04.04.1984
Efri deild: 76. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 4443 í B-deild Alþingistíðinda. (3775)
222. mál, Aflatryggingasjóður sjávarútvegsins
Sjútvrh. (Halldór Ásgrímsson):
Virðulegi forseti. Út af þeim fsp. sem hér hafa komið fram og í fyrsta lagi vegna fsp. hv. þm. Skúla Alexanderssonar varðandi ríkisframlagið sem gengur til Aflatryggingasjóðs tel ég rétt að vitna til ábendinga frá ráðgjafarnefnd um sjávarútvegsmál sem e. t. v. hefur ekki komið fram í umr. Vildi ég leyfa mér að lesa það upp sem þar kemur fram, með leyfi hæstv. forseta:
„Skoðanir eru skiptar í nefndinni um þetta mál. Fulltrúar sjómanna telja eðlilegt að sjómenn fái hlut í þeirri 4% greiðslu af skiptaverðmæti úr Aflatryggingasjóði sem ráðgerð er með frv. og eru þeir andvígir till. frv. eins og hún er nú.
Hins vegar er ekki ágreiningur um það að sérstök ástæða sé nú til þess að beita Aflatryggingasjóði með öðrum hætti en verið hefur. Dregið verði úr þeirri millifærslu milli skipa og útgerðargreina sem starfsemi hans hefur valdið, en aukin áherslu lögð á að jafna milli ára eftir aflabrögðum í heild.
Þá telja fulltrúar sjómanna orka tvímælis að tillögur frv. um starfsemi áhafnadeildar feti í sér verulega eflingu hennar er dugi til þess að gera meira en að hækka fæðispeningagreiðslu.
Nefndarmenn eru sammála um að benda á að æskilegt sé að skipuð verði sérstök þriggja manna nefnd til þess að gera tillögur um reglur þær sem frv. gerir ráð fyrir að sjútvrn. setji um ráðstöfun fjár úr áhafnadeild, bæði til fæðispeninga og ráðstafana í þágu sjómanna. Nefnd þessi ætti að vera þannig skipuð að samtök sjómanna nefni einn mann, samtök útvegsmanna annan, en ráðherra nefni formann án tilnefningar.
Þá er á það bent að meðal þeirra vandamála sem fylgt gætu þorskaflabresti og sóknarminnkun vegna nýrrar fiskveiðistjórnar sé að sjómannafrádráttur, sem miðast við úthaldsdagafjölda, rýrni á næsta ári og komi sú rýrnun ofan á rýrnun tekna sjómanna vegna aflamissis. Leita þarf leiða til þess að leysa úr þessum vanda og létta greiðslubyrði sjómanna af sköttum sem miðast við tekjur fyrra árs.“
Ég vildi vegna þessarar fsp. taka fram að ég geri ráð fyrir því að slík nefnd verði skipuð strax og Alþingi hefur afgreitt mál þetta. Einnig tek ég mjög undir þær ábendingar sem koma frá nefndinni að því er varðar sjómannafrádráttinn. Við höfum þegar tekið það mál upp við fjmrn. Þetta vildi ég taka fram að því er varðar þessa fyrstu fsp.
Hv. 8. landsk. þm. Kolbrún Jónsdóttir spurðist fyrir um það hvað ætti að gera við afganginn í Aflatryggingasjóði. Það liggur fyrir að hér er eingöngu um ráðstöfun vegna ársins 1984 að ræða og gert er ráð fyrir að mál þessi verði tekin til endurskoðunar því að lög þessi munu ekki gilda nema fyrir árið 1984. Engin ákvörðun hefur verið tekin um það enn hvernig starfsemi Aflatryggingasjóðs verði háttað í framtíðinni. Um það eru hins vegar nokkuð ákveðnar skoðanir, eins og kemur fram í því sem ég las upp áðan, að þar þurfi að verða breyting á, þótt andstæðar skoðanir séu um þá ráðstöfun sem hér er gerð.
Að því er varðar löndun afla erlendis veit ég ekki betur en hér sé fyrst og fremst verið að huga að samræmi á milli og á það ekki að koma betur út fyrir þá sem landa erlendis.
Hv. þm. spurðist einnig fyrir um það hvaða ástæður væru fyrir þessu frv. og hver væri höfundur þess. Það er mjög einfalt mál. Ástæðurnar eru sú alvarlega afkoma sem hefur verið í sjávarútveginum og sá almenni aflabrestur sem menn sáu fyrir á árinu 1984. Nauðsynlegt þótti að ráðstafa þessum bótum með öðrum hætti en áður hefur verið.
