19.12.1986
Sameinað þing: 35. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 2026 í B-deild Alþingistíðinda. (1972)

1. mál, fjárlög 1987

Jón Baldvin Hannibalsson:

Herra forseti. Aldrei fyrr hefur hallarekstur ríkisins aukist um jafnháar upphæðir og jafnhratt á jafnskömmum tíma og gerst hefur undanfarna daga. Í fyrradag staðfesti góðærið að tekjur ríkissjóðs hefðu aukist um 3 milljarða. Í gær var það niðurstaðan af stjórnlausri og sjálfvirkri útgjaldaþenslu ríkissjóðs að ríkissjóður var 6 milljörðum fátækari. Hallinn sem við lögðum upp með í haust upp á 1600 millj. er núna að nálgast 3000 millj. Reynslutölur fyrri ára segja okkur að ef við lítum raunsæjum augum á þetta pappírsgagn og reynum að meta hve hallinn verði mikill orðinn í árslok treystum við okkur ekki til þess að nefna þær tölur, en miðað við reynslu þyrfti engum að koma á óvart þótt hann væri hátt á fimmta þúsund millj. kr. Og er þá ekki allt talið. Þá erum við að tala um A-hluta ríkissjóðs og að hluta B-hlutann, en eftir er að líta á þensluhallann sem er innbyggður í C-hlutanum, í sjóðakerfi ríkisbáknsins.

Við 2. umr. fjárlaga lögðum við Alþýðuflokksmenn fram nál. þar sem við gáfum til kynna hvaða stefnubreyting þurfi að eiga sér stað í heild í ríkisfjármálum. Nú eru menn út af fyrir sig almennt orðnir sammála um gagnrýnina, sammála um að tekjuöflunarkerfi ríkissjóðs er hrunið, að skattakerfið er ekki einasta óréttlátt heldur líka óskilvirkt, að afleiðing þessa, nefnilega ábyrgðar- og stjórnlaus skuldasöfnun, er komin út yfir öll hættumörk. Þegar litið er á gjaldahliðina eru menn orðnir sammála um að lögmál síþenslu og sjálfvirkni verði að rjúfa. Það verði m.ö.o. að horfast í augu við að við verðum, hvort sem okkur líkar betur eða verr og hvort sem við kennum okkur til hægri eða vinstri, að takast á hendur það verkefni að skilgreina hlutverk ríkisins upp á nýtt.

Ríkisbúskapurinn á Íslandi í miðju góðærinu er orðinn stærsta vandamálið í efnahagslífi Íslendinga. Fram hjá því vandamáli verður ekki gengið. Eina leiðin til þess að ráðast til atlögu við það er sú að skilgreina hlutverk ríkisins upp á nýtt og byrja á þeirri kerfisbreytingu í ríkisbúskapnum sem er forsenda þess að við náum böndum á þessu vandamáli.

Ég mæli fyrir brtt. sem þm. Alþfl. flytja við 3. umr. fjárlaga. Mér er sá vandi á höndum að brtt. sjálfar munu ekki vera komnar á borð þm. og ekki heldur framhaldsnefndarálit. Þetta er væntanlega á leiðinni. En það verður að fara sem vill.

Ég mun fyrst lýsa þessum till. stuttlega. Tillögur okkar felast í þessu:

1. Við leggjum til að reynt verði að afla aukinna tekna í ríkissjóð og í annan stað draga úr útgjöldum til að ná því markmiði að draga úr þessum yfirþyrmandi halla á ríkisfjárlögum, um reyndar 2 milljarða, þannig að hallinn verði á bilinu 6-700 millj. kr. Þetta leggjum við til að gert verði með nýrri tekjuöflun í formi stigbreytilegs eignarskattsauka á félög að upphæð 400 millj.

2. Að hækka tekjuskatta á félög um 700 millj. 3. Að áætla hagnað Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins á árinu 7% hærri en gert er af hálfu meiri hlutans, 250 millj.

4. Að leggja á 0,5% hækkun launaskatts sem mundi gefa ríkissjóði 300 millj. kr. Þetta mundi þýða í heildartekjuauka fyrir ríkissjóð 1650 millj.

