04.06.1985
Neðri deild: 82. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 5893 í B-deild Alþingistíðinda. (5251)
250. mál, réttur verkafólks til uppsagnarfrests
Frsm. meiri hl. (Friðrik Sophusson):
Herra forseti. Ég mæli hér fyrir nál. meiri hl. félmn. Félmn. hefur ítarlega fjallað um 250. mál á þskj. 428, um rétt verkafólks til uppsagnarfrests frá störfum og til launa vegna sjúkdóms- og slysaforfalla en 1. flm. málsins er hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson. Nefndin fékk til fundar við sig þá Árna Benediktsson, Hjalta Einarsson og Þóri Daníelsson. Nefndin klofnaði í afstöðu sinni til málsins og minni hl. hefur skilað séráliti sem hv. Guðmundur J. Guðmundsson mun gera grein fyrir hér á eftir. Það er rétt að taka það fram að fjölmörg verkalýðsfélög og einstaklingar í launþegahreyfingunni hafa sent áskoranir til félmn. um að samþykkja frv. en fulltrúar atvinnurekenda hafa hins vegar lagst gegn samþykkt frv.
Með þessu frv. er lagt til að launalaust starfshlé, sem fyrirtæki eða atvinnurekandi geta ákveðið vegna ófyrirsjáanlegra áfalla, verði stytt verulega frá því sem nú er skv. gildandi lögum. Slíkt mun hafa það í för með sér að greiðsluskyldan færist frá Atvinnuleysistryggingasjóði til atvinnufyrirtækjanna. Í langflestum tilvikum væri þetta á sviði fiskvinnslunnar, en þess ber að geta að í ýmsum greinum hafa verið gerðir samningar sem ganga í átt til þess sem frv. gerir ráð fyrir og að mér skilst m. a. hjá þeim sem vinna við uppskipun. Jafnframt hafa verið gerðir samningar við fiskverkunarfólk um heldur rýmri rétt en gildandi lög gera ráð fyrir.
Sem betur fer hafa orðið breytingar í fiskvinnslunni á undanförnum árum og áratugum reyndar. Hráefnisöflunin er nú miklu jafnari en áður en ljóst er að á sumum sviðum fiskvinnslunnar, t. d. í saltfiski og öðrum greinum en frystingu, er vinna æði stopul og fæst ekki séð að þær breytingar, sem lagt er til að verði samþykktar skv. frv., séu til verulegra hagsbóta fyrir fólk sem vinnur við slík störf.
Þá eru miklar líkur til þess að tilfærsla greiðslubyrðarinnar, sem ég gat um áðan, mundi í raun leiða til uppsagna í meira mæli en nú tíðkast og þar með minnka atvinnuöryggi. Í þessu sambandi ber einnig að hafa í huga að skv. nýsamþykktum lögum frá Alþingi eru atvinnuleysistryggingabætur oft og einatt hærri en kauptryggingin og er það eitt út af fyrir sig athugunarefni.
Meiri hl. hv. n. gerir sér ljóst að frv. fjallar um vandamál sem er eðlilegt að sé rætt í sölum hv. Alþingis og tekur undir það með flm. að ójöfn framleiðsla í fiskvinnslu og þar af leiðandi öryggisleysi starfsfólks geti leitt til þess að fólk sæki úr þessari mikilvægu atvinnugrein. Tíð mannaskipti af þessum sökum í stærsta og veigamesta atvinnuvegi, útflutningsatvinnuvegi þjóðarinnar, geta því bitnað á gæðum framleiðslunnar. Í lok nál. segir síðan orðrétt, með leyfi hæstv. forseta:
„Svo sem að framan er rakið er sá vandi, sem frv. vísar til, margþættur þannig að hann verður varla leystur með einföldu lagaboði. Til að treysta atvinnuöryggi í fiskvinnslu þarf víðtækari ráðstafanir sem m. a. lúta að stjórn og samhæfingu veiða og vinnslu auk annarra þátta sem eru á valdi aðila vinnumarkaðarins. Því er brýnt að víðtæk samstaða náist með aðilum vinnumarkaðarins og stjórnvöldum um úrbætur í þessu efni. M. a. af þeim ástæðum og í trausti þess að samstaða náist um úrbætur telur meiri hl. n. eðlilegt að frv. verði vísað til ríkisstj.“ Undir þetta rita, auk þess sem hér stendur. hv. þm. Stefán Guðmundsson, Stefán Valgeirsson, Eggert Haukdal og Halldór Blöndal.
