23.10.1984
Sameinað þing: 9. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 443 í B-deild Alþingistíðinda. (266)
Umræður utan dagskrár
Forsrh. (Steingrímur Hermannsson):
Herra forseti. Ég vil fyrst taka undir það með hv. þm. Karvel Pálmasyni að æskilegt hefði verið að ganga til þeirra skynsamlegu samninga sem um var talað á Vestfjörðum. Þó ber þess að gæta að þeir samningar voru aðeins hugsaðir til skamms tíma og það er ákaflega erfitt að gera samninga um skattalækkun eða skattaívilnanir við einn landshluta. Það þurfa að vera heildarsamningar. (Gripið fram í: Það koma fleiri á eftir.) Já, kannske koma fleiri á eftir, en þetta þyrfti að haldast í hendur. En ég tek undir það með hv. þm. að þar voru ólíkar kröfur hafðar í frammi.
Um er spurt, og spyrja reyndar fleiri en einn, hvort ríkisstj. eða Orkubú Vestfjarða sé aðili að kjarasamningi á Ísafirði. Ég verð að svara fyrir þá sem hér eru fjarverandi. Svo er ekki. Þetta var rætt í ríkisstj. strax og fréttist af þessum samningi og eins og frá er greint í Þjóðviljanum, þá er það rétt að ég hafði samband við bæjarstjórnarmenn á Ísafirði og lýsti þeirri skoðun ríkisstj. að þetta a.m.k. jaðraði við lögbrot því að skv. lögum er bannað að vísitölutengja laun.
Ég get hins vegar upplýst það, þó að það sé út af fyrir sig ekki mál ríkisstj. heldur á nokkurn máta, að mér var tjáð að þessi kaupmáttur væri þannig skilgreindur, kaupmáttur síðasta ársfjórðungs 1984, að frá honum skyldi draga þann tíma sem menn hefðu kauplausir verið. Þetta er dálítið merkilegt í verkfalli og þá skilst mér að þessi kaupmáttur verði nú ekkert hár. En það er reyndar best að aðrir skýri þetta nánar. En þetta var mér tjáð sem niðurstaða hjá samninganefndinni fyrir vestan. Þeir hafa lengi verið klókir að skjótast fyrir horn þar.
Hv. þm. Karl Steinar Guðnason sagði, sem ég get reyndar gert að mínu svari við mörgu sem hér hefur verið sagt, að ef svona ákvarðanir, í skattamálum og öðru, eiga að verða liður í kjarasamningum þarf að móta þær sameiginlega. Þetta er svar til flokksbróður hv. þm., Jóns Baldvins Hannibalssonar. Ég er þessu alveg sammála. Þetta reyndist rétt í febr. Þá varð að móta aðgerðir ríkisstj. sameiginlega og það er það sem þessi ríkisstj. vill gera.
Hv. þm. Sigríður Dúna Kristmundsdóttir spurði hver væri stefnan í kjaramálum. Það er rétt, sem hv. þm. Jón Baldvin Hannibalsson lýsti, að stefna ríkisstj. í kjaramálum er sú að halda verði launahækkunum mjög í skefjum eins og nú er ástatt. Stefnan er hins vegar sú að koma hagvextinum af stað að nýju, bæta stöðu sjávarútvegsins og stuðla að því að nýjar atvinnugreinar geti fest hér rætur og þannig fengist raunverulegar kjarabætur og við endurheimt það sem tapast hefur á undanförnum tveimur árum.
Hv. þm. Jón Baldvin Hannibalsson spurði: Hvað um gerða kjarasamninga? Vitanlega er ljóst að þeir valda miklum vandræðum. Þeim yrði ekki rift með lögum, alls ekki. Þessir aðilar, eins og t.d. Ísafjörður og hverjir aðrir aðilar sem hér hafa verið nefndir, eru sjálfstæðir aðilar að kjarasamningum. Þeir hafa lögskipaðan rétt til þess að semja. Það er ekki hægt að stöðva það út af fyrir sig, þannig að ef samningar nást um skattalækkunarleiðina við alla aðra, þá mundu þessir aðilar búa við nokkuð önnur kjör út næsta ár. Ég viðurkenni fyrstur manna að þetta veldur vitanlega erfiðleikum og hefur valdið hjá ýmsum efasemdum um að unnt væri að fara skattalækkunarleiðina, eins og reyndar hefur komið fram t.d. hjá hv. þm. Karli Steinari Guðnasyni. Hins vegar má kannske hafa það í huga að eftir 6 vikna verkfall bera prentarar reyndar ekki mikið úr býtum eftir þá samninga sem þeir hafa gert. Mér skilst að miðað við það sem þeir höfðu áður samið um, launahækkanir 1. sept. og 1. jan., þá sé þetta kannske um 1–2%, svo að þeir eru út af fyrir sig ekkert öfundsverðir af því sem þeir hafa samið um. En vitanlega er það rétt að þetta veldur vissum erfiðleikum og við það yrði að búa ef þessir samningar nást með skattalækkunarleiðinni.
