01.04.1909
Neðri deild: -1. fundur, 21. löggjafarþing.
Sjá dálk 408 í B-deild Alþingistíðinda. (1118)
1. mál, fjárlög 1910 og 1911
Sigurður Sigurðsson:
Eg á að þessu sinni enga breyttill., sem eg þarf að mæla með, en áður en gengið er til atkv. vildi eg leyfa mér að segja örfá orð um fjármálastefnu þá, sem nú virðist ætla að verða ofan á hér í deildinni. Eg hygg, að það sem einkenna muni fjárlagafrumv., er það fer héðan að þessu sinni, verði fyrst og fremst bitlingar til einstakra manna. Eg efast um að í annan tíma hafi verið gerðar meiri tilraunir til að koma fram bitlingum og þeim langflestum algerlega óþörfum, heldur en einmitt nú. Bitlingafaraldurinn keyrir nú svo fram úr hófi, að hann hefir aldrei jafnmikill verið. Þegar litið er á 15. gr. fjárlaganna er það hvorki meira né minna en 18 þúsundir, sem ætlað er fyrra árið til listamanna, skálda, orðabókahöfunda o. s. frv. og í breyt.till. einstakra þm, er nú liggja fyrir er farið fram á 12 þús. kr. aukning í sama skyni. Það verður til samans full 30,000 kr. fyrra árið. Minna má ekki gagn gera hjá þeim, þessum blessuðum menningar- og mentunarfrömuðum! Þeim ætti að skiljast, að hér er þó um skör fram óspart farið með fé lands og þjóðar, sem þeim er trúað fyrir. Þetta er óhófleg fjáreyðsla, þegar þess er gætt, að alt er hér í kalda koli, og svo er ástatt á landi voru, að ýms fyrirtæki, sem horfa til stórmikilla þarfa og nytsemdar, verða að sitja á hakanum. Eg held, að stefna þessi sé óheppileg mjög og ill til afspurnar. Mér virðist líka, að skoðanirnar séu mjög skiftar um það, hverjir séu verðugastir eða bezt skáld og mestir listamenn. Sjálf skáldin geta ekki orðið ásátt um það. Hér ræður oft og einatt mestu vinfengi við einstaka menn og ef til vill stundum pólitík. Þetta nær þó ekki til allra, ekki t. d. til þm. Dal. (B. J.), sem virðist vilja, að þingið styrki alla þá, er eitthvað fást eða hafa fengist við skáldskap eða það, sem kallað eru listir. Hann mælir með styrk til flestra slíkra manna, þó efnin séu lítil, og fjárhagurinn þröngur. Mín stefna í þessu máli er sú, að eg mun greiða atkv. móti öllum þessum bitlingum. Þótt eg greiði atkv. móti því, að Guðm. skáld Friðjónsson verði tekinn upp í fjárlögin, þá er það ekki fyrir þá skuld, að eg ekki viðurkenni hann sem skáld. Hann er vafalaust miklu betra skáld heldur en ýmsir þeirra, er styrks njóta nú. Það er því ekki af neinni lítilsvirðingu gagnvart þessum manni, að eg greiði atkv. á móti styrk til hans, heldur af því, að eg er algerlega á móti því, að bæta nýjum mönnum við skáldalista fjárlaganna.
Háttv. þm. Dal. (B. J.) fór um það mörgum orðum, að menn ætu til að lifa, en lifðu ekki til að jeta. Eg held nú það hafi verið hreinasti óþarfi hjá háttv. þm. Dal. (B. J.) að vera að eyða tíma til að segja jafnalþektar setningar. Hvorki eg né aðrir munu hafa þurft neina fræðslu um það. En á hitt má benda, að maturinn er þó mannsins megin. Og flestir verða því að hugsa um það fyrst og fremst, að hafa eitthvað í sig og á, til þess að geta lifað, ort og unnið. Víst er um það, að hvorki háttv. þm. Dal. (B. J.) eða listamenn og skáld þau, sem hann ber fyrir brjóstinu, geta lifað á andríkinu einu saman. Eg skal fúslega játa, að eg met mikils listamenn og skáld, en eg met þó meir, að framleiðslan í landinu aukist, svo efnahagur alþýðu geti batnað. Það er alkunnur sannleikur og hann þekkir háttv. þm. Dal. (B. J.) vonandi líka að batnandi efnahagur og velmegun er eitthvert helzta skilyrði fyrir almennri menningu þjóðanna. Háttv. 2. þm. Húnv. (B. S.) var að sýna fram á, að fjárhagshorfurnar væru slæmar, en hans ræður og annara sparnaðarmanna hygg eg hafa verið talaðar fyrir daufum eyrum. Fáir vilja taka sér fram um það að spara, einkum ef það snertir þá sjálfa eða þeirra kjördæmi og vini.