Á gjaldahlið leggjum við til að útgjöld ríkissjóðs vegna útflutningsbóta, sem hafa hækkað snarlega í meðförum meiri hlutans, verði lækkuð um 200 millj. kr. og í öðru lagi að gerðar verði ráðstafanir sem komi til framkvæmda á miðju næsta ári og varða kerfisbreytingu í ríkisrekstri og fælu í sér lækkun útgjalda ríkissjóðs um 300 millj. kr. Alls væri þetta útgjaldaminnkun um 500 millj. M.ö.o.: þar með mundum við með tvenns konar aðgerðum, aukinni tekjuöflun og lækkun útgjalda, ná þeim áfanga að lækka áætlaðan hallarekstur ríkissjóðs um 2150 millj. kr. þannig að rekstrarhalli yrði 652 millj. í stað 2800 millj.

Heildaráhrifin af þessum brtt. okkar yrðu þau að minnka lánsfjárþörf ríkissjóðs að því er varðar erlend lán úr 1700 millj. í 800 millj. eða um 900 millj. kr.

Markmiðin sem við setjum okkur með þessum till. eru fyrst og fremst þau að draga úr háskalegum fyrirsjáanlegum verðbólguáhrifum af svo taumlausum hallarekstri í ríkisbúskapnum og tryggja þannig eftir því sem tök eru á að ríkisvaldið reyni að standa við sinn hlut að því er varðar nýgerða kjarasamninga. Þetta reynum við að gera með því:

1. að afla ríkissjóði nýrra tekna,

2. að takmarka skattívilnanir fyrirtækja nú í miðju góðærinu,

3. að dreifa skattbyrðinni með réttlátari hætti eftir greiðslugetu,

4. að draga úr millifærslum til atvinnuvega af skattpeningum,

5. að hefjast handa um þá óumflýjanlegu kerfisbreytingu í ríkisrekstri sem felst í því að leggja niður nokkrar óþarfar ríkisstofnanir og ætla öðrum að afla meiri sértekna með sölu sérfræðiþekkingar og þjónustu en miðað er við að sú breyting komi til framkvæmda um mitt næsta ár,

6. að draga úr erlendum lántökum ríkissjóðs fyrst og fremst með því að gera tvennt: í fyrsta lagi að draga úr fyrirhuguðum framkvæmdum og í öðru lagi að vísa sjóðum og stofnunum ríkisgeirans meira á innlendan markað í trausti þess að hann beri það með aukinni innlendri sparifjármyndun.

Fyrsta till. er um að auka tekjur ríkissjóðs vegna tímabundins eignarskattsauka, sem gildi í eitt ár og varðar félög, um 400 millj. kr. Hér teljum við að við förum tiltölulega hóflega í sakirnar. Við bendum á að lögaðilar greiða um 40% af heildareignarskattstekjum ríkissjóðs, en einstaklingar tæplega 60%. Við teljum eðlilegt miðað við ríkjandi aðstæður að breyta þessum hlutföllum, nánast snúa þeim við. Við teljum hka eðlilegt að sú breyting verði gerð að eignarskattur lögaðila, sem nú er hlutfallslegur, þ.e. ein skattprósenta og engin skattfrelsismörk, verði gerður stigbreytilegur, þ.e. í þremur þrepum, og miðum þá við, sbr. fyrri till. okkar, að þau félög sem eiga umtalsverðar skuldlausar eignir, sem nema tugum milljóna, beri meginþunga þessarar skattheimtu.

