16.10.1986
Sameinað þing: 4. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 151 í B-deild Alþingistíðinda. (88)
Stefnuræða forsætisráðherra
Stefán Benediktsson:
Herra forseti. Góðir áheyrendur. Hvað boðaði stefnuræða forsrh.? Meira kerfisdekur, meiri miðstýringu, meira valdboð í stað valddreifingar.
Sjálfstfl. og Framsfl. hafna t.d. í stefnuræðunni niðurstöðu byggðanefndar um meiri valddreifingu og aukið lýðræði en boða þess í stað áætlunarbúskap.
Sjálfstfl. og Framsfl. hafna því að gera upp Útvegsbankann en boða þess í stað einn eða tvo risastóra ríkisbanka sem eiga áfram að vera leikföng stjórnvalda.
Stjórnarflokkarnir hafna frjálsri verðmyndun landbúnaðarafurða sem leið til verðlækkunar. Í stað þess vilja þeir stækka milliliðakerfið og koma allri landbúnaðarframleiðslunni undir þá ofstjórn sem nú ríkir.
Stjórnarflokkarnir hafna frjálsu fiskverði sem raunhæfri lausn á vanda sjávarútvegs en boða áframhaldandi kvóta og aukin ríkisafskipti af rekstri fiskvinnslufyrirtækja.
Stjórnarflokkarnir hafna frjálsri gjaldeyrisverslun sem raunhæfri leið til að styrkja rekstur og bæta kjör launafólks en boða aukin afskipti Seðlabanka og bankaráða af gengis- og vaxtamálum.
Stjórnarflokkarnir hafna byltingu skattkerfis en boða þess í stað sama óréttláta skattkerfið og aukna skattheimtu.
Stjórnarflokkarnir hafna frjálsum samningum á vinnumarkaði en boða þess í stað áframhaldandi ríkisskömmtun heimilistekna, eins og það er nú kallað.
Stjórnarliðið, Sjálfstfl. og Framsfl., hafnar í raun því blandaða hagkerfi sem hér er sagt vera en boðar þess í stað áætlunarbúskap og miðstýringu að rússneskri fyrirmynd.
Ef sumum finnst ég taka of djúpt í árinni ættu þeir að spyrja sig hvers vegna þeir hafa ekki getað fengið annað en gamla togaraýsu að borða í sumar. Jú, það er vegna þess að fiskkaupmenn gátu ekki greitt það verð fyrir nýja ýsu sem þeir vildu því stjórnvöld ráða verðlagningunni á innanlandsmarkaði. En ýsan er með í framfærsluvísitölunni og það skiptir stjórnvöld þá mjög litlu hvort fólk át úldna ýsu eða enga, aðalatriðið var að framfærslutölurnar sýndu rétta mynd.
Ísland er eina landið hérna megin járntjalds sem stjórnar lífi einstaklingsins jafnmikið og raun ber vitni. Það er alrangt að halda því fram t.d. að okkur stafi hætta af frjálshyggjunni. Frjálshyggja Friedmans og Hayeks á sér örfáa hættulausa áhangendur í einangruðum sértrúarsöfnuði langt inni í Sjálfstfl. Nei, stærsta hættan er fulltrúar miðstýringarinnar og milliliðanna í Sjálfstæðis- og Framsóknarflokki. Hvers vegna hafna stjórnarflokkarnir þeirri niður stöðu byggðanefnda þingflokkanna að veruleg breyting á stjórnkerfinu sé óhjákvæmileg ef ná á aukinni valddreifingu og virkara lýðræði, og að til þess að auka völd og áhrif landsmanna allra, óháð búsetu þeirra, þurfi að koma til þriðja stjórnsýslustigið sem taki við sem flestum tekjustofnum og verkefnum ríkisins? Hvers vegna hafna stjórnarflokkarnir því að færa völd og ábyrgð til fólksins sem byggir þetta land? Hvers vegna vilja þeir halda í miðstýringuna sem drepur frumkvæði og fjölbreytileika? Vita þeir meira um málefni byggðarlaga en heimafólkið sjálft?
Miðstýringin hefur gert sveitarfélögin algjörlega háð duttlungum ríkisvaldsins og miðstýringin veldur því að ríkisvaldið kafnar í lausn smáverkefna í stað þess að móta heildarstefnu. Vandamál sem ríkisvaldið hefur sjálft búið til eru leyst með nýjum vandamálum. Í miðstýringunni eru ákvarðanir teknar af embættismönnum sem eru svo fjarlægir kjósendum að þeir geta ekki dregið þá til ábyrgðar. Miðstýringin er fjarlæg verkefnum og einkennist af þungu skrifræði, þar er bannað að gera hluti einfalda sem hægt er að gera flókna.
