17.11.1986
Efri deild: 12. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 898 í B-deild Alþingistíðinda. (761)

136. mál, tekjuskattur og eignarskattur

Flm. (Guðni Ágústsson):

Virðulegi forseti. Hér er lagt fram frv. til l. um breytingu á lögum nr. 75 frá 1981, um tekjuskatt og eignarskatt, með síðari breytingum. Flm. leggja til að iðgjöld greidd lífeyrissjóðum skuli draga frá tekjum manna óháð því hvort valinn er 10% frádráttur eða ekki og að lög þessi öðlist þegar gildi og komi til framkvæmda við álagningu skatta árið 1987 vegna tekna ársins 1986.

Áður en lengra er haldið til að rökstyðja þetta frv. vill 1. flm. segja það sem sína skoðun að eitt hið brýnasta verkefni sem bíður hv. alþm. er að endurskoða í heild sinni lögin um tekju- og eignarskatt. Þess er vart að vænta að það þing sem nú situr og ber einkenni þess að kosningar eru í nánd nái samstöðu um það mál, en mikilvægt er að stjórnmálaflokkar og sem flest öfl í þjóðfélaginu geti náð samstöðu um breytingar sem stuðla að jöfnuði í þjóðfélaginu og að réttlætið megi sem fyrst sigra það ranglæti sem hér hefur ríkt í þessu efni á síðustu árum.

Ekkert mál sem rætt er í þjóðfélaginu í dag veldur jafnsársaukafullri reiði og álagning tekjuskattsins. Þar kemur til að þeir sem virðast oft og tíðum hafa best lífskjör geta, miðað við þær flóknu frádráttarreglur sem nú gilda, reiknað sig skattlausa, svo og hitt að skattsvik og svonefnd „svört atvinnustarfsemi“ eru talin til sjálfsbjargarviðleitni.

Við Íslendingar, sem búum í litlu kunningjasamfélagi, þurfum á að halda einföldu og auðskiljanlegu skattkerfi. Ég endurtek: Brýnasta verkefnið í réttlætismálum hér innanlands er að stjórnmálaflokkarnir hætti að slá úr og í í þessu máli heldur setji afl og þekkingu í gang að finna leiðir sem sættir þjóðfélagsþegnana í þessu máli.

Ég tel að þetta frv. sé góður áfangi á þessu þingi og að Alþingi sýni þar í verki, ef að lögum verður, að menn skynja tvennt: Fyrst og fremst hversu ranglátt er að skattleggja iðgjöld sem lögð eru í sjóð til framtíðarinnar og koma fólki til tekna löngu, löngu síðar.

Hér er heldur ekki um stórt tekjutap að ræða fyrir ríkissjóð og að auki auðvitað mjög ranglátt að tvískatta þessar tekjur fólks eins og gert er nú í ríkum mæli. Enn fremur er framtíðin ekki bara áhyggjuefni þeirra sem aldraðir verða heldur hinna sem nú eru að spretta úr grasi hvernig þeir geti skammlaust séð öllu því fullorðna fólki farborða á fyrstu tugum næstu aldar.

Margt fleira kemur til greina, ekki síst að ríkisvaldið t.d. greiddi fyrir því að fólk mætti stofna eigin eftirlaunasjóði. Um það sagði, með leyfi forseta, Sigurður B. Stefánsson í gagnmerkum greinum í Morgunblaðinu nýlega, greinum um skattkerfisbreytingar Bandaríkjamanna og tekjuöflunarkerfi íslenska ríkisins:

„Lífeyriskerfi Íslendinga hefur verið í endurskoðun um árabil og hefur raunar verið bætt og lagfært til muna á síðustu árum með því að veita þeim ákveðin lágmarksréttindi sem höfðu engin eða hverfandi réttindi fyrir. Á hinn bóginn er kerfið enn klofið í marga tugi lífeyrissjóða sem allir eru opinberlega viðurkenndir, t.d. með því að greiðslur lífeyrissjóðsgjalda til þeirra njóta skattafrádráttar. Þau lífeyrisréttindi sem sjóðir þessir lofa eru þó afar mismunandi. Talið er að margir sjóðanna geti ekki staðið við skuldbindingar sínar þegar þjóðin tekur að eldast eða þegar fólk á vinnualdri verður orðið miklu færra hlutfallslega í samanburði við börn og unglinga og lífeyrisþega en nú er.

