07.06.1985
Efri deild: 92. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 6052 í B-deild Alþingistíðinda. (5492)
525. mál, fjáröflun vegna húnsæðismála á árunum 1985 og 1986
Félmrh. (Alexander Stefánsson):
Herra forseti. Aðeins örfá orð, ég skal ekki lengja þessar umr.
Ég vil segja það út frá því sem hér hefur komið fram að það er stór spurning, sem margir velta fyrir sér, hvað menn vilja ganga langt í því að fjármagna vissa þætti í okkar þjóðfélagi með lántökum og skattheimtu. Ég tel að við þurfum að skoða húsnæðismálin með það í huga að brýn nauðsyn er að átta sig á því í okkar fámenna landi hvað við megum ganga langt, hvað við eigum að fjárfesta mikið í íbúðarhúsnæði. Þessi ríkisstj. er að vinna að langtímaáætlun í húsnæðismálunum og eins að taka upp stefnu sem sumir kalla húsnýtingarstefnu í sambandi við húsnæði, þ. e. að gera fólki auðveldara að skipta um húsnæði og bæta þannig nýtingu á því húsnæði sem fyrir er í landinu. Þetta er áreiðanlega mjög þarft verk þjóðhagslega. Ég hef þá skoðun að átak í þessum efnum, með því að hækka t. d. lán til kaupa á eldra húsnæði, sé spor í rétta átt.
Hv. 11. þm. Reykv. sagði að það stæði allt of lítið fjármagn til boða og allt of skammt væri gengið í þessum málum. Ég minni á að í grg. þessa frv. og fskj. sést hvernig þessi mál hafa þróast á undanförnum árum. Á árunum 1980–1982 var hlutfallið af þjóðarframleiðslu til byggingarsjóðanna 1.7–2%, en 1984 var það komið upp í 2.9%. Í ár er þetta hlutfall áætlað 3.6%. Hér er því ekki um neinar smáupphæðir að ræða. Ef við lítum á lánsfjáráætlunina 1985, sem er í lokaafgreiðslu hinum megin við þilið, og þá viðbót, sem við erum að tala um hér, er fjármagn til byggingarsjóðanna í ár komið upp í tæpa 3 milljarða til útlána. Hér er því orðið um gífurlega hátt hlutfall að ræða. Það er þess vegna mjög mikilvægt að nýta þetta vel. Það er alls ekki hægt að fullyrða að fjármagn til bygginga sé ekki fyrir hendi. Ég minni á það hér í hv. Ed. að búið er að afgreiða frá áramótum 3600 lán að fjárhæð 944 millj. kr. Það er að vísu ekki allt farið út, en tilkynningar um lánin hafa verið sendar út og þetta verður greitt út úr veðdeildinni um 10. júlí allt saman. Það er ekki hægt að segja að hér sé um lítið fjármagn að ræða. Hvað snertir þá aðgerð sem við erum að tala um hér, þá sérstöku fjáröflun, var tekin sú ákvörðun að minni tillögu strax í byrjun þessa árs af ríkisstj. að ganga til móts við erfiðleika fólks með því að ákveða að stofna nýjan lánaflokk og taka af því fjármagni, sem væri ætlað til nýbygginga á árinu til að greiða strax úr þessu vandamáli. Eins og ég sagði fyrr, í umræðum um annað mál, er þegar búið að afgreiða rúmlega 1000 aðila sem hafa átt í slíkum vanda. Það er ánægjulegt við þá afgreiðslu, finnst mér, að banka- og sparisjóðakerfið í landinu, eftir viðræður sem viðskrh. og félmrh. áttu við þessa aðila í vetur, hafa gengið fullkomlega til liðs við þessa fyrirgreiðslu og eiga aðild að þeirri úthlutunarnefnd sem fer yfir umsóknir fólks. Í mörgum tilfellum hefur hlutur bankakerfisins og sparisjóðanna verið hærri en sú upphæð sem fæst með viðbótarláni frá Húsnæðisstofnun. Þetta vil ég undirstrika hér til að sýna fram á að það hefur verið gert stórt átak á þessu ári. Þó að margir hv. þm. segi hér að þessi fyrirgreiðsla hafi komið of seint er það fjármagn sem við erum að tala um þegar komið í umferð að verulegu leyti.
Ég held að ég þurfi ekki að eyða tímanum hér. Ég vil aðeins koma inn á umræður um þessa skatttöku. Það eru að vísu deilur um hvort átt hefði að fara aðrar leiðir. Ríkisstj. hefur haft til meðferðar alveg frá því í janúar hugmyndir um fleiri skattaleiðir. Það er ljóst að ekki var farið aftan að neinum í þjóðfélaginu. Því var lýst yfir strax í upphafi að finna yrði fjármagn til að standa undir þeim aðgerðum sem ákveðið var að gera. Hins vegar vildum við nota tímann til að skoða málið vel og drógum það þangað til lánsfjárlög yrðu til meðferðar með hvaða hætti ætti að þessu að standa, en nota það fjármagn sem fyrir var til þess að tefja ekki fyrir fólki. Á þetta vil ég leggja áherslu.
Ég vil segja það um söluskattinn að auðvitað eru uppi vandamál varðandi hann og hlýtur að bíða hv. þm. að taka ákvörðun um hvort breytt verður kerfinu. hvort við endurbætum söluskattskerfið eða tökum upp virðisaukaskattskerfið sem um er rætt. Það má þó undirstrika að söluskatturinn í þeirri mynd sem hann er í núgildandi lögum kemur þó síst við þá sem eru lægst launaðir í þjóðfélaginu vegna þess að hann leggst ekki á matvörur, hann leggst ekki á helstu nauðsynjar heimilanna. Í vísitölunni vegur söluskatturinn því í raun ekki nema 0.45% . Af þeim orsökum má segja að hann sé ekki versta tegund skattheimtu sem við förum út í. En ég ætla ekki að verja slíkt. Þetta er ákvörðun sem tekin hefur verið. Ég tel að við höfum ekki aðra möguleika á að ná því markmiði sem allir eru sammála um.
