn hv. þm. Steingrímur Sigfússon? Og þannig má áfram telja. (SvG: En Steingrímur Hermannsson, fyrir hvaða verkamenn talar hann?) Steingrímur Hermannsson hefur að mínu viti aldrei barið sér á brjóst og talið sig vera málsvara einhverrar ákveðinnar stéttar hér í landi, eins og þú, hv. þm. Svavar Gestsson, gerir. (Gripið fram í: A.m.k. SÍS.) Það er enginn af ykkur forustumönnum Alþb. sem með neinu umboði talar fyrir hönd launþega eða verkalýðs í þessu landi. (SvG: Ert þú með umboðið?) Eini maðurinn sem nálægt því gæti komist í þingsölum af ykkar hálfu er hv. þm. Garðar Sigurðsson, enda er hann óspar á að gagnrýna ykkur og telur að þið hafið ekki allt of mikið vit á því sem þið eruð að segja í þeim mörgu ræðum sem hann hefur haldið hér til að gagnrýna ykkur í vetur. (SvG: Þú hefur ekki umboð frá landsfundi Sjálfstfl.) Ég hef ekki umboð fyrir einn eða neinn úr verkalýðshreyfingu og hef aldrei talið mig hafa það, eins og hv. þm. telur sig hafa og ber sér á brjóst hér hvað eftir annað.
Þeir þm. sem hér tala fyrir Alþb. hvað eftir annað eru engir málsvarar launþega eða verkalýðssamtaka. Það er einn hv. þm., sem setið hefur í þessum þingsölum í vetur en er ekki hér nú, — varamaður er fyrir hann sem er fulltrúi verkalýðsfélaganna. Það er hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson. En að honum hefur verið sótt af mikilli hörku innan Alþb. Það var ljóst að reynt var að fella Guðmund J. Guðmundsson út af Alþingi fyrir síðustu kosningar. Það hefur verið reynt að fella Guðmund J. Guðmundsson úr miðstjórn Alþb. Jafnvel hefur hann átt erfitt með að komast inn á landsfund sem almennur fulltrúi Alþb. En hann lætur greinilega þessar árásir hafa áhrif á sig. Þessar stöðugu árásir Alþb.-forustunnar á Guðmund J. Guðmundsson eru nú að skila sér í flokkshollustu hans í afstöðu til þessara samninga.
Hv. þm. Karl Steinar Guðnason, varaformaður verkalýðssambandsins, rakti hér mjög skilmerkilega, bæði í sinni ræðu áðan og í viðtali í Morgunblaðinu í dag, þau falsrök sem formaður Verkamannasambandsins, hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson, hefur beitt gegn þeim samningum sem hér hafa verið gerðir. Forseti Alþýðusambands Íslands, miðstjórnarmaður Alþb., Ásmundur Stefánsson, tók faglega afstöðu til þeirra kjarasamninga sem hér hafa verið gerðir. Árásir Alþb. á hæstv. ríkisstj. eru hjóm eitt hjá þeim gífurlegu árásum sem nú eru hafðar uppi, bæði hér á hv. Alþingi og utan þings, á Ásmund Stefánsson, þennan forustumann Alþb. Þessar umr. og öll afstaða Alþb. til þeirra samninga sem nú hafa verið gerðir og verkafólk úti um allt land er nú þúsundum saman að samþykkja benda til þess að Alþb. sé að gliðna. Það er að skiptast upp í menntamannaklíkuna, sem er að missa tengslin við fólkið í landinu og er að missa tengslin við launþegana í landinu, og annars vegar raunverulega verkalýðsforingja sem vilja taka faglega afstöðu til mála.