15.03.1988
Efri deild: 69. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 5750 í B-deild Alþingistíðinda. (3880)

363. mál, Húsnæðisstofnun ríkisins

Félagsmálaráðherra (Jóhanna Sigurðardóttir):

Herra forseti. Það frv. sem ég hér mæli fyrir um breyt. á I. um Húsnæðisstofnun ríkisins er um að breyta ávöxtun á skyldusparnaði. Allt frá því að lög um skyldusparnað voru fyrst sett árið 1957 hefur tilgangur skyldusparnaðar annars vegar verið að tryggja það að ungt fólk legði fyrir fé af launum sínum sem mundi síðan nýtast því þegar það keypti sína fyrstu íbúð og hins vegar að tryggja Byggingarsjóði ríkisins greiðan aðgang að fjármagni sem nota ætti til útlána.

Fram til ársins 1970 var skyldusparnaðarprósenta 6% en þá var skyldusparnaður hækkaður í 15% og hefur það hlutfall haldist óbreytt síðan. Þó skyldusparnaður nemi verulegum fjárhæðum í heildina og sé nú tæpir 2 milljarðar hefur hlutdeild skyldusparnaðar í húsnæðiskerfinu staðið að mestu óbreytt í fjölda ára, þ.e. útstreymi úr sjóðnum hefur verið nokkuð svipað og innstreymi. Þannig hefur skyldusparnaður ekki haft þá þýðingu fyrir húsnæðiskerfið að tryggja Byggingarsjóði ríkisins greiðan aðgang að fjármagni í þeim mæli sem ætla mætti. Skipting útborgana og innborgana skyldusparnaðar vegna ársins 1986 á verðlagi þessa árs var sem hér segir:

Samtals bárust greiðslur til veðdeildar Landsbankans vegna skyldusparnaðar að fjárhæð 760 millj, kr. Á móti greiddi Byggingarsjóður ríkisins í skyldusparnað 737 millj. kr., þar af vegna aldurs 125 millj. kr., vegna íbúðakaupa 229 millj. kr., vegna skóla 200 millj. kr., vegna hjúskapar 31 millj. og vegna fjárhagsörðugleika og ómegðar 125 millj. kr. Vegna aldurs og íbúðakaupa voru greiddar samtals rúmar 400 millj. kr. eða um 55% skyldusparnaðar.

Tölur vegna ársins 1987 liggja ekki fyrir en samkvæmt færslulista í janúar hefur verið greiddur út vegna skyldusparnaðar rúmlega milljarður á sl. ári.

Í upphafi var reynt að miða við að ávöxtun á skyldusparnaði væri ávallt sú besta sem völ var á, en samkvæmt núgildandi lögum um Húsnæðisstofnun ríkisins eru vextir þeir sömu og gilda á hverjum tíma um lán úr Byggingarsjóði ríkisins að viðbættum verðbótum samkvæmt lánskjaravísitölu Seðlabanka Íslands. Auk þess voru ákvæði í skattalögum um að skyldusparnaður væri frádráttarbær til skatts. Þetta varð til þess að í mörgum tilvikum var hér um fýsilegan ávöxtunarkost að ræða, einkum hjá þeim ungmennum sem höfðu miklar tekjur.

Um sl. áramót féll niður heimild til að draga skyldusparnað frá skatti. Sú breyting ásamt þeirri staðreynd að nú bjóðast fólki mun hærri vextir af sparifé sínu á almennum lánsfjármarkaði heldur en hér um ræðir veldur því að nauðsynlegt er að endurskoða ákvæði húsnæðislaganna um skyldusparnað.

Nú í haust fól ég starfshópi starfsmanna Húsnæðisstofnunar, veðdeildar Landsbankans og félmrn. að skoða ákveðin atriði varðandi skyldusparnað, þar á meðal ávöxtun skyldusparnaðar í ljósi nýrra skattalaga. Hópurinn skilaði skýrslu til mín um tillögur sínar og í framhaldi af því skipaði ég nefnd með fulltrúum stjórnarflokkanna sem ætlað var að gera tillögur um breytingar á VII. kafla laga um Húsnæðisstofnun ríkisins. Í nefndinni áttu sæti Georg Tryggvason lögfræðingur, Guðmundur Gylfi Guðmundsson hagfræðingur, Sigurbjörn Magnússon framkvæmdastjóri og Lára V. Júlíusdóttir, aðstoðarmaður félmrh., sem jafnframt var skipuð formaður nefndarinnar.

