28.03.1984
Neðri deild: 67. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 4241 í B-deild Alþingistíðinda. (3629)
200. mál, ríkisábyrgð á launum
Félmrh. (Alexander Stefánsson):
Herra forseti. Ég mæli hér fyrir frv. til l. um ríkisábyrgð á launum, 200. máli Nd., þskj. 357. Frv. það sem hér um ræðir, um ríkisábyrgð á launum, er samið af nefnd sem skipuð var 10. des. 1981 af fyrrv. félmrh. til þess að endurskoða gildandi lög um ríkisábyrgð á launum við gjaldþrot nr. 31 frá 28. mars 1974. Í nefndinni áttu sæti Hólmfríður Snæbjörnsdóttir deildarstjóri í félmrn., sem var formaður nefndarinnar, Egill Sigurgeirsson hæstaréttarlögmaður, tilnefndur af Alþýðusambandi Íslands, Einar Árnason lögfræðingur, tilnefndur af Vinnuveitendasambandi Íslands, Gunnlaugur Claessen deildarstjóri í fjmrn. og Markús Sigurbjörnsson fulltrúi yfirborgarfógeta í Reykjavík.
Ástæðan fyrir því að ákveðið var að láta endurskoða lögin mun hafa verið sú að verulegir annmarkar höfðu komið fram á fyrirmætum gildandi laga um formlega meðferð greiðslukrafna á hendur ríkissjóði, auk þess sem í lögunum eru mörg ákvæði sem orðið höfðu tilefni til ágreinings um skýringu. Ég er sammála þáv. félmrh. um annmarka laganna að þessu leyti og tel að það frv. sem nú liggur fyrir um þetta efni samræmist betur meginreglum réttarfars og réttarreglum um gjaldþrot en núgildandi lög gera og geri auk þess rétt þeirra launþega, sem eiga inni laun hjá gjaldþrota fyrirtækjum, gleggri, þannig að síður komi til ágreinings um til hverra krafna ábyrgð ríkissjóðs nál.
Helstu breytingar, sem frv. ráðgerir frá gildandi lögum nr. 31 frá 1974, um ríkisábyrgð á launum við gjaldþrot, eru:
Í fyrsta lagi eru í III., kafla frv. reglur um meðferð greiðslukröfu á hendur ríkissjóði, en fyrirmæli þar um eru ekki ítarleg í gildandi lögum. Reglur þessar miða að því að hraða málsmeðferð og gera hana einfaldari í framkvæmd, auk þess að þær samræma hana betur skiptameðferð bús en núgildandi lög gera. Í þessu sambandi er rétt að benda á ákvæði 7. gr. frv., en þar er að finna upptalningu á þeim upplýsingum og gögnum sem launþegi þarf að láta fylgja kröfu sinni til rn. Þá er í 8. gr. tilgreint hverra upplýsinga rn. þurfi að afla frá skiptaráðanda um kröfu. Í 9. gr. er sérregla um gagnaöflun launþega og rn. í þeim tilvikum sem innköllun er ekki gefin út um skiptameðferð í búi vinnuveitanda. Í 11. gr. eru fyrirmæli um ákvarðanatöku í rn. um það hvort kröfu skuli greiða úr ríkissjóði og jafnframt fyrirmæli um hvernig leysa skuli úr ágreiningi um hvort krafa njóti ríkisábyrgðar. Loks eru í 13. gr. fyrirmæli um tilkynningar o. fl. varðandi yfirtöku ríkissjóðs á kröfum.
Í öðru lagi nær ríkisábyrgð skv. 1. gr. frv. til kröfu launþega á hendur skuldafrágöngubúi látins vinnuveitanda, auk þess að ná til kröfu á hendur gjaldþrota vinnuveitanda eins og núgildandi lög mæla fyrir um. Skv. b-lið 4. gr. frv. er fjölgað þeim aðilum sem krafið geta ríkissjóð um dánarbótakröfu á hendur vinnuveitanda. Í b-lið 5. gr. frv. eru fyrirmæli um 5% hámarkshlutafjáreign sem launþegi má eiga í gjaldþrota hlutafélagi til þess að hann njóti ríkisábyrgðar á kröfum sínum. Núgildandi reglugerðarákvæði þar að lútandi er 2%. Í 8, gr. 2. mgr. er heimild til þess að taka greiðslukröfu á hendur ríkissjóði til afgreiðslu fyrr en úgildandi lög mæla fyrir: Í 2. mgr. 11. gr. frv. er heimild til veitingar gjafsóknarleyfis til handa launþega í ágreiningsmálum um hvort ríkisábyrgð fylgi kröfum.
Í þriðja lagi gerir frv. í b-lið 4. gr. ráð fyrir að ríkisábyrgð nái ekki til orlofsfjárkrafna eins og núgildandi lög gera ráð fyrir nema í þeim tilvikum sem launþeginn fer sjálfur með fyrirsvar fyrir kröfum sínum. En eins og allir vita sér Póstgíróstofan um þessar greiðslur og ber ábyrgð á því að launþeginn fái greiðsluna í hendur. Í a-lið 4. gr. er sett hámark á það tímabil sem launþegi getur fengið greiðslu launakröfu úr ríkissjóði fyrir. Það ákvæði kemur í staðinn fyrir ákvæði 5. mgr. 2. gr. núgildandi laga sem reynst hafa mjög óljós og torveld að fylgja í framkvæmd. Þá vil ég taka fram að í 3. gr. frv. eru skilgreind grundvallarhugtök varðandi framkvæmd laganna sem nær með öllu vantar í núgildandi lög. Á ég þar við hugtökin vinnulaun og launþegi.
Að lokum vil ég geta þess að af hálfu ASÍ hefur verið óskað eftir að launatengd gjöld yrðu látin falla innan ríkisábyrgðar, einkum iðgjöld til lífeyrissjóða, sjúkra- og orlofssjóða. En með því að núgildandi lög hafa verið túlkuð á þá leið að þau gjöld njóti ekki ríkisábyrgðar og eina dómsúrlausnin sem gengið hefur um það atriði byggir á þeirri túlkun hefur ekki þótt fært að verða við þeirri beiðni. Í því sambandi hefur verið höfð hliðsjón af því réttarfarshagræði sem lífeyrissjóðir njóta lögum samkvæmt við innheimtu iðgjalda og því að megintilgangur laganna sé sá að tryggja launþega gegn fjárhagslegum skakkaföllum en ekki aðra aðila. Að öðru leyti vísa ég til skýringa í athugasemdum með hinum ýmsu greinum frv. sem fylgja með frv.
Herra forseti. Ég sé ekki ástæðu til að fara um þetta fleiri orðum. Ég vil að lokinni þessari umr. mælast til þess að málinu verði vísað til 2. umr. og hv. félmn.