12.12.1986
Sameinað þing: 30. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 1660 í B-deild Alþingistíðinda. (1388)
1. mál, fjárlög 1987
Ólafur Þ. Þórðarson:
Herra forseti. Mér hafa borist þau boð frá hæstv. forseta að menntmrh. sé sofnaður og láti ekki vekja sig. Ég mun að sjálfsögðu taka það sem góðan og gildan hlut en spyrja hæstv. forseta að því hvort hugsanlegt sé að hann vilji fresta þessum umræðum þar til hann telji að menntmrh. verði aftur vaknaður og mættur hér til starfa því mjög bagalegt er að tala við manninn meðan hann er sofandi. (Forseti: Því er til að svara af hálfu forseta að það stendur ekki til að fresta þessari fjárlagaumræðu, enda ekki gert ráð fyrir því. Hitt er rétt, sem kom fram í máli hans, að forseti leitaði eftir því hvort hæstv. menntmrh. gæti verið við þessa umræðu og þau skilaboð sem forseti fékk voru nokkurn veginn á þá leið sem hv. þm. greindi frá og ég sé mér ekki fært að breyta neinu þar um.) Að sjálfsögðu vil ég ekki verða til að draga úr áliti hv. 2. þm. Austurl. og forseta á hæfileikum hv. 3. þm. Austurl. að hann muni hafa óskerta athyglisgáfu sofandi og geti fylgst með málinu.
Ég hefði viljað gera á því athugun hvort hv. 1. þm. Norðurl. v. væri sofandi eða hvort hann væri í húsinu og e.t.v. hugsanlegt að hann mundi mæta í þingsal. Mér sýnist að vegna starfa fjvn., sem ég neyðist til að gagnrýna, sé æskilegt að hann sé við. (Forseti: Það er verið að athuga það hvort hv. 1. þm. Norðurl. v. er í húsinu. Ef hann er það, þá er hann örugglega vakandi.) Ég þakka forseta þessar upplýsingar. Þær gleðja mig.
Ég hef ekki staðið mikið í því að elta fjárveitinganefndarmenn eða að flytja brtt. við fjárlög. Bæði er að mér er ljóst að tekjuhlið fjárlaga er ekki í neinu samræmi við útgjaldahlið og því varla miklu á það bætandi að flytja till. um aukin útgjöld.
Hins vegar hlýtur það að vera krafa venjulegra þingmanna að fagleg vinnubrögð eigi sér stað hjá fjvn. Og til að styrkja hana í því að þar eigi sér stað fagleg vinnubrögð hafa verið samþykkt lög á hinu háa Alþingi og vil ég lesa hér 23. gr. sem fjallar um gerð skólamannvirkja og er í grunnskólalögum nr. 63 frá 1974. Þar segir svo, með leyfi forseta:
„Gerð skólamannvirkja er undirbúin heima í héraði af sveitarstjórn í samráði við skólanefnd og fræðsluráð en verður að hljóta samþykki menntmrn. áður en framkvæmdir hefjast.
Í hverju skólahverfi skal vera skólahúsnæði sem fullnægir þörfum grunnskóla við þær aðstæður sem þar eru. Við gerð eða breytingar skólamannvirkja skal m.a. tekið tillit til hvort nemendur ganga til skóla, er ekið þangað daglega, búa þar í heimavist eða um blandað fyrirkomulag sé að ræða. Menntmrn. ákveður, að fenginni umsögn hlutaðeigandi fræðsluráðs, skólanefndar og sveitarstjórna, hvaða gerð skólamannvirkja skuli reisa á hverjum stað.
Menntmrn. lætur gera framkvæmdaáætlun um skólabyggingar fyrir allt landið:
a. er taki til allt að 10 ára tímabils. Framkvæmdaáætlun þessa skal endurskoða svo oft sem ástæða þykir til;
b. árlega framkvæmdaáætlun sem fylgi tillögum til fjárveitinga í fjárlögum.
Röðun framkvæmda miðast við hvar skólabyggingaþörf er brýnust.
Nafngift skóla er háð samþykki menntmrn., að fenginni umsögn örnefnanefndar.“
Að sjálfsögðu hlýtur það að vera verkefni fjvn., sem fulltrúa þingræðisins í landinu, að ganga eftir því að framkvæmdarvaldið virði lög. Það er ekki gert í þessu sambandi. Lögin eru þverbrotin. Það liggja engar áætlanir fyrir sem hægt er að byggja á um uppbyggingu skólamannvirkja. Mestu útgjaldaliðir, heilbrigðismál og menntamál, eru engu að síður í báðum tilfellum með lagaákvæði sem gera ráð fyrir áætlanagerð. Það er ekki gengið eftir þessu og afleiðingin er sú að lögin um opinberar framkvæmdir, þar sem gert er ráð fyrir því m.a. að ekki sé of mikið lagt undir til þess að eitthvað sé klárað á skaplegum tíma, þessi lög eru ekki heldur virt.