Nefndin varð sammála um að leggja til að nú þegar verði gerðar nauðsynlegar ráðstafanir til að bæta ávöxtun á skyldusparnaði og jafnframt að tryggt verði að sama ávöxtun haldist áfram eftir að 26 ára aldri er náð en það er nýmæli. Nefndin lagði til að markmið þeirrar lagabreytingar yrðu að ávöxtun hækki eftir því sem skyldusparnaður liggur lengur óhreyfður inni á reikningi og við ákvörðun vaxta verði höfð hliðsjón af ávöxtun í ríkisbönkum og við það miðað að hún sé ekki lakari en ríkissjóður býður á hverjum tíma. Þessum markmiðum hefur verið leitast við að framfylgja við samningu frv. Jafnframt var haft samráð við starfsmenn Seðlabanka og Húsnæðisstofnunar.

Stjórn Húsnæðisstofnunar ríkisins hefur einnig fjallað um frv. og er sammála þeirri breytingu sem hér er lögð til. Frv. gerir ráð fyrir breytingu á 71. gr. laga um Húsnæðisstofnun ríkisins þannig að í 2. mgr. greinarinnar verði ríkisstjórn falið að ákveða vexti og skyldusparnað að fengnum tillögum húsnæðismálastjórnar og umsögn Seðlabankans. Þetta er sami háttur og á er hafður um ákvörðun vaxta af lánum úr Byggingarsjóði ríkisins, sbr. 3. mgr. 30. gr. laganna um Húsnæðisstofnun. Gert er ráð fyrir að ákvörðun um vexti sé tekin fyrir eitt ár í senn og er það gert svo að vextir á skyldusparnaði séu í sem bestu samræmi við vexti á almennum peningamarkaði. Enn fremur er gert ráð fyrir að við ákvörðun vaxta verði höfð hliðsjón af ávöxtunarkjörum hjá ríkisbönkum og þeim sem ríkissjóður býður á hverjum tíma. Með þessari breytingu mun Byggingarsjóður ríkisins þurfa að greiða hærri vexti fyrir skyldusparnað en hingað til.

Á móti viðbótarkostnaði Byggingarsjóðs vegna hækkaðra vaxta er á það að líta að kostnaður ríkissjóðs vegna fyrri skattfríðinda fellur niður. Samkvæmt upplýsingum vararíkisskattstjóra nam frádráttur vegna skyldusparnaðar árið 1986 samtals 465 millj. kr. Erfitt er að leggja mat á það hvað það þýðir í raunverulegum tekjum fyrir ríkissjóð, en samkvæmt upplýsingum starfsmanna fjmrn. var talið að tekjutap ríkissjóðs 1987 vegna skattafrádráttar skyldusparnaðar hafi verið 80–90 millj. kr. Vextir af skyldusparnaði 1987 námu um 65 millj. kr. Vaxtaprósentan var 3,5%. Frv. gerir ráð fyrir verulega bættri ávöxtun. Ef gert er ráð fyrir tvöföldun á þeim vöxtum og vextir á skyldusparnaði yrðu 7% í stað 3,5, þýðir það viðbótarkostnað um 65 millj. kr. Til hliðsjónar má geta þess að meðalvextir á sex mánaða verðtryggðum bankareikningi eru í dag 4%. Ef þessi viðmiðun væri notuð, sem vel mætti hugsa sér, og vextir tvöfaldaðir yrði ávöxtun 8% umfram verðtryggingu, en samkvæmt frv. er það eins og áður sagði ríkisstjórn Íslands sem tekur ákvörðun um þessa vexti að fengnum tillögum húsnæðismálastjórnar og umsögn Seðlabanka Íslands, en síðar munu sett nánari ákvæði um það í reglugerð.

Nefna má einnig að á spariskírteinum ríkissjóðs til tveggja til þriggja ára er ávöxtun 8,5% auk verðtryggingar. Gera má ráð fyrir að verði vextir hækkaðir um helming frá því sem nú er fái skyldusparendur til baka það fé sem frá þeim var tekið með skattkerfisbreytingunni og fé skili sér til þeirra sem spara en ekki einungis til þeirra sem gátu áður notið skattfríðinda skyldusparnaðar vegna hárra tekna.

Í frv. er enn fremur gert ráð fyrir að innstæða á skyldusparnaðarreikningi sem reikningseigandi leysir ekki út við 26 ára aldur skuli bera sömu ávöxtun, en það er nýmæli eins og áður sagði. Hingað til hafa ávöxtunarkjör skyldusparnaðar breyst við 26 ára aldur og sparnaður borið almenna sparisjóðsvexti eftir það. Þetta hefur leitt til þess að sparendur hafa leyst skyldusparnað sinn út eins fljótt og hægt hefur verið eftir að 26 ára aldri er náð. Þessi breyting á lögunum á að stuðla að því að fólk telji sér hag í því að ávaxta fé sitt áfram á skyldusparnaðarreikningi og þannig sé hægt að styrkja stöðu Byggingarsjóðs ríkisins.

Herra forseti. Ég sé ekki ástæðu til að hafa um þetta frv. fleiri orð en legg til að að lokinni þessari umræðu verði frv. vísað til 2. umr. og hv. félmn.