19.12.1984
Neðri deild: 35. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 2260 í B-deild Alþingistíðinda. (1792)
150. mál, veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands
Birgir Ísl. Gunnarsson:
Herra forseti. Ég vil við 2. umr. þessa frv. skýra í stuttu máli frá viðhorfi mínu til kvótakerfisins sem hér hefur ríkt nú í eitt ár. Ég hafði reyndar hugsað mér að gera það þegar við 1. umr. þessa máls, en þar sem ég var þá bundinn í forsetastóli og mátti mig ekki þaðan hræra lét ég það bíða til þessarar umr.
Frv. um stjórnun fiskveiða og fiskveiðistefnu var samþykkt stuttu fyrir jólaleyfi á síðasta þingi eða fyrir um ári síðan. Skv. því frv. var heimilt að taka upp svokallað kvótakerfi sem var svo notað, þ.e. heimild til að ákveða aflamark á hvert skip. Ég stóð að samþykkt þessa frv. þá þrátt fyrir miklar efasemdir um slíkt fyrirkomulag. Mér er fullkomlega ljóst að það varð að draga stórlega úr afla vegna ástands fiskistofna við landið. Fleiri en ein aðferð komu hins vegar til greina, en kvótaleiðin var valin.
Eins og ég sagði stóð ég að samþykkt þessa frv. þá. Mér fannst það réttlætanlegt að slíkt kerfi væri tekið upp sem algert neyðarúrræði undir mjög sérstökum kringumstæðum eins og þá ríktu. En ég tel að útilokað sé að halda þannig á málum að kvótakerfið festist í sessi. Það skiptir e.t.v. ekki máli hvort kvótakerfið er framlengt nú í eitt ár til viðbótar; en ég tel að það megi alls ekki lengur vera. Annmarkar kvótakerfisins eru svo miklir að slíkt kerfi má alls ekki festast í sessi. Það mundi hafa í för með sér grundvallarbreytingar á allri uppbyggingu sjávarútvegs á Íslandi og það breytingar sem erfitt er að sjá fyrir um hverjar yrðu eða hvenær mundu yfir okkur hvolfast.
Ég skal nefna þrjú atriði í þessu sambandi. Í fyrsta lagi er líklegt að kvótakerfi til langframa mundi hafa í för með sér breytingu á allri eignauppbyggingu í sjávarútvegi. Það hefur verið megineinkenni sjávarútvegs á Íslandi að hann hefur verið í einkaeign sem hefur dreifst á mjög margar hendur og það fyrirkonulag hefur reynst mjög vel. Þetta mundi væntanlega breytast fyrr en varir ef kvótakerfið yrði tekið upp og fest í sessi. Bæði er líklegt að eignarhald mundi færast á miklu stærri einingar og að opinberir aðilar mundu í miklu ríkari mæli verða eignaraðilar fyrirtækja í sjávarútvegi.
Í öðru lagi mundi slíkt kerfi hafa í för með sér mikla breytingu á sóknaraðferðum sjómanna og útvegsmanna. Það hefur verið einkenni fyrir íslenskan sjávarútveg, það hefur verið aðalsmerki þessarar atvinnugreinar að dugnaður og útsjónarsemi íslenskra sjómanna og íslenskra útvegsmanna hafa fengið að njóta sín. Sá hugsunarháttur mun breytast fyrr en varir ef kvótakerfið festist í sessi og reyndar eru þegar farin að sjást þess merki að þessi hugsunarháttur, sem hefur verið aðalsmerki íslensks sjávarútvegs, sé að breytast strax eftir eitt ár með kvótakerfi.
Í þriðja lagi er líklegt að kvótakerfi muni fyrr en varir hafa í för með sér mikla breytingu á launauppbyggingu í sjávarútvegi. Launauppbygging sjávarútvegs hefur byggst á aflahlut auk kauptryggingar, en það mun breytast áður en langt um líður í kvótakerfi. Þess sjást reyndar þegar merki í umræðum meðal sjómanna að þeir vilja gera grundvallarbreytingar á sínu launakerfi og rekja það til kvótakerfisins. Það eru þegar komnar af stað umræður í samtökum sjómanna um að kasta. hlutaskiptakerfinu, taka upp föst laun eða eitthvert annað kerfi sem sé óháð bæði fiskverði og aflabrögðum. Sjá þá allir í hvert óefni væri komið með íslenskan sjávarútveg ef slík grundvallarbreyting yrði gerð.
Öll þessi atriði, sem ég hef hér nefnt, geta hvolfst yfir okkur fyrr en varir ef kvótakerfið festist í sessi. Ég hef því mikinn fyrirvara við þessa stjórnunaraðferð og þetta frv. eins og það liggur hér fyrir. Það er til mikilla bóta að hv. Ed. hefur breytt frv. í þá veru að það gildir aðeins til eins árs en ekki til þriggja ára eins og upphaflega var að stefnt þegar frv. var lagt fram.
Mér er ljóst að meiri hluti hagsmunasamtaka í sjávarútvegi hefur verið meðmæltur kvótaleiðinni. Ég fagna því út af fyrir sig að haft hefur verið samráð við samtök bæði sjómanna og útvegsmanna um framkvæmd þessarar fiskveiðistefnu. En þó að meiri hlutinn hafi verið þessu meðmæltur hingað til má minna á að slík samtök hafa reynst misvitur eins og aðrir.
Þrátt fyrir þessar efasemdir mínar og þrátt fyrir þennan fyrirvara, sem ég hef um þetta frv. og sérstaklega þá stjórnunaraðferð sem frv. mun áfram leiða til, þá mun ég greiða atkvæði með þessu frv. að þessu sinni, en taldi rétt að láta þessar efasemdir mínar í ljós hér við þessa umr.