Ég hygg að þetta stjórnleysi, þetta skipulagsleysi hljóti að fara í taugarnar á fleiri þm. en mér. Ég hef litið svo á að það væri hægt að taka mark á fjárveitingum á þann veg að væri farið af stað með fjárveitingu í eitthvert mannvirki mætti gera ráð fyrir því að haldið yrði áfram með fjárveitingu í viðkomandi mannvirki nema ákvörðun væri tekin um að hætta við allt saman. Nú ber svo til að í fjárlögum frá 1984, svo dæmi sé tekið, er ákveðið að veita 15 000 í íþróttahús á Ísafirði. Árið 1985 eru veitt 300 000 í íþróttahús á Ísafirði. Árið 1986 eru veitt 250 000 í íþróttahús á Ísafirði og eftir þeirri fjárlagagerð sem nú liggur fyrir virðist annað hvort hafa gerst að húsið sé fullbyggt, íþróttahús upp á 565 þús. kr., og má það undarlegt heita, eða þá að tekin hefur verið ákvörðun um að hætta við bygginguna. Jafnframt eru teknar inn á fjárlög nýjar framkvæmdir á sviði íþróttamála.
Hvers vegna var ýtt á það á sínum tíma að íþróttahús skyldi byggt á Ísafirði? Sú stefnumörkun liggur fyrir með ákvörðun um menntaskóla á Ísafirði að þar skuli rekinn framhaldsskóli fyrir Vestfirði, bæði á sviði bókmenntunar og verkmenntunar, svo sem efni standa til. Það skyldi því engan undra, miðað við þá stöðu sem okkar þjóðfélag er í, í uppeldismálum, vandamálum varðandi fíkniefnaneyslu og margt annað, þó að sá vilji væri til hjá þm. Vestf. að á þeim stað þar sem ákveðið væri að safna saman flestöllum ungmennum Vestfjarða, sem í skólanám ætluðu að fara, þyrfti að koma upp einhverri íþróttaaðstöðu. Það þarf ekki annað en lesa brtt. til að átta sig á því hvar á Íslandi er verið að byggja íþróttahús í dag og hve hinn almenni áhugi fyrir slíkum byggingum er mikill. Engu að síður gerist það að sú ríkisstjórn sem nú starfar virðist hafa tekið ákvörðun um það að hætta við uppbyggingu íþróttahúss á Ísafirði, strika það gjörsamlega út af fjárlögum, hvorki meira né minna, nema þá að húsið sé fullbyggt upp á 565 þús. kr.
Ég skil ekki svona vinnubrögð. Það má vel vera að menn séu vansvefta í fjvn. og ég veit að vinnuálag er gífurlegt á mönnum í nefndinni, ég veit það. En hvaða tilgangi þjónar það að standa svona að málum? Hvað á tilgangi þjónar það að veita fyrst 15 þús., svo 300 þús., svo 250 þús. og hætta svo?
Ég hefði áhuga á að varpa fram spurningum til hv. 3. þm. Vestf., einfaldlega vegna þess að hann á sæti í fjvn. Væri hann í húsinu þætti mér vænt um ef forseti kannaði hvort hann væri fáanlegur til að koma í fundarsal. (Forseti: Hv. 3. þm. Vestf. tjáði mér áðan að hann mundi fara úr húsinu og ekki koma á nýjan leik fyrr en á næsta degi.) Hv. 3. þm. Vestf. er e.t.v. meiri vorkunn en mörgum öðrum þó að hann gangi snemma til náða. En fróðlegt væri að fá það upplýst hvort það er stefna menntmrh. sem birtist í þeim tillöguflutningi sem hér birtist eða hvort þar er um frumkvæði meiri hl. í fjvn. að ræða eða hvort algjör samstaða hefur verið í fjvn. um þennan tillögu flutning. Ég hygg að umræður sem þessar þyrftu ekki að eiga sér stað hér í þinginu ef fagleg vinnubrögð væru viðhöfð hjá nefndinni, ef treysta mætti því að þegar ákvörðun væri tekin um byggingarframkvæmd væri staðið við það, byggingin væri kláruð og síðan væri tekin önnur ákvörðun. Sá hringlandaháttur, að taka byggingu inn á fjárlög, eyrnamerkja henni fé í þrjú ár og strika svo framkvæmdina út, er svo makalaus að undrun vekur.
