10.11.1986
Efri deild: 10. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 695 í B-deild Alþingistíðinda. (558)
115. mál, sveitarstjórnarlög
Valdimar Indriðason:
Virðulegi forseti. Það er ekki langt síðan við ræddum um sveitarfélögin og hin nýju sveitarstjórnarlög sem voru sett s.l. vor og það er rétt, sem hér hefur komið fram í umræðum, að það gafst of skammur tími til að ræða þau ítarlega. Þetta var það mikill lagabálkur sem þar var um að ræða. Þetta voru lög upp á 120 greinar. Það er ýmislegt sem í þeim getur leynst og menn verið misjafnlega ánægðir með það.
Hvort þar eiga hlut að máli dreifbýlisþm. svokallaðir eða þéttbýlisþm. vil ég skilja umræður þannig að menn vilji leita allra ráða til að styrkja stöðu dreifbýlisins eins og mögulegt er á eðlilegan hátt. Það er slæmt ef myndast umræða og tortryggni mikil þar á milli. Í ekki stærra þjóðfélagi verðum við að vinna saman í þessum málum sem öðrum.
Ég er þeirrar skoðunar að megináherslu verðum við að leggja á að sameina hin minni sveitarfélög. Ég held að það sé alger nauðsyn. Lögboð í þeim efnum er ekki tímabært. Það er vaxandi skilningur fyrir því meðal hinna minni hreppsfélaga að takast á við þetta og ég held að með góðum upplýsingum og hæfilegum áróðri í þeim efnum megi það takast. Ég ætla engan dóm að leggja á hvort það skuli vera 100, 200, 300, 400 íbúar innan slíkra eininga. Það er erfitt að setja slíka reglu fasta vegna byggðar á hverjum stað. Það getur verið misjafnt sem þarna er um að ræða. En þetta er eina ráðið til þess að sveitarfélög geti orðið þeim vanda vaxin að takast á við þau sívaxandi verkefni sem þeim eru falin. Vaxandi verkefni til sveitarfélaganna erum við öll sammála um að þýðir ekki að senda þeim nema þar fylgi einhverjir tekjupóstar. Annars getum við ekkert framkvæmt. Ég held að mestu skipti óttinn við að þessar tekjur komi ekki. Þær eru ekki í sjónmáli handa þessum sveitarfélögum. Þau þora ekki að fara út í ýmsar framkvæmdir eða sameiningu vegna þess að þau vita ekki hvað bíður þeirra í þessum efnum. Þetta ræddum við nokkuð í fyrra. Ég skal lýsa því yfir að ég er efnislega sammála frv. sem hér liggur fyrir því að þar kemur fram það sem við ræddum mest í fyrra. Það kemur fram strax í a-liðnum í 3. mgr., með leyfi forseta:
„Samstarfsnefnd skal starfa í samráði við ráðuneytið og skal það láta henni í té að kostnaðarlausu þá aðstoð er það telur nauðsynlega og úrskurða vafaatriði er upp kunna að koma.“
Þetta er afar nauðsynlegt. Það var lögð sérstök áhersla á í fyrra við hæstv. félmrh. þegar við vorum með þessi mál í nefnd að þetta yrði framkvæmt sem allra fyrst og þyldi ekki langa bið. En mér vitanlega hefur ekki sést neitt af þessu enn þá og það harma ég mjög að skuli ekki vera komið til framkvæmda. Þetta háir aðilum í umræðunni um þetta allvíða. Þeir vita ekki hvar þeir standa.
Svo kemur liðurinn sem er b-liður í frv. Þar greinir nokkuð á. Eins og hv. 5. þm. Vesturl. gat um áðan er í lögunum, sem við samþykktum hér, sagt, með leyfi forseta, í 114. gr.:
„Ráðuneytið getur að fenginni umsögn Sambands ísl. sveitarfélaga sett almennar reglur þess efnis að Jöfnunarsjóður sveitarfélaga veiti fjárhagslega aðstoð til þess að greiða fyrir sameiningu sveitarfélaga. Slíka aðstoð má veita í allt að fimm ár eftir sameiningu.“
Um þetta hefur ekkert verið rætt frekar. En í frv., sem núna kemur frá fim. þess, er sú breyting gerð á að ráðuneytið skal gera fjárhagslega úttekt á viðkomandi sveitarsjóðum og fyrirtækjum þeirra og byggja fjárhagsstuðning á slíkri úttekt. Þetta verður þá að fara inn á ríkið beint en ekki er haldið sig við Jöfnunarsjóðinn sem er að vísu orðinn verulega skertur, ég tek undir það með hv. 2. þm. Austurl. En það er sama. Lögin gera ráð fyrir því að þangað verði féð sótt. Það eru samtök sveitarfélaga sein eiga að berjast fyrir að ná úr þeim sjóði en kannske ekki við hér á Alþingi. Þó við viljum gera allt til að rétta hlut sveitarfélaganna er þetta komið í þeirra hendur eins og er.
Ég tel þessa umræðu þarfa í þessum efnum. Þetta er svo mikið stórmál sem við þurfum öll að leggja okkur fram til að koma sem farsælast í höfn.
Ég er þeirrar skoðunar enn þá, og það kom fram hjá síðasta ræðumanni held ég, að ég hef ekki orðið var við sérstaka hreyfingu í Sjálfstfl. fyrir þriðja stjórnsýslustiginu. Ég ætla ekkert að útiloka það eins og er, en ég tel það meginatriði að við náum saman fyrst um að koma saman sveitarfélögunum til að mynda sterkari starfseiningar en þau eru í dag. Þó við kæmum á einhverju millistigi, hvað við viljum kalla þetta, þriðja stig eða hvað, blasir það verkefni alltaf við því við þurfum að byrja á því að sameina innan frá áður en við fáum boðskapinn utan frá.