29.04.1988
Neðri deild: 83. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 7047 í B-deild Alþingistíðinda. (5024)

276. mál, lögreglusamþykktir

Dómsmálaráðherra (Jón Sigurðsson):

Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir frv. til l. um lögreglusamþykktir sem er prentað á þskj. 575, en þetta frv. hefur hlotið samþykki hv. Ed. Þetta frv. er samið af nefnd sem ég skipaði með bréfi 16. okt. 1987 til þess að endurskoða gildandi lög um lögreglusamþykktir. Í þessari nefnd sátu þeir Ólafur Walther Stefánsson, skrifstofustjóri í dómsmrn., William Möller, héraðsdómslögmaður og fyrrv. aðalfulltrúi lögreglustjórans í Reykjavík, og Gunnar Eydal, skrifstofustjóri borgarstjórnar Reykjavíkur.

Um lögreglusamþykktirnar gilda nú þrenn lög. Í fyrsta lagi lög um lögreglusamþykktir fyrir kaupstaðina frá árinu 1890, þá lög um lögreglusamþykktir í löggiltum verslunarstöðum frá árinu 1924 og loks lög um lögreglusamþykktir utan kaupstaðanna frá árinu 1985. Nú eru í gildi lögreglusamþykktir settar skv. þessum lögum sem gilda fyrir alla kaupstaði og sýslur.

Meginástæðan fyrir því að talið er brýnt að endurskoða lögin um lögreglusamþykktir er sú að eins og vel er kunnugt voru gerðar verulegar breytingar á sveitarstjórnarlögunum og þar með á málefnum sveitarfélaga, en þau lög voru samþykkt á árinu 1986. Nú er málum þannig komið að réttarstaða kaupstaða og hreppa er nánast hin sama. Sýslunefndirnar, sem eiga að semja frv. til lögreglusamþykkta fyrir sýslur eins og nú er ákveðið í lögum, verða lagðar niður frá og með næstu áramótum. Þá verður ekki lengur til staðar stjórnvald til að semja lögreglusamþykktirnar fyrir sýslurnar og lögin gera eins og nú er ákveðið ekki ráð fyrir lögreglusamþykktum í einstökum hreppum ef undan eru skildir löggiltir verslunarstaðir, en þá aðeins að því er varðar mjög afmörkuð viðfangsefni. Hin fjölmörgu lög um löggildingu verslunarstaða eru auk þess löngu úrelt orðin og hafa nú reyndar verið felld úr gildi með samþykkt frv. um brottfall ýmissa úreltra laga á sviði viðskiptamála fyrir fáeinum dögum. Í grg. þessa frv. er þetta allt skýrt nánar.

Með þessu frv. er, eins og ég hef þegar nefnt, gert ráð fyrir því að setja megi lögreglusamþykkt fyrir hvert sveitarfélag í landinu og er þá ekki gerður greinarmunur á því hvort sveitarfélagið telst hreppur eða kaupstaður eða hversu fjölmennt það er. Af því leiðir að ekki er þörf á fleiri en einum lögum um lögreglusamþykktir og úr gildi falla því hin eldri lög sem ég taldi upp í upphafi þessa máls.

Um efnið sem kveða á um í lögreglusamþykktum er fjallað í meginatriðum í gömlum lögum frá árinu 1890 með ýmsum síðari tíma breytingum. Um mörg þessara atriða er nú fjallað í yngri sérlögum af ýmsu tagi og eru sum ákvæði gildandi laga því fullkomlega óþörf orðin. Í lögreglusamþykktum þarf að kveða á um ýmis atriði sem varða allsherjarreglu í sveitarfélögunum fyrst og fremst. Í frv. eru þessi atriði reyndar talin upp í 3. gr. og má heita að flest þeirra séu í gildandi lögum í einni eða annarri mynd.

Í ljósi breytinga á löggjöfinni frá því fyrri lög um lögreglusamþykktir voru sett má nú hins vegar fella brott ýmis ákvæði. Þar hafa komið í staðinn sérlög og ítarlegar reglugerðir, t.d. um umferðarmál, um barnavernd og hollustuhætti og heilbrigðiseftirlit, byggingarmálefni, brunavarnir og lögreglumálefni. Allt er þetta nú í sérstökum lögum eða reglum, en víða stóð þetta í lögreglusamþykktum um langt bil ára. Eftir sem áður kann þó að vera æskilegt að hafa ákvæði um sum þessara mála í lögreglusamþykktunum, t.d. um umferðarmálin, þótt þau þurfi ekki að vera eins ítarleg og í sérlögunum.