Í annan stað leggjum við tiI að tekjuskattur félaga verði hækkaður sem nemur 700 millj. kr. Við bendum á að tekjuskattar fyrirtækja eru óheyrilega lágir á Íslandi. Einungis 2800 fyrirtæki af 10 600 sem telja fram greiddu tekjuskatta á líðandi ári. Þetta gerðist eins og kunnugt er í skjóli frádráttafrumskógarins sem var hér til umræðu fyrir nokkrum kvöldum þegar Alþingi ræddi skattsvikaskýrsluna og þær tillögur til úrbóta sem þar voru nefndar. Við teljum að grisja beri þennan frumskóg og einfalda, draga úr heimildum til frádráttar vegna reiknaðra framlaga í varasjóði og fjárfestingarsjóði og lækka heimildir til fyrningarfrádráttar. Með því að gera þetta, takmarka þessar skattívilnanir fyrirtækja sem samsvarar 3/4 hlutum, teljum við óhætt að hækka álagðan skatt á fyrirtæki sem svarar 700 millj. kr. Við vekjum athygli á að það góðæri sem yfir stendur og rekja má til hagstæðra ytri skilyrða, stóraukins afla, hækkandi verðlags erlendis og minnkandi tilkostnaðar fyrirtækja vegna minnkandi verðbólgu og lækkandi olíuverðs, allar þessar aðstæður valdi því að afkoma og hagur fyrirtækja hafi batnað verulega nú þegar og muni væntanlega gera það ef þenslu- og verðbólguáhrif af illa reknum ríkisbúskap verða ekki til þess að kollvarpa þeim stöðugleika sem menn eru að gera sér vonir um þrátt fyrir allt. Þess vegna teljum við ærin rök vera fyrir því að breyta skattbyrðinni innbyrðis að því er varðar tekjuskatta milli einstaklinga og félaga með því að ætla fyrirtækjunum, sem nú eru flest svo til skattlaus, að axla nokkru stærri hlut um leið og við gerum ráð fyrir að unnt sé að framkvæma ákveðnar breytingar sem yrðu til þess að létta tekjuskatt einstaklinga.

Að því er varðar tekjuskatt einstaklinga bendum við á hluti eins og þessa: Samkvæmt upplýsingum frá fjmrn. er ökutækjastyrkur einstaklinga í sjálfstæðum atvinnurekstri áætlaður um 1 milljarður kr. Ef þetta væri takmarkað eða gert að skattstofni að hluta til, sem væri eðlilegt til að draga úr þessum hlunnindagreiðslum, gæti það skilað nokkrum tekjum.

Í annan stað viljum við vekja athygli á viðmiðunarreglum eða svokölluðum reiknireglum sem gilda um tekjur einstaklinga í sjálfstæðum atvinnurekstri. Alls mun vera um að ræða hér 23 000 einstaklinga, en samkvæmt eigin framtölum eru þeir á milli 6000 og 7000 sem skila sínum búskap með hagnaði. Hinir virðast flestir skila sinni atvinnustarfsemi með tapi. En ef við gerum ráð fyrir að viðmiðunarreglurnar að því er varðar þessa 6-7000 einstaklinga um áætlaðar tekjur samkvæmt heimildum eða reglugerð skattyfirvalda væru hækkaðar frá því sem þær nú eru, þ.e. innan við 20 000 kr., í 30 000 kr. mundi það hækka tekjuskattsstofn af þessum tekjum um 2,5 milljarða og þar með skapa svigrúm til að framfylgja þeim till. sem við höfum áður flutt á sérstöku þskj., þskj. 331, og fela í sér breytingar á tekjuskatti og eignarskatti. Þær till. voru í stórum dráttum á þá leið að nýta þá þætti sem ég var að lýsa áðan til að lækka tekjuskatt á einstaklinga um 420 millj. kr. og gera það í því formi að lækka um 4% skattþrepin í miðju skalans, þ.e. 2. og 3. þrep eins og þessu er lýst í nál. 1. minni hl. um 158. mál, með leyfi forseta:

„Samkvæmt upplýsingum um útgreidd laun má af þessu ráða að venjulegt fullfrískt vinnandi fólk lendi að stórum hluta í efstu skattþrepum og greiði þannig 40 eða 50% af jaðartekjum sínum í tekjutengda skatta. Þótt hér sé einungis tekið dæmi af einstaklingi er það hliðstætt fyrir hjón því að tekjur hjóna eru skattlagðar sitt í hvoru lagi.

Undirritaður telur að hér sé of langt gengið í skattlagningu á venjulegar launatekjur og leggur til að þessar jaðarprósentur verði lækkaðar um 4%. Flytur hann brtt. í samræmi við það.

