10.06.1985
Efri deild: 94. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 6212 í B-deild Alþingistíðinda. (5675)
86. mál, áfengislög
Kristín Ástgeirsdóttir:
Herra forseti. Að vandlega íhuguðu máli hef ég tekið þá ákvörðun að greiða atkv. gegn því að bjór verði leyfður hér á landi. Mér er það ljóst að margt mælir með því að áfengt öl fái að streyma í krúsirnar, en í mínum huga vega mótrökin þyngra. Þau rök sem ég ætla hér að færa fram fyrir máli mínu eru sögulegs, þjóðfélagslegs og siðferðilegs eðlis.
Þar er fyrst til máls að taka að mér þykir illt að þurfa að hafa vit fyrir öðrum og að standa í þeim sporum að þurfa að ákveða hvort fólk megi drekka einn drykk öðrum fremur. Hjá því verður þó ekki komist þar sem lög gilda í landinu um áfengi eins og svo margt annað sem snertir daglegt líf fólks.
Í nokkrar aldir hefur innflutningur og neysla víns verið hluti af lífi Íslendinga, einkum þá karlmanna hér áður fyrr. Jafnlengi hefur ofdrykkja verið fylgifiskur vínsins og má minnast þess að þegar Alþingi var lagt niður á Þingvöllum rétt fyrir aldamótin 1800 var það m. a. vegna þess að það var orðið óstarfhæft vegna drykkjuskapar og óláta.
Innflutningur víns náði hámarki um miðja síðustu öld, en þá tók bindindishreyfingin að láta á sér kræla og ýmiss konar þjóðfélagsbreytingar gengu í garð. Bindindishreyfingin óx og dafnaði og þær fjöldahreyfingar aðrar sem slitu barnsskónum upp úr aldamótunum, eins og ungmennafélagshreyfingin, verkalýðshreyfingin, að ekki sé talað um kvenréttindahreyfinguna, settu bindindismál á oddinn. Og það voru einmitt bindindismálin sem gerðu konum í Bandaríkjunum og Evrópu kleift að koma út úr húsum sínum og taka til máls á fundum og ruddu þannig braut baráttu kvenna fyrir mannréttindum.
Hér á landi beittu konur sér mjög gegn drykkjuskap, stofnuðu félög og reistu hæli og stóðu stundum fyrir utan veitingahúsin hér í bænum til að telja menn af því að fara inn að barnum. Konur í þá daga vildu bægja frá böli og bæta hag þeirra fjölmörgu kvenna sem lifðu við fátækt, eymd og ofbeldi vegna drykkjuskapar eiginmannsins.
Í ljósi þess hvern þátt bindindismálin eiga í frelsisbaráttu kvenna finnst mér skjóta skökku við ef kvenréttindakonur nútímans snúa við blaðinu og stuðla að aukinni drykkju, vitandi um áfengisvandann úti í þjóðfélaginu. Mér finnst sem mér renni blóðið til skyldunnar vegna þessara sögulegu hefða.
Þau rök sem vega þó mun þyngra en sagan er það ástand sem blasir við okkur í áfengis- og fíkniefnamálum. Nýlegar kannanir sýna að börn og unglingar byrja æ yngri að drekka og að fíkniefnaneysla fer vaxandi. Æ fleiri rúm á heilbrigðisstofnunum eru upptekin af fólki sem á við áfengisvanda að stríða. Og samkvæmt upplýsingum sem fram komu hjá einum þeirra lækna sem ræddu við allshn. Ed. fer aldur þeirra sem koma til meðferðar sífellt lækkandi, allt niður í 15 ára gamla unglinga. Þjóðfélagið ber gífurlegan kostnað af þeirri drykkju sem fram fer í þjóðfélaginu, ekki aðeins í heilbrigðiskerfinu, heldur einnig í vinnutapi og alls kyns tjóni, sjáanlegu og ósýnilegu.
Ofdrykkja er þjóðfélagsvandamál og ég tel að það beri að sporna gegn henni með öllum tiltækum ráðum. Fyrir nokkrum árum var sett á laggirnar nefnd sem átti að móta stefnu í áfengismálum. Hún skilaði frá sér skýrslum og tillögum, en þar er skemmst frá að segja að ekki hefur verið farið að tillögum nefndarinnar, heldur var ný nefnd skipuð. Það virðist svo sem menn séu mjög feimnir við hvers konar hömlur, enda hefur þróunin á undanförnum árum verið mjög í þá átt að draga úr þeim. Ég tel að mörgu hafi mátt breyta, en hlýt að spyrja hvar mörkin séu.
Hjá hinum Norðurlandaþjóðunum er drykkja mun meiri en hér á landi og munar þar mest um bjórinn. Skv. markaðslögmálunum ættu aukið framboð og fleiri tegundir að þýða aukna neyslu og er því ekki ólíklegt að eftir nokkur ár verði drykkja hér með svipuðum hætti og hjá frændum vorum og frænkum, verði bjórinn leyfður. Ég hef búið bæði í Danmörku og Svíþjóð og tel að bjórmenningin þar sé síst til fyrirmyndar, einkum hjá fyrrum nýlenduherrum Íslendinga, Dönum. Ég tel réttara að halda óbreyttu ástandi og leyfa þeim sem vilja að gutla í sig bjórferlíkinu, en hvet jafnframt til þess að mörkuð verði stefna í áfengismálum og að tekið verði á þeim félagslegu vandamálum sem gera margt ungmennið að drykkjumönnum. Ég vil heldur draga úr félagslegum vandamálum en að auka þau. Aukin drykkja leiðir óhjákvæmilega af sér aukin vandamál.
Bjór eða ekki bjór er þó fyrst og fremst mórölsk spurning, spurning um það hvort ég sem þm. — að vísu aðeins um skeið — sé tilbúin til þess að opna allar gáttir og hleypa yfir okkur ölflóði sem enginn veit hvaða afleiðingar kann að hafa. Ég tek mikið mark á þeim fjölda ályktana og tilmæla sem borist hafa á undanförnum vikum. Ég vil þar t. d. nefna áskorun Kvenfélagasambands Íslands sem hvetur eindregið til þess að bjórinn verði ekki leyfður. Fólk um allt land horfir nú upp á bæjarfélögin breytast. Þar sem í mesta lagi hafa verið áfengisútsölur rísa nú krár og veifingastaðir sem eru troðfullir á hverju kvöldi.
Hver hagnast á þessu? Ekki konur og börn. Ekki þjóðfélagið. Kannske framleiðendur pilsners og eigendur kránna. Kannske þeir sem gleðjast um sinn. Ef til vill er hér um þróun að ræða sem ekki verður stöðvuð en, herra forseti, samviska mín leyfir ekki annað en að ég beiti mér gegn þeim breytingum sem hér eru lagðar til.