28.03.1984
Efri deild: 70. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 4230 í B-deild Alþingistíðinda. (3604)
18. mál, stéttarfélög og vinnudeilur
Frsm. minni hl. (Stefán Benediktsson):
Virðulegi forseti. Vegna nokkurra ummæla sem hér hafa fram komið langar mig til að taka eilítið lengur þátt í þessari umr. Hv. 11. þm. Reykv. talaði um það sem ástæðu fyrir væntanlegri hjásetu sinni í þessari atkvæðagreiðslu að það vantaði lýsingu á afleiðingum þessa frv. Ég get að vissu leyti alveg skilið það sjónarmið þó að ég sætti mig kannski ekki við það. En ef ég tengi þessa hugsun hennar við það sem fram hefur komið í máli annarra flm., a. m. k. í máli hv. 2. þm. Austurl. og hv. 5. landsk. þm., þá er í raun og veru grunntónninn í þeirri gagnrýni sá að þetta frv. sé ekki hugsað. Ég má kannske minna hv. þm. sem þetta bera fyrir sig á að þetta frv. er ekki að koma í fyrsta sinn á borð þm. né til umfjöllunar. Það að halda því fram að það sé ekki hugsað er nokkuð sterkt til orða tekið vegna þess að það hefur líka verið skýrt margsinnis að það, að reyna að gera sér grein fyrir því hvernig þetta kemur inn í skipulag verkalýðshreyfingarinnar, er einmitt það sem við flm. þessa frv. ekki viljum gera vegna þess að við erum alveg á sama máli og verkalýðsfélögin um það að þau eigi að hlutast til um sitt eigið skipulag.
Þetta mál snertir bara ekki skipulag verkalýðshreyfingarinnar. Þetta mál snertir möguleika fólks, mannréttindi. Ef skipulag verkalýðsfélaganna væri endurskoðað gæti t. d. verkalýðshreyfingin ekki tekið upp þetta fyrirkomulag öðru vísi en að löggjöfinni væri breytt. Þannig að þarna er í raun og veru bara verið að opna ákveðinn möguleika sem hugsanlega kæmi til greina að nota í endurskipulagningu. Þessi möguleiki snýr einkum og sér í lagi að persónufrelsi einstaklinga. Þannig að það sem ég sé fyrir mér í grófum dráttum er nú dálítið í andstöðu við það sem hv. 5. landsk. þm. var að lýsa. Ég tel þetta einmitt auka möguleikana á grasrótarhreyfingu í verkalýðsfélögunum og ég vona að menn skilji hvað ég á þar við. Hv. þm. er nú reyndar farinn úr salnum. Ég ætlaði reyndar að upplýsa hann um það að orðið „Grassroots“ í ensku er komið úr dönsku en ekki öfugt. (Fjmrh: Hann er löggiltur skjalaþýðandi á ensku.)
Hv. 5. landsk. þm. taldi reyndar þessi áhrif verða öfug. En ég sé það fyrir mér þannig að þetta auki möguleika fólks á því að ráða sínum málum sjálft á þeim stað sem því stendur næst. Hins vegar get ég líka séð það fyrir mér að þetta hefði þær afleiðingar, sem eiga sér hliðstæður erlendis, að nokkurs konar þverbönd myndist í verkalýðsskipanina, þ. e. a. s. að vinnustaðafélög í samskonar starfsgreinum eða líkum starfsgreinum myndi með sér sambönd sem eru þá í raun og veru skipulag þvert á það sem núna er í verkalýðsskipulagningunni.
Að öðru leyti vil ég ekki fara út í þessa umr. því hún er umr. sem á ekki að fara fram hér inni á þingi heldur í verkalýðsfélögunum sjálfum.
