22.10.1987
Sameinað þing: 7. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 302 í B-deild Alþingistíðinda. (242)
3. mál, bann við geimvopnum
Utanríkisráðherra (Steingrímur Hermannsson):
Hv. flm. taldi að svör mín hefðu ekki verið nægilega skýr. Ég taldi mig taka mjög greinilega fram andstöðu mína gegn þeim hugmyndum sem verið hafa uppi í þessu sambandi. Ég er andsnúinn því að geimurinn verði gerður að vígvelli, ég er búinn að segja það margsinnis, og sömuleiðis að þessar áætlanir standi í vegi fyrir fækkun kjarnorkuvopna. Hann spurði hins vegar sérstaklega um atriði sem kemur fram í skýrslu fyrrverandi utanrrh. um hugsanlega aðild að þeim tækniframförum sem frá þessum rannsóknum kunna að koma. Ég get ekki litið á þessi ummæli sem viljayfirlýsingu beinlínis um að við tökum þátt í rannsóknunum heldur fáum að njóta einhvers þess sem frá þeim kann að koma. Ég vek athygli á því að fleiri Evrópuþjóðir hafa hugsað þannig. Einmitt til að njóta þessara tækniframfara er samstarf við svonefnda EUREKA sett á fót og við erum orðnir aðilar að því. En þær rannsóknir eru alls ekki til að stuðla að geimvörnum eða geimvopnum. Það er hátæknisamstarf. Við gerðumst aðilar að því fyrir meira en ári. Það er kannski fróðlegt að eitt fyrsta samstarfsverkefnið er reyndar fiskiskip næsta áratugar. Varla á það við um geiminn. En til þessa samstarfs var stofnað að undirlagi Frakka sem hvöttu mjög til þess að þessi tiltölulega smáu ríki Evrópu kæmu sér saman um hátæknirannsóknir til að þurfa ekki að verða einhvers konar aftaníossar Bandaríkjanna eða stórveldanna almennt. Ég tel því ekki að það sé um að ræða að við tökum þátt í geimrannsóknum. Ég trúi því ekki að það hafi verið út af fyrir sig meiningin heldur að njóta einhvers af því sem frá því kynni að koma.
Ég held að allir séu sammála um að rannsóknir í sambandi við geiminn almennt hafa leitt til gífurlegra tækniframfara. Og hvort sem þær eru stundaðar í friðsamlegum eða ófriðsamlegum tilgangi munu þær gera það. Við styðjum hins vegar ekki að svona rannsóknir séu stundaðar í ófriðsamlegum tilgangi.
Hv. þm. spurði einnig um afstöðu til svokallaðs ABM-samkomulags. Ég ætla að leyfa mér að vísa í ekki ómerkari mann en Mondale fyrrv. forsetaframbjóðanda í Bandaríkjunum sem sagði í ræðu í St. Paul um daginn að það væri ekki að hans skapi og fjölmargra annarra að leggja fyrir Bandaríkjaþing til samþykktar ákveðið milliríkjasamkomulag og túlka það síðan á annan veg og átti þar við Reagan forseta. Ég er sammála Mondale í þessu sambandi, ef ég má leyfa mér að orða það svo. Ég held að sú túlkun sem Bandaríkjamenn hafa gefið þessum samningi upp á síðkastið sé mjög vafasöm. En þetta er einmitt eitt af aðalatriðunum í umræðunum núna á milli stórveldanna. Ég get upplýst hér að Shultz sagði á fundi sem haldinn var í New York þegar ég var þar hjá Sameinuðu þjóðunum, fundi sem haldinn var með öllum utanrrh. NATO-ríkjanna, að samkomulag nálgaðist á milli stórveldanna um þessa túlkun og jafnframt um framlengingu ákvæða þessa samnings annaðhvort um sjö eða tíu ár. Ég held því að það sé líka í burðarliðnum með fjölmörgu öðru sem nú á sér stað sem betur fer í allt öðru andrúmslofti á milli stórveldanna en áður hefur þekkst. Ég tek alveg sérstaklega undir það sem formaður utanrmn. sagði áðan. Við hljótum að binda ákaflega miklar vonir við það breytta andrúmsloft sem kemur fram hjá báðum stórveldunum núna og gera allt sem í okkar valdi stendur til að það beri þann árangur sem að er stefnt og valda eins litlum óróa í þessum málum og við frekast getum.
Ég ætla ekki að fara að lengja umræður með því að skýra frá því sem Shultz greindi frá í New York, en það var ákaflega athyglisvert og ánægjulegt að heyra hvað hann lýsti með sterkum orðum þeirri gerbreyttu afstöðu og því gerbreytta andrúmslofti sem ríkti orðið í viðræðum þessara aðila. Ég get getið þess hér að það er boðað til fundar í Brussel á laugardaginn þar sem Shultz hefur tilkynnt að hann muni greina utanríkisráðherrum Atlantshafsbandalagsríkjanna frá árangri af viðræðum þeim sem hefjast enn í dag í Moskvu. Ég mun fara á þann fund. Ég tel ákaflega mikilvægt að fylgjast með þessum málum og geta lagt þar eitthvað til sem stuðli að því að árangur náist í þessum mikilvægu viðræðum.