Þessar tillögur, þ.e. um aukna skattheimtu í formi tekjuskattsálagningar á félög og samsvarandi lækkun tekjuskatta einstaklinga, sem mundu fela í sér tekjuauka fyrir ríkissjóð um 700 millj. kr., styðjast við almenn efnahagsleg rök, fyrst og fremst þau að tekjuskattar fyrirtækja eru óheyrilega lágir, að þau fyrirtæki eru ákaflega fá sem bera raunverulega umtalsverða tekjuskatta og í þriðja lagi að ytri kringumstæður, ytri aðstæður í íslenskum þjóðarbúskap, góðærið, muni væntanlega tryggja þeim bætta afkomu þannig að út frá sanngirnissjónarmiðum sé ekki nema réttmætt að þau beri eitthvað stærri hlut en þeim er hér áætlað. Það verði gert í fjórða lagi með því að takmarka þann frádráttafrumskóg sem einkennir skattalögin að því er varðar tekjuskattsálagningu fyrirtækja. En það er einmitt í fullkomnu samræmi við ábendingar og tillögur svokallaðrar skattsvikanefndar.

Tillögurnar um hækkun á áætluðum tekjuskilum Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins í ríkissjóð og hækkun launaskattsins um hálft prósent þarfnast ekki sérstakra skýringa. Rökstuðningurinn er fyrst og fremst sá að við stöndum hérna frammi fyrir því að hið hefðbundna skattakerfi, eða tekjuöflunarkerfi ríkissjóðs, ber ekki nema mjög takmarkaðar breytingar vegna þess hversu götótt og óréttlátt það er. Hér er þess vegna um að ræða neyðarástand að því er varðar ríkisbúskapinn og það neyðarástand réttlætir að til slíkra aðgerða sé gripið.

Að því er varðar gjaldahliðina ætla ég ekki að hafa nein orð um þá tillögu okkar að lækka útflutningsbætur um 200 millj. kr. Till. af því tagi höfum við flutt svo oft og röksemdirnar fyrir því þekkja allir sem hér eru viðstaddir.

Tillaga nr. 2, um lækkun ríkisútgjalda um 300 millj. kr. vegna þess að byrjað verði um mitt næsta ár að framkvæma þá kerfisbreytingu í ríkisrekstri sem við höfum oft áður flutt tillögu um, t.d. fyrir seinustu fjárlagaafgreiðslu en við settum þessar tillögur aftur fram í nál. okkar við 2. umr. fjárlaga nú, þær tillögur eru einfaldlega um þetta:

Í fyrsta lagi: Að ríkisstofnanir sem fyrst og fremst þjónusta atvinnuvegi og fyrirtæki verði færðar til atvinnuveganna sjálfra og samtaka þeirra. Hér er um að ræða þjónustu, eins og t.d. forfalla- og afleysingaþjónustu bænda, mat á landbúnaðarafurðum, framlög til búfjárræktar, tilraunastöðvar í þágu einstakra búnaðarsambanda, Búnaðarfélag Íslands, Ríkismat sjávarafurða. Fyrir utan það að við gerum þá tillögu að Ferðamálaráð verði fært undir útflutningsráð í heild sinni, en það hefur ekki tekjubreytingaráhrif.

Í annan stað nefnum við til sögunnar ríkisstofnanir sem við teljum tímabært að lagðar verði niður þó það taki hálft ár til undirbúnings og verði af því á miðju næsta ári. Þetta eru ríkisstofnanir sem við teljum óþarfar eða teljum augljóst mál að ekki sé í verkahring ríkisins að reka þær eða þær væri betur komnar, sú þjónusta sem þar er rekin, í höndum annarra aðila en ríkisins. Sem dæmi um slíkar stofnanir nefni ég húsameistaraembættið, Bifreiðaeftirlit ríkisins, einangrunarstöð holdanauta í Hrísey og ráðunauta skv. jarðræktarlögum og af því að það er í rökréttu framhaldi hér af að nefna stofnanir í B-hluta ríkissjóðs, þótt ekki hafi þær áhrif á uppsetningu á A-hluta, stofnanir eins og tilraunabúið að Hesti, tilraunastöðina á Reykhólum, fóður- og fræframleiðslu í Gunnarsholti, Stórólfsvallarbú, fóðuriðju í Ólafsdal, grænfóðurverksmiðju í Flatey, laxeldisstöð í Kollafirði og embætti veiðimálastjóra.