Ég ætla ekki að fara að blanda mér í þær deilur sem um þetta hafa verið hér nú. Ég hef áður gert grein fyrir mínum skoðunum. En þessar bætur hafa í gegnum árin ekki komið til skipta. Það hefur ein undantekning verið þar á við sérstakar aðstæður eitt sinn að því er varðaði loðnuvertíð, en að öðru leyti hafa bætur úr Aflatryggingasjóði ekki komið til skipta. Ég tel því að ekki sé rétt að halda því fram að hér sé verið að taka sérstaklega frá sjómönnum. Hitt er svo annað mál að sjómenn eru ekki ofhaldnir og kjör þeirra ekki of góð og mér finnst sjálfsagt að halda því á lofti. En mér hefur fundist nokkuð vera um það að ekki sé alveg rétt farið með að því er þetta sérstaka mál varðar.
Ég vil taka það fram við þessa umr. að sjómenn hafa að undanförnu lagt á það mikla áherslu að lífeyrismál þeirra væru bætt og ekki að ástæðulausu því að þeir eru verr settir að þessu leyti en aðrir þjóðfélagshópar. Við það er ekki hægt að una og ég tel því nauðsynlegt að tekið verði ákveðið á því máli á næstunni.
Í framhaldi af því lagði ég fram á ríkisstjórnarfundi í gær eftirfarandi till., sem þar var samþykkt, um skipun nefndar til endurskoðunar á lögum um Lífeyrissjóð sjómanna. Þar segir, með leyfi virðulegs forseta:
„Undanfarið hafa farið fram allmiklar umr. um lífeyrismál sjómanna. Fulltrúar Sjómannasambands Íslands og Farmanna- og fiskimannasambands Íslands hafa farið þess á leit við sjútvrh. að hann beiti sér fyrir lagasetningu í þá veru að stofn fyrir iðgjald til lífeyrissjóða sjómanna verði samræmdur og verði hinn sami fyrir alla sjóðfélaga sem stunda sjó, þannig að iðgjald verði framvegis greitt af heildarlaunum allra sjómanna. Þessar hugmyndir hafa mætt andstöðu útgerðarmanna, enda um talsverðan kostnaðarauka að ræða fyrir útgerðina ef til þessarar breytingar kæmi. Jafnframt því telja útgerðarmenn að mál þetta sé fyrst og fremst samningamál.
Að þessu athuguðu og með hliðsjón af stöðu annarra mála sem þessa aðila varða tel ég rétt að láta kanna þetta mál nánar og legg til að skipuð verði nefnd til að fjalla um og gera tillögur um málið. Nefndin yrði skipuð af sjútvrh., í henni ættu sæti tveir fulltrúar útvegsmanna, tveir fulltrúar sjómanna, þ. e. frá Sjómannasambandi Íslands og Farmanna- og fiskimannasambandi Íslands, einn nm. tilnefndur af fjmrh. og einn nm. skipaður af sjútvrh. Nefndin skili af sér fyrir septemberlok og gert yrði ráð fyrir að tillögur hennar yrðu lagðar fyrir næsta Alþingi og við það miðað að þær gætu tekið gildi í upphafi næsta árs.“
Ég vil taka það fram vegna þessa máls að ég vænti þess að ákveðin niðurstaða fáist í þessu máli. Það er búið að vera að flækjast á milli stofnana og nefnda allt of lengi og ég vænti þess að niðurstaðan geti orðið sú að sjómenn fái þá leiðréttingu sem þeim ber í lífeyrismálum.
Við getum tekið sem dæmi að nú á loðnuvertíðinni fær t. d. skipstjóri greitt af kauptryggingu, sem er tæpar 40 þús. kr., rúmar 39 þús. kr. Ef þetta skip er aðeins 5 mánuði á sjó er greitt í lífeyrissjóð af tæplega 200 þús. kr., jafnvel þótt viðkomandi maður hafi miklu meiri árstekjur. Þetta gerir það að verkum að þessi maður hefur tiltölulega mjög lítinn lífeyrisrétt að lokinni starfsævi sinni lífeyrisrétt sem ekki er í samræmi við það sem almennt gerist í þjóðfélaginu. Það er mjög eðlilegt að sjómenn geti ekki búið við slíkt til lengdar.
Ég vil að lokum þakka hv. nefnd fyrir störf hennar að þessu máli og vænti þess að það geti hlotið afgreiðslu sem fyrst héðan úr deildinni því að mjög bagalegt er að mál sem þetta, sem varðar miklu, sé í óvissu um langan tíma. —[Fundarhlé.]