19.06.1985
Neðri deild: 103. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 6828 í B-deild Alþingistíðinda. (6131)

129. mál, umferðarlög

Frsm. minni hl. (Stefán Guðmundsson):

Herra forseti. Þetta hefur orðið lengra mál en ég hélt að mundi verða þegar ég talaði fyrir nál. minni hl. Það var kannske ekki óeðlilegt. Það var búið að höggva á þessar umr. fyrr. Þá hafði frsm. meiri hl. talað, en umr. um málið var slitið.

Mér hefur hins vegar fundist í þessum umr. að þeir sem hér hafa talað, a. m. k. nokkrir þeirra, hafi ekki alveg nýlega litið yfir frv. sjálft. Þó að skammt lifi þessa þings held ég að ég leyfi mér, vegna þess að ég tel mig eiga nokkuð eftir af kvótanum í þessari pontu, að eiga hér nokkra viðdvöl. Ég held að þeim tíma sé vel varið til þess að ég lesi grg. þannig að menn átti sig gjörla á um hvað þeir ætla að greiða atkvæði á eftir:

„Í maímánuði árið 1981 voru samþykkt lög þess efnis að hver sá sem situr í framsæti bifreiðar, sem búin er öryggisbelti, skuli nota það við akstur á vegum. Við lokaafgreiðslu laganna var ákveðið að eigi skyldi refsa fyrir brot gegn þeim fyrr en þeirri heildarendurskoðun umferðarlaga, sem hófst í september 1980, lyki. Á þeirri stundu ætluðu menn að endurskoðunin væri vel á veg komin þannig að um skammtímaráðstöfun væri að ræða varðandi refsiákvæði laganna. Nú, tæpum þremur árum seinna, er endurskoðuninni ekki lokið og því hefur raunverulegur vilji meiri hl. þáverandi alþm. í þessu máli enn ekki komið til framkvæmda.

Samkv. sérstakri skýrslu, sem tekin var saman á vegum umferðarráðs um banaslys í umferðinni á árunum 1972 til ársloka 1983, kemur fram að á þessum 12 árum hafa 165 ökumenn og farþegar í bifreiðum beðið bana. Í skýrslunni er það mat lagt á að notkun öryggisbelta hefði að líkindum getað forðað 104 þessara manna frá dauða. Þar af eru 15 frá 1. október 1981 fram til ársloka 1983, þ. e. eftir að lög um skyldunotkun öryggisbelta tóku gildi. Á þessu sést að hér er um stórt mál að ræða, sem í bókstaflegri merkingu getur skilið milli lífs og dauða, og því brýnt að nú þegar verði vanræksla á notkun öryggisbelta látin varða viðurlögum.

Fullreynt má nú teljast að ekki verði unnt með áróðri og fræðslustarfsemi einni að auka beltanotkun meira en orðið er, en samkv. síðustu talningu lögreglu og umferðarráðs var notkunin hér á landi um 27% hjá ökumönnum og 28% meðal farþega í framsæti. Er þessi reynsla fullkomlega í samræmi við það sem gerst hefur í öðrum löndum, t. d. í Noregi þar sem lagaákvæði án refsingar giltu um nokkurra ára skeið án þess að viðunandi árangur næðist. Í Sviss voru lög um skyldunotkun frá árinu 1976 numin úr gildi í árslok 1977, en öðluðust gildi á ný árið 1981. Kom fram greinileg sveifla milli lítillar notkunar öryggisbelta og fjölgunar látinna í umferðarslysum.

31. janúar s. l. var rétt ár liðið frá því að sett voru lög um skyldunotkun öryggisbelta í Bretlandi. Á þessu ári fækkaði banaslysum farþega í framsætum úr rúmlega 2200 í 1500, eða um þriðjung. Auk mannslífanna er talið að öryggisbeltin hafi forðað fimm til sjö þúsund manns frá alvarlegum meiðslum. Andlitsmeiðslum hefur t. d. fækkað þar í sumum sjúkrahúsum um 70%, höfuðmeiðslum fækkaði verulega og augnmeiðsli vegna bílslysa hafa nær horfið á mörgum sjúkrahúsum. Nú munu um 90% breskra bílstjóra og framsætisfarþega nota belti, enda sekt um 2500 kr. ef út af er brugðið. Ef framsætisfarþegi hefur ökuréttindi og gerist brotlegur við lögin greiðir hann sektina sjálfur, annars verður bílstjórinn að greiða fyrir hann. Margir áhrifamiklir aðilar í Bretlandi lögðust á sínum tíma gegn lagasetningu um skyldunotkun öryggisbelta. Þeirra á meðal var félag breskra bíleigenda sem mælti með notkun án lögþvingunar. Í ljósi þeirrar reynslu, sem nú hefur fengist, hefur félagið snúið við blaðinu og styður þessi lög.

Allt kemur þetta heim og saman við þá skoðun fjölmargra aðila hér á landi, þ. á m. umferðarráðs, að lögum um skyldunotkun verði að fylgja refsiákvæði eins og umferðarlaganefnd lagði til árið 1981. Enda munu vandfundin lög þar sem dómsvaldinu er ekki ætlað að beita viðurlögum ef út af er brugðið. Á sama hátt má ætla að undansláttur í framkvæmd einnar lagagreinar leiði til minni virðingar manna fyrir öðrum lögum.

Frv. þetta var flutt á síðasta þingi, en varð þá eigi útrætt. Það var samþykkt samhljóða í Ed., en þegar kom til afgreiðslu í Nd. mætti frv. þeim hindrunum sem vörnuðu því framgangs. Hvers vegna, vita flm. ekki. Það er hins vegar ástæða til að spyrja nú, hve margir hafi látið lífið í umferðarslysum á þeim tíma, sem liðinn er frá því að tök voru á að samþykkja frv., vegna þess að þeir notuðu ekki bílbeltin. Og enn má spyrja: Hve margir verða örkumla ævilangt vegna þessa?“

Ég endurtek það sem ég sagði hér fyrr, herra forseti, að þdm. hugsi ráð sitt vel áður en þeir stöðva framgang þessa þarfa máls hér enn að nýju. Verst af öllu er að fresta þessu máli nú vegna þeirrar endurskoðunar á umferðarlögum sem menn eru að velta fyrir sér að verði að lögum — ja, ég veit ekki hvenær. Hér verður að bregða fljótt við. Því fyrr því betra.

Ég vil vegna þeirra umr, sem hér fóru fram, og ekki síst vegna ummæla hæstv. heilbrrh., ítreka að á fund okkar kom settur landlæknir Guðjón Magnússon og fleiri aðilar. Allir sem einn lögðust þeir á þá sveif að þetta frv. yrði samþykki. — Og hér eru örfáar tölur til viðbótar til fróðleiks. Okkur voru gefnar upp tölur um slys í Reykjavík í mars á þessu ári. Það urðu um 240 umferðarslys. en 388 lentu í þeim slysum. Þar af voru 117 í beltum en 271 án beltis. 22 slasaðra notuðu ekki beltin, en ekki slösuðust nema fjórir sem voru með belti. Ég held að þessar tölur hljóti að tala skýru máli.

Ég trúi því ekki að menn vilji bregða fæti fyrir að þetta frv. nái fram að ganga. Ég sé ekki að þó að verið sé að endurskoða umferðarlögin komi þetta mál, verði það samþykki hér, á nokkurn hátt í veg fyrir þá endurskoðun. Ég vil enn og aftur beina því mjög ákveðið og eindregið til dm. að þeir hugsi mál sitt vel og líti gjarnan til baka til fyrri afstöðu þegar þeir greiða nú atkvæði.