Í þriðja lagi nefnum við til sögunnar ríkisstofnanir sem fyrst og fremst fást við það að selja atvinnuvegum og fyrirtækjum sérþekkingu og þjónustu og við teljum að eigi því að afla sér aukinna sértekna með sölu á þessari sérþekkingu og þessari þjónustu og ætlum þeim þess vegna sértekjur umfram almennar verðlagsbreytingar. Hér er um að ræða stofnanir eins og Tilraunastöð háskólans að Keldum, Rannsóknastofnun landbúnaðarins, Hafrannsóknastofnun, Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins, Fasteignamat ríkisins, Flugmálastjórn, Iðntæknistofnun, Rannsóknastofnun byggingariðnaðarins, Orkustofnun og Rafmagnseftirlit.

Í raun og veru byggja þessi dæmi sem ég hef nefnt um tillögur um óhjákvæmilega kerfisbreytingu í ríkisbúskapnum á tvennu fyrst og fremst: Í fyrsta lagi að dregið verði úr millifærslum af skattpeningum almennings í þágu sérhagsmuna, þ.e. sérstakra atvinnuvega, atvinnugreina eða fyrirtækja. Það á t.d. við um hvers kyns millifærslur að því er varðar bæði landbúnað og sjávarútveg svo að teknir séu stærstu liðirnir. Í öðru lagi er um að ræða breytingar á ríkisrekstri þannig að hlutverk ríkisins verði skilgreint á nýjan leik, það reyni að takmarka umsvif sín, sé ekki að gína yfir hlutum sem það ræður ekki við, en reyni að einbeita sér hins vegar að öðrum hlutum og reyni þá að vanda vel til verka.

Þessar tillögur eru byrjunartillögur, getum við sagt. Þær skipta ekki sköpum í fjárhagslegu tilliti. Við erum hér að leggja fram tillögur um að lækka ríkisútgjöld á þessum póstum í heild um 500 millj. kr., þar af 300 millj. kr. að því er varðar ríkisstofnanir. Auðvitað þarf að ganga hér lengra til verks. En það þarfnast lengri undirbúningstíma og sérstakrar löggjafar.

Við gerum ráð fyrir því að þetta fyrsta skref megi stíga, miðað við neyðarástandið sem er nú í ríkisbúskapnum, um mitt næsta ár, þannig að þessar tillögur kæmu þá til framkvæmda um mitt næsta ár, það væru sex mánuðir til undirbúnings þessum kerfisbreytingum.

Heildaráhrifin, herra forseti, af þessum brtt. yrðu þessi: Með aukinni tekjuöflun og niðurskurði útgjalda mundi hallarekstur ríkissjóðs minnka um rúmlega 2 milljarða kr. Hallinn yrði þá 652 millj. kr. í stað 2800 millj. Í annan stað eru það heildaráhrif af þeim brtt. sem við flytjum við fjárlagaafgreiðslu, og reyndar að því er varðar lánsfjárlög síðar, að lánsfjárþörf ríkisins verður 800 millj. kr. í stað 1700 millj. í erlendum lánum, minnkar m.ö.o. um 900 millj. kr.

Við leggjum á það áherslu að með því að samþykkja þessar tillögur mundi meiri hluti Alþingis sýna í verki vilja sinn til þess að standa við gefin fyrirheit ríkisstjórnarinnar og stjórnvalda í framhaldi af gerðum kjarasamningum um það að allt verði gert sem er á valdi ríkissjóðs til þess að hamla gegn verðbólgu- og þenslutilhneigingum í þjóðarbúskapnum. Þetta væri prófsteinn á það hvort ríkisvaldið vill sýna í verki að það vilji standa við sinn hlut og tryggja þar með þann þýðingarmikla þátt stöðugleika í efnahagsmálum okkar sem varðar vinnufrið og sæmilega sátt við tekjuskiptinguna í þjóðfélaginu.

