04.02.1988
Sameinað þing: 44. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 4208 í B-deild Alþingistíðinda. (2957)
184. mál, frárennslis- og sorpmál
Guðmundur Ágústsson:
Hæstv. forseti. Á þskj. 207 er till. til þál. um könnun á ástandi frárennslis- og sorpmála. Þessa till. flytjum við þm. Borgarafl. Fyrsti flm. er Benedikt Bogason, varaþm. flokksins í Reykjavíkurkjördæmi. Þar sem hann er ekki lengur á þingi hefur það lent í minn hlut að kynna þáltill. er hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að fela félmrh. í samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga og viðkomandi sveitarfélög að láta gera samræmda könnun á ástandi frárennslis- og sorpmála í öllum þéttbýlisstöðum á landinu, svo og þeim stöðum utan þéttbýlis þar sem atvinnustarfsemi eða annað getur leitt af sér mengun.“
Eitt stærsta vandamálið, sem nú blasir við mannkyni öllu, er hraðvaxandi mengun láðs, lagar og lofts. Í öllu tæknikapphlaupinu hefur manninum yfirsést að varnar- og hreinsikerfum móður náttúru eru takmörk sett.
Í þeirri viðleitni að ná sem mestu fyrir sem minnst hefur ekki aðeins nánasta umhverfi mannsins verið spillt heldur hafa spillandi áhrif breiðst út til næsta nágrennis og jafnvel landa í milli. Veður og vindar, vatnið á hringrás sinni og hafstraumar bera óþverrann landa eða heimsálfa í milli.
Ísland, umlukið hafinu, hefur fram að þessu sloppið vel. Þó er um talsverða mengun að ræða frá okkur sjálfum og fer hún stigvaxandi. Aukinn skilningur er á þessum vanda, m.a. á Alþingi, og hafa verið sett lög og reglur í varnaðarskyni.
Einn er sá þáttur þessara mála sem vanræktur hefur verið þrátt fyrir reglur þar að lútandi. Það er hreinsun frárennslis frá byggð og bólum, svo og sorpeyðing. Það virðist því miður allt of algeng skoðun að í lagi sé að losa sig við skólp í næsta skurð eða niður í fjöru, aka sorpinu út fyrir byggð og hrúga því í gryfjur og kveikja í öðru hverju, svo félegur sem sá reykur er sem þaðan berst. Þótt byggðar séu rotþrær til að fella út grófa hluti er undir hælinn lagt hvort nokkurn tímann sé litið eftir þeim. Þótt settar séu upp fitugildrur og olíugildrur samkvæmt kröfum byggingaryfirvalda eru þær sjaldnast hreinsaðar eða yfirleitt litið á þær. Venjulegar kröfur um útrásir skólpræsa eru þær að skólpið sé leitt undir stórstraumsfjöru og „lengi taki sjórinn við“.
Vissulega er góður möguleiki á þynningu í kafi strax eftir að skólpið kemur í sjóinn og saltur sjór hefur hreinsieiginleika og sótthreinsar að vissu marki, en um staðbundna mengun getur orðið að ræða og strendur kringum útrásir verða fljótlega mengaðar og stundum hreinlega uppfullar af því grófasta úr sorpinu.
Mikið kæruleysi ríkir um frárennsli frá iðnaði, sjúkrahúsum og slátur- og fiskvinnsluhúsum. Vaxandi fjöldi máva er m.a. mælikvarði á þess háttar mengun.
Ástand sorpeyðingar er mjög misjafnt. Sveitarfélögin á Suðurnesjum reka t.d. sameiginlega sorpbræðslustöð og Reykjavíkurborg og nágrannabyggðarlög urða sorpið jafnóðum á sorphaugum. Svo er um fleiri staði, en víða er sorpi því miður ekið á hauga án skipulegrar eyðingar.
Við Íslendingar lifum fyrst og fremst á framleiðslu matvæla. Um 70% af útflutningi okkar eru fiskafurðir og svo verður líklega a.m.k. næstu áratugi. Við stefnum á enn meiri úrvinnslu og nýtingu aflans innan lands og ýmsir álíta að góðir möguleikar geti orðið síðar meir á útflutningi á landbúnaðarafurðum til hrellds heims mengunar og gerviefna. Allar kröfur um hreinlæti fara vaxandi og því er meginmál að þetta sé tekið föstum tökum strax.
Þessi þáltill. er sett fram til að fá yfirsýn yfir ástand mála yfir allt landið og hvernig megi í framhaldi af því bæta stöðu hinna einstöku byggðarlaga eða sveitarfélaga. Síðan þarf að ákveða stefnu í þessum málum og herða kröfurnar miðað við þær reglur sem nú gilda. Þá verður nauðsynlegt að finna leiðir til að fjármagna aðgerðir ef þær reynast ofviða sveitarfélögum. Hugsanlega mætti taka til greina þá staðreynd að vatn, sem fer frá vatnsveitum inn í hús, kemur þaðan út sem skólp. Þá er eftir að gera það óskaðlegt áður en því er skilað til náttúrunnar. Sama er að segja um föstu efnin í sorpinu. Það hefur í för með sér kostnað að skila þeim skaðlausum aftur til náttúrunnar. Endurvinnsla nýtanlegra efna og orkuvinnsla ætti að koma til álita í þessu sambandi. Í þeim tilfellum þyrfti að athuga breytt fyrirkomulag sorphirðingar. Nauðsynlegt er því að móta framtíðarstefnu sem fyrst og gefa góðan aðlögunartíma þar sem það er hægt.
Samkvæmt upplýsingum sem ég hef fengið og eins og fram kemur í þessari þáltill. er þetta eitt mesta vandamálið í mengunarmálum sem að okkur Íslendingum steðjar. Að vissu leyti hefur á undanförnum árum verið gert mikið í því að laga þessi mál en margt er óunnið í þeim efnum. T.d. hefur Reykjavíkurborg nú á síðustu árum reynt að tengja skólpið frá Skúlagötunni niður í Laugarnestanga og ætlar síðan að tengja það þaðan út í ál hérna úti í Faxaflóa. Hins vegar þegar maður lítur út á Skerjafjörð sér maður um hvílíkan óþverra er að ræða. Þar er stórt frárennslisop og þykkt lag af sorpi og maður sér mávagerið þar í kring og getur rétt ímyndað sér ef þessir mávar fara inn á fiskverkunarplön hvað þeir sýklar og annað sem þeir hafa á sér geta skaðað okkar íslensku framleiðsluvörur.
Þetta er það sem ég vildi segja að sinni varðandi þáltill.