Að því er símana snertir, mun eg greiða atkv. með að fella þá og minka þannig útgjöldin til þeirra að þessu sinni. Lít svo á, að margt kalli meir að en leggja síma þvert og endilangt um landið. Þingið hefir gengið þar hröðum fetum og það helzt til um of. Það á ekki að hrapa að því að koma símum út á hvert útnes. Þeir færa ekki landinu gull og gróða að mínu áliti. Hitt er miklu hyggilegra að leggja símana smámsaman eftir því, sem efni og ástæður leyfa, en fara þar engum risafetum. Víð 2. umr. fjárlaganna var talað mikið um landbúnað inn og sjávarútveginn og þeir atvinnuvegir bornir saman. Þá var það, að háttv. 2. þm. S.-Múl. (J. Ó.) kom með samlíkingu, er var á þá leið, að hann líkti landbúnaðinum og sjávarútveginum við tvíbýli, þar sem annar ábúandinn (?: sjávarútvegurinn), borgaði landsskuld og leigur fyrir sambýlismann sinn og yrði auk þess að leggja honum (?: landbúnaðinum eða landbóndanum) drjúga fúlgu. Eg efast ekki um, að hinn háttv. þm. hafi vitað hvað hann sagði. En þessi samlíking er mesta fjarstæða; það veit þm. ofur vel. Hann reyndi heldur ekki að færa nein rök fyrir þessari staðhæfmg, sem eigi var heldur að vænta. Það er hægt með tölum að sýna, að fé það sem lagt er sjávarútveginum, þegar maður tekur kaupstaðina með, sem er alveg rétt, því þeir standa í sambandi og styðjast við sjávarútveginn, er meira, töluvert meira en fjárframlög landssjóðs til landbúnaðarins. Þó leyfði hinn virðulegi 2. þm. S.-Múl. (J. Ó.) sér að ráðast á eitt hérað hér austanfjalls með óviðurkvæmilegum orðum. Eg held að það sé nálega einsdæmi, að menn hér á þingi fari að taka fyrir einstakt hérað og svívirða það. En ummæli þm. í þessu sambandi hafa ekki við neitt að styðjast og falla því niður, sem dauð og ómerk.
Háttv. 1. þm. Rvk. (J. Þ.) var eitthvað að reyna að narta í Sláturfélag Suðurlands. Eg get fullvissað háttv. þm. um það, að það er hreinasti misskilningur hjá honum að ætla, að það félag hafi verið stofnað sem einokunarfélag, enda segir það sig sjálft, þegar betur er að gætt, að svo gat ekki verið. Það er markaðurinn erlendis, heimsmarkaðurinn, sem hlýtur að ráða kjötverðinu innan lands. Alt einokunarhjal er því út í bláinn. Hitt er auðvitað eðlilegt, að þegar kjötið hækkar á markaði erlendis, að þá muni það líka hækka innan lands, og er ekki nema sjálfgefið og eðlilegt. Félag þetta var stofnað til að gera bændum hægra fyrir að koma afurðum sínum á markaðinn og nota hann. Og þetta sláturhús fullnægir þörf bæjarmanna, hvað kjöt snertir, og því er engin nauðsyn á að halda hér uppi öðru slátrunarhúsi. Eg mun því greiða atkvæði á móti breyt.till. 1. þm. Rvk. (J. Þ.) um lán handa sláturhúsi Gunnars Einarssonar, þar sem það fyrirtæki að minni hyggju er alveg óþarft, og ekki gert til annars en að reisa keppinaut móti Sláturfélagi Suðurlands.