Herra forseti. Ég geri mér að sjálfsögðu grein fyrir því að sitthvað má að þessari tillögugerð finna. Skárra væri það nú. En í samanburði við gjörsamlega ábyrgðarlausa síþenslu ríkisútgjalda sem lýsir sér í þeim tillögum sem stjórnarmeirihlutinn leggur hér fram hafa þessar tillögur a.m.k. það til síns ágætis að þær boða nýjar leiðir og gefa fyrirheit um nýjar aðferðir í rekstri ríkisbúskaparins sem ég hygg að menn geti ekki í móti mælt með rökum að nauðsynlegt sé að taka upp ef menn á annað borð vilja ekki gefast upp fyrir verkefninu og beygja sig fyrir þeim rökum að tekjuöflunarkerfið sé hrunið og í annan stað að útgjaldaþenslan sé sjálfvirk og það hafi engir neina stjórn á henni.

Að sjálfsögðu má færa fyrir því rök að eitthvað af þessum tillögum komi til með að hafa verðhækkunaráhrif þegar til lengri tíma væri litið. Af sjálfu sér er það svo að það eru einstaklingarnir, neytendurnir, sem greiða að lokum alla skatta þótt lagðir séu á fyrir milligöngu fyrirtækja. Engu að síður vil ég halda því fram að verðhækkanaáhrif af tillögunni um stigbreytilegan eignarskattsauka til eins árs, þar sem ekki er stigið stærra skref en hér er nefnt, muni vera lítil sem engin á þessu ári, innan eins árs. Með hliðsjón af stórbættri afkomu fyrirtækja hef ég heldur ekki trú á því að verðhækkanaáhrif af 700 millj. kr. aukinni skattheimtu af fyrirtækjum muni hafa snör eða veruleg verðhækkanaáhrif.

Á hitt er hins vegar að líta að verðhækkanaáhrif vegna hins botnlausa hallareksturs ríkissjóðs geta orðið ófyrirsjáanlega mikil og koma strax eða mjög fljótlega til framkvæmda. Sú viðleitni okkar að draga úr þessum hallarekstri, minnka hann mjög verulega, vegur alla vega upp á móti hugsanlegum verðhækkunum af þessum tillögum og áreiðanlega gott betur. Við teljum því að þessar tillögur okkar gangi lengra í þá átt að ná því markmiði að stuðla að stöðugleika í verðlagi í okkar þjóðfélagi en tillögur meiri hl.

Herra forseti. Við lok þessarar umræðu leyfi ég mér að leggja megináherslu á eitt atriði og það er þetta:

Ef við horfum eitthvað fram í tímann og höfum í huga reynslu okkar af stjórnlausum ríkisbúskap undanfarandi ára, þó nú sé bitið höfuðið af skömminni, verður því ekki lengur slegið á frest að þeir sem með völdin fara í landinu setjist niður við það verkefni að hugsa upp á nýtt og leita svara upp á nýtt við spurningunni: Hvert á að vera hlutverk ríkisbúskaparins á Íslandi?