Í nágrannalöndum hefur í auknum mæli verið farin sú leið til að bæta úr ástandinu í lífeyrismálum að gefa fólki kost á að koma sér upp eigin eftirlaunasjóðum. Sjóðir þessir geta verið einkaeign þess sem sparar, einstaklings eða fjölskyldu eða á vegum fyrirtækja fyrir hönd starfsmannanna. Þessir eftirlaunasjóðir, sem jafnan njóta einhvers konar skattfríðinda til jafns við opinber lífeyriskerfi, eru einkum hugsaðir sem viðbót við þann lífeyri sem opinbera kerfið tryggir. Með þessum hætti er þeim sem vilja fresta neyslu og spara til síðari tíma gefinn kostur á að leggja fyrir og sá sparnaður nýtur sömu og svipaðra skattfríðinda og iðgjaldagreiðslur í opinberu lífeyriskerfi.“

Þarna er hreyft mjög athyglisverðu máli.

Í grg. sem fylgir þessu frv. segja flm.: „Lífeyrismál verða okkur sífellt nærtækari eftir því sem sýnt er að meðalaldur þjóðarinnar hækkar. Því er ekki ólíklegt að menn spyrji sig hvernig við ætlum að sjá farborða þeim mikla fjölda fólks sem verður að ljúka starfsævi sinni á 3. og 4. tug næstu aldar. Að bestu manna yfirsýn hefur það orðið að ráði að freista þess að safna í sjóði og ávaxta þá svo þessar byrðar leggist ekki af fullum þunga á börn okkar og barnabörn því að líklegt er að þegar þau verða komin á legg muni fjórir vinnandi menn í þjóðfélaginu þurfa að standa undir hverjum einum lífeyrisþega í stað átta vinnandi manna sem nú er.

Ef lífeyrisiðgjöld verða frádráttarbær mun það hvetja til þess að þau verði betur innt af hendi, en á því er mikill misbrestur nú, og mun það þannig stuðla að eftirliti og betri framkvæmd laga nr. 55 1980, um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda.

Hryggilegt er að sjá hvernig almennu lífeyrissjóðirnir, sem stofnaðir voru um 1970, brunnu upp í verðbólgunni. Margur, er hugði sig vel settan í sínum lífeyrissjóði, er það ekki eins og koma mun í ljós þegar að úttekt á einstökum sjóðum kemur á næstu árum. Verður þá brýnt að hvetja einstaklinga til kaupa á lífeyrisréttindum og búa þannig í haginn fyrir efri árin. Gagnvart ríkissjóði hefur þetta einnig þá þýðingu þegar til lengri tíma er litið að létt verður af útgjöldum þeim sem samfélagið hefur nú af tekjutryggingu og eftirlaunum til aldraðra.

Ekki skyldi vanmetinn þáttur uppsafnaðs lífeyris sem uppsprettu innlends sparnaðar. Nægir í því sambandi að minna á mikilvægi þessa sparnaðar við uppbyggingu húsnæðislánakerfisins og vissulega veitti þar ekki af meira fé.

Minna má á að þrátt fyrir að hið nýja skattkerfi Bandaríkjamanna geri ráð fyrir færri frádráttarliðum en áður tíðkuðust og að mönnum þar vestra gangi til einföldun skattkerfisins, þá hafa Bandaríkjamenn séð ástæðu til að halda eftir sem áður inni möguleikum á frádrætti á fjármunum þeim, sem lagðir eru til lífeyrissjóða, áður en til skattálagningar kemur. En það er trú manna að skattkerfi Bandaríkjamanna verði haft til fyrirmyndar á Vesturlöndum á næstu árum og áratugum.“

Ég vil að lokum leggja á það áherslu að hér er hreyft miklu réttlætismáli sem hv. 109. löggjafarþingi væri sómi að að leiðrétta, ekki síst þar sem verið er að ræða um iðgjöld sem lögð eru í sjóð til framtíðarinnar og ríkisvaldið ástundar að tvískatta.

Virðulegi forseti. Að lokum legg ég til að málinu verði vísað til fjh.- og viðskn.