Sameining sveitarfélaganna hefur ekki tekist og mun ekki takast, ekki einu sinni með valdboði. Samstarf sveitarfélaganna er ófullnægjandi af því að það er ólýðræðislegt. Þess vegna eru lýðræðislega kjörnar héraðsstjórnir eina leiðin til að færa völd frá ríki til fólks og það er þessi valdamissir sem fulltrúar kerfisdekursins í Framsfl., eða flokkunum báðum, berjast gegn.
Hvers vegna vilja stjórnarflokkarnir ekki breyta skattkerfinu? Þeir tala nú um tekjuskattslækkun sem er í raun hækkun um 10%. Þeir ætla að leggja á nýjan skatt, orkuskatt, ca. 80-100 kr. á hverja tankfyllingu svo að við njótum nú örugglega ekki þeirrar litlu hagsbótar sem olíuverðslækkunin var. Skattkerfi okkar er ónýtt - það hefur verið sagt áður í kvöld - það hvetur til eyðslu og skattsvika og í versta falli til hreinnar sóunar fjármuna. Þannig er það verðbólguhvetjandi.
Hverju þarf að breyta, hvert á að vera aðalmarkmiðið? Skattheimta er tekjuöflun í sameiginlegan sjóð sem á að nota til að bæta og jafna lífskjör. Skattheimtan skilar ekki þessu hlutverki sínu. Þess vegna verður að breyta henni. Einföldun á skattheimtu auðveldar fólki skilning á réttmætu hlutverki hennar og skattalög eiga að stuðla að háum launum og örva skynsamlega fjárfestingu.
Hvernig einföldum við skattakerfið? Með því að leggja eitt gjald á í stað fimmtán. Þetta eina gjald inniheldur öll áunnin réttindi til lífeyris eða þjónustu, sjúkra- og orlofs- eða atvinnuleysissjóða. Skattleysismörk yrðu hækkuð yfir mörk framfærslukostnaðar og allar tilfærslur til einstaklinga kæmu frá almannatryggingum og það væri hlutverk þeirra en ekki skattstofunnar að jafna aðstöðu fólks.
Hvernig stuðlar skattkerfi að hækkun launa?
Núverandi skattalög skapa mikinn fjölda launaflokka og þar af leiðandi mikinn launamun. Ein álagsprósenta mundi gjörbreyta þessu. Launaþrep yrðu færri. Launamunur yrði minni. Verðlag útseldrar þjónustu lækkaði og sú gjá sem hefur myndast milli há- og láglaunafólks minnkaði. Einföldun skattheimtunnar er líka forsenda þess að hægt verði að koma á staðgreiðslukerfi skatta.
Söluskattskerfi verður líka að breyta. Hvort sem það er gert með virðisaukaskatti eða með gjörbreytingu á núverandi skattkerfi er aðalatriðið að allir séu jafnir fyrir lögum og skili því sem þeim ber.
Það er rétt að verðbólgan hefur lækkað en henni er enn haldið í skefjum með of lágum launum. Verðbólgan kraumar enn undir því að henni hefur aðeins verið breytt í annað form, þ.e. fjárlagahalla sem kostaður er með skuldum í Seðlabanka. Það pólitíska arðrán sem stundað hefur verið hér undanfarna áratugi er hinn raunverulegi verðbólguvaldur og því verður ekki breytt nema með breyttu stjórnkerfi, frá miðstýringu til lýðræðis.
Sá „sósíalismi andskotans“, þ.e. ríkisafskipti og miðstýring, sem núverandi stjórnarflokkar berjast fyrir er lausn á 50 ára gömlum vandamálum byggð á 100 ára gömlum misskilningi og hann verður því að uppræta. Takmark jafnaðarstefnunnar var og er frjáls og sjálfstæður einstaklingur sem ræður lífi sínu og örlögum. Reynslan af stórtækum ríkisafskiptum, bæði austan tjalds og vestan, leiðir til hins gagnstæða. Dreifum þess vegna valdi, fáum einstaklingum og smáum einingum stjórn á lífi sínu með virku lýðræði og frelsum öll mannleg samskipti þannig úr fjötrum þeirra dekursdrengja kerfisins sem nú ráða ferðinni.