Í nál. okkar sem lagt var fram við 2. umr. fjárlaga segir svo um þetta efni, með leyfi forseta: „Síþensla ríkisútgjaldanna styðst ekki við neina markvissa heildaráætlun heldur er hún afleiðing undanlátssemi ríkisstjórna við sérhagsmuni og handahófskenndra skottulækninga sem gripið er til út frá skammtímasjónarmiðum án þess að skeyta um afleiðingarnar til lengri tíma litið. Fyrsta verkefnið er því að skilgreina hlutverk ríkisins upp á nýtt. Sérstaða Alþfl. meðal íslenskra stjórnmálaflokka er sú að hann er ekki þjónn neinna sérhagsmuna. Flokkurinn hefur lýst sig andstæðing ríkisforsjár og miðstýringar. Samkvæmt hugmyndum jafnaðarmanna er hlutverk ríkisvaldsins takmarkað en þýðingarmikið. Í efnahags- og fjármálum eiga afskipti ríkisvaldsins af efnahagslífi að lúta að almennum skilyrðum til atvinnurekstrar, að því að bæta umhverfi fyrirtækja en ekki að hafa áhrif á sjálfan rekstur þeirra. Ríkisvaldið á að forðast beina íhlutun í atvinnulífinu, nema í algjörum undantekningartilvikum. Það á að draga úr pólitískri stýringu fjármagns gegnum banka- og sjóðakerfi. Dýrkeypt reynsla af fjárfestingarmistökum liðinna ára hefur fært okkur heim sanninn um þetta. Í stað þess að eyða kröftum sínum í ótal afskipti, sem hafa skammvinn áhrif og oft beinlínis skaðleg, á ríkisvaldið að einbeita sér að fáum afmörkuðum sviðum sem það á hins vegar að sinna vel. T.d. á ríkisvaldið að tryggja þjóðinni gott skólakerfi og góða heilbrigðisþjónustu. Það á að beita fjárlögum ríkisins sem hagstjórnartæki til að draga úr sveiflum og treysta jafnvægi. Það á að beita þeim hagstjórnartækjum öðrum sem ríkisvaldið hefur yfir að ráða til þess að hafa áhrif á eigna- og tekjuskiptingu í jafnaðarátt. Þetta á að gera í gegnum einfalt og skilvirkt skattakerfi, almannatryggingar, lífeyristryggingar og húsnæðislánakerfi. Í staðinn á ríkisvaldið að láta af handahófskenndum og einatt skaðlegum afskiptum af fyrirtækjarekstri, millifærslum og möndli í þágu sérhagsmuna. Í ljósi þessarar stefnu mun ríkisstjórn, sem Alþfl. á aðild að, beita sér fyrir heildarendurskoðun á ríkisbúskapnum. Í fjmrn. í höndum Alþfl. yrði unnið að þessu verkefni samkvæmt fjögurra ára áætlun. Sem dæmi um slík viðfangsefni má nefna:

1. Skattakerfið og skipulag þess. Mótun nýrrar heildarstefnu í skattamálum.

2. Húsnæðiskerfið og fjármögnun þess.

3. Landbúnaðarstefnan frá sjónarmiði heildarhagsmuna og ríkisfjármála.

4. Atvinnufyrirtæki með þátttöku ríkisins.

5. Þjónustufyrirtæki ríkisins fyrir atvinnuvegina.

6. Heilbrigðisþjónusta, skipulag hennar og fjármögnun.

7. Almannatryggingakerfið og fjármögnun þess.

8. Lífeyriskerfið og fjármögnun þess. Nauðsynlegt er að taka tvo eða fleiri slíka fjár málaþætti fyrir frá langtímasjónarmiði ár hvert, þannig að tillögur um árlegar fjárveitingar úr skattheimtu megi skoða í því ljósi. Heildarendurskoðun skattakerfis, landbúnaðarstefnu og hins svokallaða „velferðarkerfis atvinnuveganna“ verði forgangsverkefni, fái Alþfl. nokkru um ráðið.

Það er í anda þessarar stefnu, herra forseti, þessarar heildarstefnu, sem þessar brtt. okkar, þótt þær gangi tiltölulega skammt, eru fram lagðar.

Áður en ég kom hingað inn í þinghúsið áðan, herra forseti, lét einn stjórnarsinna svo um mælt eftir atburði seinustu daga við fjárlagaafgreiðslu þar sem handahófið, flaustrið og stjórnleysið einkenna nánast hverja gjörð: „Aldrei hélt ég að það færi svo að ég ætti eftir að sakna Alberts úr stóli fjármálaráðherra.“ Annar vammlaus embættismaður, sem nýlega er sestur í helgan stein, lét uppi sína skoðun eftir að hafa fylgst með þessu hruni fjármálastjórnarinnar í höndum hins unga formanns Sjálfstfl. Hann sagði: „Ég er ekki lengur viss um að seinasta ríkisstjórn hafi endilega verið sú versta sem þetta lýðveldi hefur mátt umbera.“