Herra forseti. Það er ekki ástæða til að fara mörgum fleiri orðum um þetta frv. Þó held ég að ástæða sé til að rifja það upp að þau lög, sem hér er verið að breyta. urðu til sem hluti af efnahagsráðstöfunum sem ákveðnar voru í tengslum við það að helmingur verðbóta var afnuminn með lögum 1. des. 1978 en þá voru tekin af með lögum u. þ. b. 8% af verðbótum. ef ég man rétt. Þessi lög, ásamt lögum um forfalla- og afleysingaþjónustu bænda. voru látin telja sem samsvaraði 3% í kjarabætur til að vega upp á móti kjaraskerðingunni.
Við þetta tækifæri, haustið 1978, var einnig fiktað við aðra hluti sem flestir álíta að teljist til samningsatriða í kjarasamningum og má þar minna t. d. á sjúkrasjóðina. Lagasetningin á sínum tíma var mjög umdeild, en réttlættist, eins og ég hef sagt áður, af því að laun voru skert. Slíkar aðgerðir, eins og sú sem þá átti sér stað. skekkja oft kjarahlutföll því að sumir hópar innan verkalýðshreyfingarinnar hafa náð rétti í samningum sem aðrir fá með þessum hætti með lagaboði. Þetta gerðist reyndar eins og menn muna einnig sumarið 1982 þegar með lögum var lengt orlof en það var hluti af brbl. þeirrar ríkisstj. sem þá sat. sællar minningar.
Það er auðvitað alltaf spurning hvenær löggjafinn á að hafa afskipti af málum sem í eðli sínu eru kjarasamningamál en ég tel að varla sé efni til þess nú, einmitt þegar kjarasamningar eru að hefjast í þjóðfélaginu eins og allir kannast við af blaðaskrifum um það efni og yfirlýsingum bæði frá Vinnuveitendasambandinu og svörum frá ASÍ.
Ástæðan fyrir þessu lagaboði var á árunum 1978 og 1979 bein kjaraskerðing með lögum sem þáv. ríkisstj. stóð að. Þá sat á Alþingi formaður Dagsbrúnar Eðvarð Sigurðsson og var hann framsögumaður n. um þetta mál. Ég man ekki betur en hann orðaði það sérstaklega í sinni framsöguræðu að einmitt á grundvelli þessara laga og í framhaldi af þeim væri eðlilegt að verkalýðshreyfingin og Vinnuveitendasambandið semdu um frekari rétt starfsfólks í framhaldi af lagasetningunni. Það er þess vegna ástæða til þess að varpa fram þeirri spurningu hvort í samningum á undanförnum árum hafi þess verið gætt að hafa uppi kröfugerð um þetta efni, enn fremur hvort ekki sé eðlilegra nú að slík kröfugerð komi fram af hálfu verkalýðssamtakanna við þá kjarasamninga sem nú eru að hefjast og í framhaldi af því hvort ástæða sé til fyrir löggjafann, eins og nú stendur á, að taka fram í fyrir þeim sem fara með samningsmál fyrir hönd aðila vinnumarkaðarins.
Herra forseti. Ég hef hér gert grein fyrir áliti meiri hl. hv. félmn. sem leggur til að þessu máli verði vísað til ríkisstj., en eins og fram hefur komið í mínu máli ríkir samúð meðal meiri hl. n. með þeim efnisatriðum sem koma fram í frv. til laga á þskj. 428.