Ég tel ástæðu til að vekja athygli á því að eitt atriði er nú tekið inn í frv. sem hefur til þessa ekki verið ákveðið í lögreglusamþykktum heldur í sérstökum reglum. Þetta eru reglur um slit á skemmtunum. Með frv. er lagt til að efnisákvæði um þetta verði yfirleitt fellt inn í lögreglusamþykktirnar, enda eiga reglurnar um þetta að mínum dómi vel heima með ákvæðunum um almenna reglu um skemmtanahald, þar á meðal regla um opnunar- og lokunartíma veitingastaða.

Eins og kunnugt er varða ákvæði lögreglusamþykkta fyrst og fremst reglu á almannafæri. Með almannafæri er þá átt við það svæði sem almenningur fer um og er ætlað til almenningsnota. Þetta er að vísu ekki skilgreint í sjálfu frv., en hins vegar gert ráð fyrir því að í lögreglusamþykktum hvers sveitarfélags verði slík skilgreining.

Í 2. gr. frv. er líka það nýmæli að þar er gert ráð fyrir að ráðherra setji reglugerð um lögreglusamþykktir og að hún verði fyrirmynd að lögreglusamþykktum sveitarfélaganna. Ákvæði í lögreglusamþykktum hljóta eðli málsins samkvæmt mörg hver að vera samhljóða, en ýmis tilbrigði um framsetningu kunna að vera á ferðinni, ekki síst eftir aldri samþykktanna, eða upprunalegum aldri þeirra. Það er æskilegt að samræmi sé varðandi efni slíkra samþykkta þannig að sömu eða svipaðar reglur gildi um allt land. Til að stuðla að þessu er gert ráð fyrir því að samin verði slík stofnreglugerð sem verði þá sveitarfélögum til leiðbeiningar að því er varðar samningu sérstakra samþykkta í hverju þeirra.

Þá er í frv. líka gert ráð fyrir því að slík reglugerð, þ.e. stofnreglugerðin, verði látin gilda sem lögreglusamþykkt fyrir þau sveitarfélög sem ekki kjósa að setja sér sjálf samþykktir. Er í frv. gert ráð fyrir því að dómsmrn. semji stofnreglugerðina sem fyrst eftir að þetta frv. er orðið að lögum.

Með því að í gildandi lögreglusamþykktum eru margvísleg ákvæði sem vegna nýrrar löggjafar eiga þar alls ekki lengur heima þykir rétt að leggja til að hinar eldri samþykktir falli allar úr gildi einu ári eftir að slík reglugerð hefur verið birt, þ.e. stofnreglugerðin. Þar með yrðu ákvæði lögreglusamþykkta samræmd og úrelt ákvæði úr gildi numin hvernig sem á stendur með samningu sérstakra samþykkta í hverju sveitarfélagi.

Eins og segir í 8. gr. frv. skal samræmd reglugerð ekki taka gildi fyrr en sex mánuðum eftir að hún er birt og hinar eldri lögreglusamþykktir falla svo, eins og ég sagði áðan, úr gildi sex mánuðum þar á eftir þannig að sveitarstjórnirnar eiga að hafa góðan tíma til að meta hvort þær telja þörf fyrir að setja sveitarfélaginu eigin lögreglusamþykkt eða hvort hægt sé að láta stofnreglugerð dómsmrn. duga.

Herra forseti. Ég hef gert hér nokkra grein fyrir frv. til l. um lögreglusamþykktir. Meginástæða þess að frv. er fram komið eru þær breytingar sem urðu með gildistöku nýrra sveitarstjórnarlaga vegna hvarfs sýslunefndanna úr stjórnkerfinu. Jafnframt hefur svo tækifærið verið notað til að endurskoða ákvæði sem í megindráttum hafa staðið óbreytt í tæpa öld. Það þarf auðvitað að taka tillit til breyttra þjóðlífshátta og breyttrar löggjafar á ýmsum sviðum. Með ákvæðinu um stofnreglugerð um lögreglusamþykktir er stefnt að því að samræma efni samþykktanna en án þess að skerða sjálfsákvörðunarrétt sveitarstjórnanna til að setja sér sérstaka samþykkt hver á sínum stað.

Loks er á það að benda að þetta frv. felur í sér nokkra hreinsun í lagasafninu þar sem úr gildi eru numin nokkur eldri lög en ein einföld lög koma í þeirra stað.

Ég legg til að frv. verði að lokinni þessari umræðu vísað til 2. umr. og hv. allshn.