Ég veit ekki hvort hv. 1. þm. Norðurl. v. er ljóst hvílíkan bjarnargreiða hann gerir sínum flokksmönnum í þessari ríkisstjórn með svona vinnubrögðum. Ég veit ekki heldur hvort hæstv. forsrh. er ljóst hvaða skilning Vestfirðingar leggja í hvert ríkisstjórn undir hans forsæti sem 2. þm. Vestf. og tekur slíka ákvörðun stefnir yfir höfuð í skólamálum og byggðamálum. Auðvitað getur slíkri ríkisstjórn ekki verið nokkur alvara með að það eigi að reka framhaldsskóla á Ísafirði. Hún hlýtur að gera sér ljósa grein fyrir því að þeir æskumenn sem eru vestra munu hugsa sig um tvisvar margir hverjir áður en þeir taka ákvörðun um að fara í framhaldsskóla sem ekki getur boðið upp á eðlilega aðstöðu til íþróttaiðkunar. Mig undrar að hæstv. menntmrh., Vestfirðingur að ætt og uppruna, skuli hafa sig út í svona vinnubrögð.
Það verður að segjast eins og er að auðvitað getur það verið viss metnaður hjá fjvn. að vilja einskis manns ráð hafa úr þinginu varðandi fjárveitingar og trúa því að þeirra staðarþekking sé slík á málefnum að þar skeiki hvergi. Hins vegar verð ég að segja eins og er að þegar ég hraðlas þessar brtt. við fjárlögin og skoðaði fjárveitingar í öðrum málaflokkum hvarflaði að mér hvort hv. 1. þm. Norðurl. v, og hv. 6. þm. Norðurl. e. hefðu haft hnífakaup í myrkri og þetta væri útkoman.
Ég ætla ekki að fara að rekja hér, herra forseti, orðaskipti mín við hv. formann fjvn. út af þessu máli. Þau orðaskipti hófust í fyrra og það varð framhald á þeirri umræðu fyrir skömmu og ég hef ekki staðið í því að þrefa við hv. 1. þm. Norðurl. v. um fjárveitingar fram og til baka á Vestfjörðum. En með leyfi forseta vil ég lesa upp brtt. við 1. mál, brtt. 320 við brtt. á þskj. 282 við fjárlög 1987. Brtt. er við 37. lið, Bygging íþróttamannvirkja. Á eftir 74. tölul. í b-lið komi nýr tölul., Ísafjörður, íþróttahús, og upphæðin er 5 millj. og 200 þús. kr.
Ég get ekki annað lesið út úr till. fjvn. en að hún líti svo á að lokið sé byggingu íþróttahúss á Ísafirði upp á 565 þús. Þar með sé lokið byggingu íþróttahúss undir liðnum Skólamannvirki. Ég tel að það hús hljóti í alla staði að vera ófullnægjandi hvað stærð snertir hafi það verið byggt og hef því lagt til að hér verði veitt sem fyrsta framlag 5,2 millj. kr. undir liðnum Bygging íþróttamannvirkja. Ég fullyrði að það þarf enginn að óttast að of stórt hús rísi þó að sú fjárveiting verði samþykkt.
Nú er það stundum svo að mál eru það illa undirbúin heiman að, ef ekki hefur tekist samkomulag á milli menntmrn. og heimamanna um hvernig staðið skuli að sameiginlegum framkvæmdum, að það stendur þeim fyrir þrifum. Svo er ekki hvað byggingu íþróttahúss á Ísafirði varðar. Það liggur fyrir undirskrifað samkomulag af Ingvari Gíslasyni og Birgi Thorlacius sem staðfestir að samkomulag hefur náðst á milli menntmrn. og heimaaðila um þetta mál.
Herra forseti. Ég gæti hafið umræðu um marga liði fjárlaga sem ég teldi að mætti standa betur að, en ætla að lata það ógert. Mér er fullkomlega ljóst að fjvn. er ærinn vandi á höndum að skipta þeim fjármunum sem hún hefur, en það bætir ekki úr skák ef ekkert aðhald er haft að framkvæmdarvaldinu, ekkert gert til að þrýsta á að áætlanir séu unnar í þeim útgjaldaliðum fjárlaga sem stærstu upphæðirnar taka til sín. Við höfum áætlanagerð í vegamálum, við höfum hana í hafnamálum, svo nokkur dæmi séu nefnd. Auðvitað setja fjárframlögin á hverjum tíma í skorður hversu hratt miðar, en samt hygg ég að enginn vilji hverfa frá því að notast þar við einhverjar áætlanir eða líða stærstu útgjaldaráðuneytunum þau vinnubrögð að koma sér undan lagalegri skyldu með áætlanagerð. Það er alveg forkostulegt og leiðir til hringlandaháttar í fjárveitingum.