Hér hefur komið fram gagnrýni á stefnuna í húsnæðismálum. Húsnæðisstofnun hefur unnið að útfærslu á nýjum lögum sem tóku gildi 1. júlí í fyrra. Þar er ýmislegt nýtt á ferðinni, bæði varðandi nýtingarstefnu og að hverfa frá þessum stóru byggingum sem margir fara út í, setja stærðarmörk, taka ákvörðun um að það séu fyrst og fremst þeir sem eru að byggja eða kaupa í fyrsta sinn eða annað sinn sem ganga fyrir lánum með ákveðnum skilyrðum, hinir falli út.
Það er verið að athuga eitt merkilegt mál, sem ég legg áherslu á, að reyna að gera útlánakerfið sveigjanlegra með því að búa til sérstakan útlánaflokk fyrir aldraða sem eru að skipta um íbúð. Það eru skammtímalán því að þetta fólk þarf fyrst og fremst aðstoð til að geta skipt um íbúð meðan það er að selja sína eldri íbúð. Þetta tel ég vera mjög merkilegt mál. Húsnæðisstofnun er að ganga frá ákveðinni tillögu um þetta efni.
Eins er með fasteignaviðskiptin. Það hefur nýlega komið út skýrsla með tillögum frá nefnd sem ég skipaði, sem er með þetta verkefni, þær tillögur eiga að geta orðið til þess að lækka útborgun á fasteignamarkaðinum og gera hann virkari. Þar kemur einmitt frv. sem við vorum með áðan, um greiðslujöfnunarþáttinn, verulega inn í með öðrum stjórnunaraðgerðum sem geta orðið til þess að auðvelda fasteignaviðskipti.
Hv. 8. þm. Reykv. var að tala um oftrú á stjórnvöldum o. s. frv. Ég ætla ekki að fara að tala um loforð sem allir flokkar hafa gefið fyrir kosningar. Það var talað um að reyna að ná 80% hlutfallinu í áföngum. miðað við staðalíbúð, á lánum til þeirra sem voru að byggja eða kaupa í fyrsta sinn. Þegar við komum að þessu 1983 rákum við okkur undir eins á að ef þetta kerfi yrði tekið upp yrði að leysa vandamál þess fólks sem við erum að tala um núna og byggði á árunum 1981–1983. Það hefði aldeilis farið illa út úr dæminu ef þessi stefna hefði verið tekin upp 1983. Hins vegar vil ég geta þess að þegar við skoðum málið nánar hefur fjöldi manns byggt það ódýrar íbúðir að raunverulegt lán, sem er til boða. hefur farið allt upp í 60% af byggingarkostnaðinum og jafnvel hærra hjá sumum. Þetta höfum við skýr dæmi um t. d. hjá Byggung í Reykjavík. Það þarf því að skoða málið nánar. Það er ekki hægt að einskorða sig við einhverja 80% tölu. Það kemur margt inn í þessa mynd.
Ég vil svo að lokum segja að eitt þýðingarmesta málið í sambandi við húsnæðismálakerfi okkar Íslendinga er að reyna að ná niður hinum háa byggingarkostnaði hér á landi. Það er alveg ljóst að allt sem gert hefur verið til þessa hefur brugðist að verulegu leyti. Hér er fjöldi framleiðenda einingahúsa sem framleiða verksmiðjuhús á lager allt árið um kring. Allir bundu miklar vonir við að sú framleiðsla mundi lækka gífurlega byggingarkostnað í landinu. Því miður hefur það brugðist. Einingahús eru allt of dýr. Þetta er eitt af þýðingarmestu atriðum sem við þurfum að vinna skipulega að að koma í lag. Við höfum heyrt dæmin um verkamannabústaðina. Löggjöfin um verkamannabústaðina hefur komið miklu góðu til leiðar síðan hún var sett og stuðlað að því að fólk hefur almennt eignast þak yfir höfuðið. En því miður eigum við þarna við sama vanda að glíma því heyrst hefur að slíkar íbúðir kosti 34 millj. Ég kom í verkamannabústaði uppi í Ártúnsholti, sem eru mjög til fyrirmyndar, einfaldir en þó myndarlega að þeim staðið. Þar er hægt að fá íbúðir á mjög hæfilegu verði. Við getum því gert þarna ýmislegt ef samtakamætti er beitt og réttum aðferðum. Ég vil ljúka ræðu minni á að undirstrika að við þurfum að vinna sameiginlega að því.
Ég vona að þingflokkar stjórnmálaflokkanna hafi tekið vel erindi um tilnefningu í milliþinganefnd. Aðalhlutverk þessarar nefndar, sem er hægt að draga af ályktunum allra stjórnmálaflokka hér á landi, því að það vilja allir, skal vera að bæta húsnæðislánakerfið með það að markmiði að tryggja fólki húsnæði með hóflegu verði án þess að einstaklingar og fjölskyldur þurfi að leggja á sig varanlegt ok vinnu og skuldaklafa til að komast yfir húsnæði á verði sem er í samræmi við það sem þekkist í nágrannalöndum okkar. Að þessu þurfum við að vinna. Svo vona ég að þetta frv. fái hraða meðferð hér í hv. deild.