Hins vegar get ég heldur ekki látið hjá líða að víkja aðeins að athugasemd í umsögn ASÍ sem snertir þetta líka, þar sem gagnrýnt er að við samningu þessa einfalda, litla frv. hafi ekki verið haft samband við verkalýðssamtökin. Þetta snertir dálítið túlkun manna á hugtökum. Ég hef fyrir mitt leyti líklega rætt þetta mál við hundruð, ég þori ekki að fullyrða þúsundir, manna sem teljast verkamenn eða launafólk og það er mikill meiri hluti fólks sem sér í þessu ákveðna möguleika á gagnsemi. þetta mál hefur líka verið rætt óformlega við menn úr verkalýðsforustu, en þar er mjög eindregin skoðun manna að þetta sé af hinu illa.
Ég nenni ekki að vera að leggja túlkun í þennan skoðanamun, en ég tel hann þó benda til þess að hér sé á ferðinni málefni sem snertir ákveðna hagsmunavörslu þeirra sem ráða í verkalýðsfélögunum. Hv. þm. Eiður Guðnason sagði að stjórnmálaflokkarnir eigi ekki að hafa afskipti af málefnum verkalýðshreyfingarinnar. Ég get tekið hjartanlega undir það og vil undirstrika það. Ég minni á að Karl Steinar Guðnason, hv. 6. landsk. þm., er í broddi verkalýðshreyfingarinnar. Um það er að ræða að Alþfl. taki afdráttarlausa afstöðu til þessarar yfirlýsingar hv. 5. landsk. þm.
Hv. 2. þm. Austurl. benti á að þetta mundi hugsanlega ekki leiða til jafnaðar í launakjörum. Það er alveg rétt. Það hefur heldur aldrei verið markmið verkalýðshreyfingarinnar að jafna launakjör. Verkalýðshreyfingin gengur út frá því sem alveg gefnu að launakjör manna í mismunandi starfsgreinum séu mismunandi. Að því leyti sé ég ekki að þetta stangist neitt á við þá launabaráttu sem átt hefur sér stað í landinu síðan lögin voru sett, heldur sé í raun og veru beint í framhaldi af henni. Ég átta mig ekki alveg á því sem hv. 2. þm. Austurl. sagði um hugsanleg gagnkvæm áhrif afkomu eins fyrirtækis á annað í launasamningum sem þessum. Sjaldan er mjög beint samhengi á milli fyrirtækja þannig að ef eitt fyrirtæki getur greitt góð laun að hafi það þau áhrif á annað fyrirtæki að það geti það ekki. Ég vona að þar hafi hugsanlega bara verið um misskilning hjá mér að ræða.
Hv. 4. þm. Norðurl. v. talaði um að lögin um stéttarfélög og vinnudeilur væru merk löggjöf. Þau eru stórmerk löggjöf, það er alveg rétt. Ísland er reyndar eitt af fáum löndum í veröldinni sem hefur löggjöf um stéttarfélög og vinnudeilur. Ég þori ekki að fara með það alveg 100% en ég held nánast að Ísland sé eina landið hérna megin járntjalds sem eiginlega bindur nokkurs konar stéttaskiptingu í lögum. Þó ekki væri nema eingöngu þess vegna væri vel þess virði að Alþingi taki þessi lög upp aftur gjörsamlega til endurskoðunar án tillits til áhrifa verkalýðshreyfingarinnar á það. Lögin eru til þess gerð að auka frelsi manna til ákveðinna athafna, til að ráða þessum athöfnum sínum eða til þess að draga úr frelsi manna til athafna eða möguleikum til athafna. Löggjöf ætti öll að skoðast fyrst og fremst í ljósi þessa, ekki í ljósi þess hvar maður stendur í stjórnmálabaráttu, heldur með tilliti til þeirra áhrifa sem lögin hafa á þolandann. Hérna er sem sé um frv. að ræða um breytingu á löggjöf sem bætir við einum valkosti. Þegar hér verða greidd atkvæði á eftir bið ég menn að horfa fyrst og fremst til þess hvort þessi breyting veiki stöðu þeirra launþega sem hér er um að ræða eða ekki eða hvort hún styrki stöðu þeirra sem einstaklinga.