Hv. þm. Jón Baldvin Hannibalsson talaði um tillögur VSÍ og ASÍ. Ég hef ekki séð neinar slíkar tillögur, en það má vel vera að hv. þm. hafi betri aðgang að þeim. Þær hafa engar verið mér afhentar. Þeir hafa ekki lagt þær fram í skattanefndinni og mér er ekki kunnugt um að fulltrúar ríkisstj. þar hafi séð þessar tillögur Ég hef reyndar spurt að því og þeir hafa sagt að þeir hafi ekki séð þær, þær séu ekki enn þá komnar frá ASÍ og VSÍ. Hitt vil ég fullvissa hv. þm. um, að vitanlega verða engar slíkar ákvarðanir teknar án meðferðar Alþingis, og ríkisstj. hlýtur að móta sínar tillögur sem hún leggur fyrir Alþingi að metnum þeim hugmyndum sem koma fram í þessari sameiginlegu mótun, sem hv. þm. Karl Steinar talaði um, og mundi ríkisstj. vitanlega tryggja fylgi sinna flokka við þær. Ég hef ekki séð þessar tillögur um mörg hundruð milljóna niðurskurð í landbúnaði, svo að ég á erfitt með að svara hv. þm.
Hv. þm. Svavar Gestsson spurði um kaupmáttartrygginguna. Ég endurtek það að sjálfvirka kaupmáttartryggingu tel ég ekki koma til greina og ég geri ekki mikinn mun á henni og vísitölubindingu. Hvort tveggja getur að vísu verið með mismunandi hætti. Hæstv. fyrrv. forsrh. lagði fram á eigin vegum hér frv., eftir að ekki hafði náðst samkomulag í ríkisstj., um lagfæringu á vísitölukerfinu. Það voru smáskref þar fyrirhuguð í því sambandi. Hins vegar er allt annað mál ef um er að ræða einhvers konar endurskoðunarákvæði. Það er annað mál ef það er ekki sjálfvirkt. Ég vil alls ekki útiloka að slíkt geti komið til greina á órólegum tímum í efnahagsmálum. En það má ekki vera sjálfvirkt. Ég legg á það mikla áherslu. En t.d. ákvæði þess efnis að aðilar settust niður ef kaupmáttur fer niður fyrir eitthvað ákveðið og leituðu leiða til að bæta þar úr, það teldi ég vel koma til greina.
Hv. þm. ítrekaði þá spurningu sína hvort ríkisstj. ætlaði að taka kaupmáttinn af með lögum. Ég skildi það svo að þar væri þá eiginlega um að ræða þá sömu spurningu og spurt var áður, hvort við ætluðum að breyta gerðum kjarasamningum með lögum. Er það ekki rétt hjá mér? (SvG: Hvort á að taka það sem er umfram fjórða ársfjórðunginn.) Nei, það er ekki ætlunin að gera það með neinum lögum. Ríkisstj. hefur ekkert slíkt í bígerð. Ég endurtek hins vegar það sem ég sagði áðan, að mikil hækkun kaupmáttar nú hygg ég að verði ekki varin á næsta ári, og með samningum sem hljóða upp á t.d. 13–14% launahækkun fyrir áramótin, eins og er í samningum prentara, þá vitanlega rýkur kaupmátturinn að nafninu til upp á þessum ársfjórðungi. En ég hef ekki nokkra trú á því, og vísa þar til reynslunnar, að það væri unnt að verja hann á árinu 1985 eins og staðan er í sjávarútveginum.
Ég mótmæli því að ríkisstj. eða fjmrh. á hennar vegum hafi hótað tukthúsvist. Þetta eru vitanlega hreinar öfgar. Tukthúsvist verður ekki ákveðin nema af dómstólum og ef Bandalag starfsmanna ríkis og bæja telur sig vera að fara að lögum þarf það ekkert að óttast í þessum málum, þá er ekkert að óttast. Og ég endurtek að ríkisstj. hefur jafnframt ekki ákveðið neinar stefnur. Þeir sem fara að lögum þurfa heldur ekki að óttast slíkt að sjálfsögðu.
Ég vil svo taka það fram að lokum að ég er þeirrar skoðunar að lausn verði að fást á þessum málum mjög fljótlega og mér er kunnugt um það að enn þá eiga sér stað viðræður á milli ASÍ og þeirra aðildarfélaga og VSÍ. Mér er tjáð að viðræður sem voru í gærkvöld hafi ekki verið lokafundur í þessari atrennu. Mér er tjáð að þar muni enn vera skoðuð skattalækkunarleiðin. Ég tel rétt að á meðan hinkri ríkisstj. og BSRB við, en þetta má ekki taka nema 1–2 daga, alls ekki lengri tíma. Ég teldi ákaflega mikilvægt ef unnt væri að fá úr þessu skorið og fá samþykki fyrir þessari leið hjá aðilum hins almenna vinnumarkaðar.