29.04.1988
Efri deild: 82. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 7007 í B-deild Alþingistíðinda. (4950)
229. mál, hollustuhættir og heilbrigðiseftirlit
Guðrún Agnarsdóttir:
Herra forseti. Vegna þess fyrirvara sem ég hef um samþykkt þessa frv. vil ég segja hér nokkur orð. Reyndar var mikill vafi í mínum huga hvernig mér bæri að standa að afgreiðslu þessa máls, en eftir að hafa ráðfært mig við þingreyndari menn var mér sagt að fyrirvari rúmaði drjúgar efasemdir, en þær hef ég einmitt um þetta frv. að mörgu leyti.
Það fékk sannarlega langa og ítarlega umfjöllun í nefndinni og margir aðilar komu á fund hennar, eins og þegar hefur verið getið. Umræður um málið urðu einmitt til þess að vekja upp fleiri spurningar en svör fengust við. Það er meginatriði í þessu máli að verkefni og hlutverk Hollustuverndar ríkisins eru tvímælalaust bæði brýn og mikilvæg og þau hafa vaxið að umsvifum vegna sífellt flóknara tæknisamfélags og aukinna krafna um gott heilbrigðiseftirlit. Þetta varðar marga ólíka þætti, sýkla, mengunarvalda af ýmsu tagi, eiturefni o.fl. Reyndar er álitamál hvort á sínum tíma hafi verið rétt að steypa saman þeirri starfsemi sem nú rúmast innan vébanda Hollustuverndar ríkisins. Það er þó meginmál og ekki síst með tilliti til hins mikilvæga hlutverks stofnunarinnar að allt frá upphafi skuli hún hafa verið svo illa fjársvelt sem raun ber vitni. Hún fékk reyndar í vöggugjöf skuldahala Heilbrigðiseftirlitsins og hefur aldrei náð sér á strik fjárhagslega eftir það. Þessi vanræksla hefur verið alvarleg og er hættuleg og hún hefur komið í veg fyrir að stofnunin hafi getað gegnt hlutverki sínu sem skyldi. Það er meginmál.
Ég er ekki ýkja trúuð á að sú kerfisbreyting sem hér er verið að gera muni ein sér verða til þess að bæta úr þessari alvarlegu vanrækslu. Í þessu frv. er stofnuninni að auki veitt víðtækara hlutverk en áður með því að færa til hennar eiturefnaeftirlit og skilgreina það frekar, en hins vegar er ekki ljóst hvernig á að fjármagna þennan aukna og annan rekstur stofnunarinnar. Að vísu koma auknar heimildir til gjaldtöku fyrir sýni og er það í sjálfu sér ágætt, en vandinn við það er sá að þegar um er að ræða sveitarfélög á stofnunin að selja rannsóknirnar undir kostnaðarverði. Þær eru sem sagt seldar niðurgreiddar til sveitarfélaganna og langsamlega stærstur hluti þeirra rannsókna sem stofnunin hefur framkvæmt hingað til er einmitt fyrir heilbrigðiseftirlit í sveitarfélögum. Fyrirtæki og einkaaðilar eru ekki nema 20% af þeim sem hafa látið taka sýni og rannsaka hjá stofnuninni. Ég er þess vegna uggandi um fjárhag stofnunarinnar í framtíðinni nema til komi auknar og eðlilegar fjárveitingar til hennar af hálfu ríkisins eins og lögskipað er í raun.
Hins vegar er hér um að ræða möguleika til að koma nú loksins á bættu eiturefnaeftirliti og bættu eftirliti með ýmsum aukaefnum í matvælum og annars staðar í nánu umhverfi okkar og það er sannarlega mál sem löngu hefði átt að framkvæma og má segja kannski að gömlu lögin leyfðu framkvæmd á. En í þeirri trú að samþykkt frv. verði til þess að ýta nú á eftir þessum málum og jafnframt að leitað verði ýtrustu leiða til að samnýta og samræma þann tækjakost og þá þekkingu sem til er í landinu til efnarannsókna þannig að rekstur þeirra verði raunhæfur og komist sem fyrst í gang, þá hef ég skrifað undir nál. með fyrirvara.
Mér finnst brtt. allar vera til bóta. Ég hefði sjálf viljað gera fleiri, en vegna þess að ég er í raun ekki nógu sátt við þá kerfisbreytingu sem verið er að gera á stjórn stofnunarinnar, ég er ekki sannfærð um að sá aðili sem á að verða framkvæmdastjóri og á að hafa fyrst og fremst menntun á sviði viðskipta sé heppilegasti aðilinn í það hlutverk, þá lét ég afskiptalaust að bera fram brtt. Ég vil þó benda á lið 14.3 í 13. gr. á bls. 5. Þar segir, með leyfi forseta:
„Rekstur stofnunarinnar skal að öðru leyti vera í höndum þriggja manna framkvæmdastjórnar sem skipuð skal formanni og tveimur öðrum stjórnarmönnum sem ráðherra velur.“
Mér hefði þótt eðlilegra að stjórnin veldi tvo úr sínum hópi sjálf í þessa framkvæmdastjórn þó að ég setji mig ekki upp á móti því að ráðherra velji formann. Mér finnst forræði ráðherra í að velja alla stjórnina vera allt of mikið og gefa tilefni til þess að þessi stjórn verði fyrst og fremst pólitískt skipuð og eins konar aukaráðuneyti undir stjórn ráðherra. Þetta er dæmi um eina breytingu sem ég hefði viljað gera, en hef látið það afskiptalaust eins og ég sagði.
Það er til mikilla bóta að sólarlagsákvæði er komið í lögin vegna þess að tilefni er til að taka þetta mál upp og kanna hvort þessi breyting hafi í raun og veru orðið til bóta eða ekki.
En ég legg megináherslu á að framkvæmdarvaldið verður að standa við lögskipaða skyldu sína gagnvart þessari stofnun, svo mikilvægu hlutverki hefur hún að gegna í samfélagi okkar.