14.06.1985
Efri deild: 99. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 6567 í B-deild Alþingistíðinda. (5920)
532. mál, útvarpslög
Stefán Benediktsson:
Herra forseti. Auðvitað er það afsakanlegt að menn tali í dæmum. En það er samt sem áður að gera öðrum mönnum upp skoðanir og hugsanir að fullyrða ákveðna hluti og ganga síðan út frá þeim eins og gefnum staðreyndum, þó að menn hafi bent á að til séu aðrar leiðir til þess að framkvæma lýðræði heldur en sú sem við förum hér á landi. Þó að þær leiðir séu m. a. farnar í þeim tveim löndum þar sem lýðræðið á sér hvað lengsta sögu, Frakklandi og Bandaríkjunum, hefur því jafnan verið haldið fram að það væri ekki neitt sérstakt markmið okkar eða annarra að taka upp sömu stjórnskipan og þar er viðhöfð. Ég geri mér alveg ljósar þær staðreyndir, sem hv. 9. þm. Reykv. benti hér á, að sá aðskilnaður framkvæmdavalds og löggjafarvalds, framkvæmdur með þeim hætti sem á sér stað í Frakklandi, er ákveðið stjórnkerfi sem var nokkurn veginn skraddarasaumað fyrir mann sem hét de Gaulle og þess vegna engin ástæða til þess að gleypa það hrátt hér á Íslandi.
Ég geri mér líka grein fyrir því að sá aðskilnaður framkvæmdavalds og löggjafarvalds og þær aðferðir sem notaðar eru til þess að kjósa fulltrúaþing Bandaríkjanna hafa leitt af sér mjög harðan og víðtækan lobbyisma enda engin ástæða til þess að taka slíkar aðferðir beint upp hér. Þvert á móti ættum við einmitt að stefna að því að sníða okkur það stjórnkerfi sem útilokar sem mest þá ágalla sem eru á stjórnkerfum annarra landa, m. a. lobbyisma. Það er til mjög ákveðin og afskaplega einföld leið til þess að losna við lobbyisma, að svo miklu leyti sem það er hugsanlegt, og hún er sú að láta þjóðina í sem flestum málum taka endanlega afstöðu til löggjafar. (Gripið fram í.) Þjóðaratkvæðagreiðsla. (Gripið fram í.) Já, ef menn hafa áhuga á því að fara að ræða þau ósköp, var ég búinn að lýsa vergangi mínum í þeim málum þegar ég var að berjast hér í fyrra fyrir því að leitað yrði álits þjóðarinnar á því hvort hún vildi drekka og framleiða bjór eða ekki. Þá komu menn hér hver um annan þveran í ræðustól í Sþ. og höfðu aldrei heyrt aðra eins fásinnu eins og ætla að fara að taka þá ábyrgð frá Alþingi að setja lög í þessu landi, spurðu hvort við værum slíkir aumingjar, þm., að geta ekki sjálfir tekið jafneinfalda ákvörðun eins og þá hvort menn ættu að fá að drekka bjór eða ekki. (Gripið fram í.) Já, það reyndist síðan að nokkru leyti sá sami hópur sem nú flutti ýmist eða greiddi atkvæði þeirri till. að vísa frv. um það efni til þjóðaratkvæðagreiðslu.
Hv. 9. þm. Reykv. talaði hér áðan um dásemd fulltrúalýðræðisins sem birtist í því að með því að framlengja niðurstöður kosninga inn í stjórnir, nefndir og ráð framkvæmdavaldsins væri tryggður aðgangur minni hluta og réttur. Þá vil ég einfaldlega spyrja hann einnar samviskuspurningar: Telur hann virkilega að hlutfallskosningar á þingi í stjórnir, ráð og nefndir þingsins tryggi jafnan aðgang minnihlutahópa að þjónustu framkvæmdavaldsins? Og ef svo er, ef þetta er í raun og veru gulltrygging hins litla manns, til hvers í ósköpunum erum við þá að setja lög? Er þetta þá ekki það svokallaða „non plus ultra“ í okkar lífi að stjórna öllu þjóðlífi með þessum hætti?
Það er kannske ofgert í þessari umr., þar sem við erum að ræða um útvarpslagafrumvarp flutt hér í kjölfarið á útvarpslagafrumvarpi ríkisstj. sem búið er að samþykkja, að taka hér til við umræðu um þingræði og lýðræði og hvort menn vilja fulltrúalýðræði eða beint lýðræði. En ég held samt sem áður að ég verði, og það skulu þá vera lokaorð mín hér, að benda á þá staðreynd að þegar hér var komið á lýðveldi gerðum við Íslendingar nánast ekkert annað en að skipta um nafn á stjórn þessa fyrirtækis. Við eignuðum okkur þá stjórnarskrá sem okkur hafði verið rétt af kónginum ekkert löngu áður og gerðum lítið meira en einfaldlega stroka kónginn út úr stjórnarskránni gagnstætt því sem önnur ríki, t. d. Bandaríkin, fóru að þegar þau voru stofnuð að þau hentu í raun og veru fyrir borð öllu því sem hægt var að henda og minnti á fyrri stjórnskipan og byrjuðu gjörsamlega frá grunni. Við Íslendingar eigum enn þá tækifæri til þess áð henda burt þeim gamla grunni sem við stöndum á, sem óneitanlega er grunnur erfðaeinveldisins. Þannig séð er íslenskt þingræði eins og víða annars staðar beinn arftaki erfðaeinveldis af einhverju tagi. Það hlýtur að vera hægt og það hlýtur að vera kappsmál þeim mönnum sem bera fyrir brjósti hag þess hugtaks og þeirra hugsjóna sem lýðræðið er, það hlýtur að vera þeim keppikefli að koma á hér, og þá hugsanlega annars staðar líka, þeirri tegund lýðræðis eða því stigi lýðræðis sem er eins fjarri hugmyndum erfðaeinveldisins og mögulegt er. Og til þess hljótum við að standa hér, þeir aðilar sem boðið hafa sig fram til þess að vinna að viðgangi og hagsmunum lýðræðisins.