19.04.1909
Efri deild: -1. fundur, 21. löggjafarþing.
Sjá dálk 127 í B-deild Alþingistíðinda. (18)
1. mál, fjárlög 1910 og 1911
Kristinn Daníelsson:
Eg á br.till. á tveim þgskj.; á þgskj. 496 og 516. Þessar br.till. gera samt ekki mikla byltingu í fjárlögunum, og eg get því fremur verið fáorður um þær, sem eg veit að háttv. fjárlaganefnd er þeim hlynt.
Eg skal þá fyrst víkja lítið eitt að 1. till. á þgskj. 496. Þessi brt. er í samræmi við það, sem átt hefir sér stað um styrkinn til barnaskólanna. Eg vona að allir sjái nytsemi unglingaskólanna, þar sem einmitt er verið að byrja að byggja ofan á þá þekking, sem fæst í barnaskólunum. En ennþá eiga þeir erfitt uppdráttar. Eg ber þetta mál fyrir brjósti af því að eg þekki einmitt til eins slíks skóla. Þar hefir maður lagt fram krafta sína og fé sitt til þess að halda skólanum uppi. En eins og ákvæðin eru nú í fjárlögunum, verður styrkurinn honum mjög ónógur.
Þar næst er brt.till. á þgskj. 516. Eg þarf ekki að tala langt með henni og það því síður sem háttv. framsm. útskýrði það mál í framsögu sinni í dag. Eg er háttv. nefnd samdóma um það, að liðurinn er dálítið óviðkunnanlegur eins og hann kemur frá Nd. Eg hygg hins vegar, að háttv. deild þætti það líka óviðkunnanlegt, eins og mér, að fella liðinn alveg burt, úr því hann er kominn á fjárlögin. En það mætti veita þetta fé eftir á ef eitthvað gott kæmi fram. Eg hugsa að öllum sé það ljóst, hve mikla þýðingu slík rit hafi. Það hafa verið mjög svo deildar meiningar um þjóðréttarstöðu lands vors og þó hlýtur það að vera mjög áríðandi, að fá vísindalega og áreiðanlega vissu í því máli. Og það því fremur, sem margir taka tillit til órökstuddra dóma hlutdrægra útlendinga. Hér hefir enginn haft tíma til þess að sökkva sér niður í þetta mál. Eg vona að háttv. deild samþykki mína brt.till. en nefndin taki sína aftur.
Þá skal eg aftur víkja að brt.till. á þgskj. 496. 2. brt.till. er um litla styrkveiting til Sighvats Borgfirðings. Eg býst við að þessi maður sé öllum háttv. þingdm. kunnur að nafninu, þó að hann sé ekki nema óbreyttur bóndamaður. Hann hefir lifað undir hörðum lífsskilyrðum og þó unnið margt. Hann hefir lagt mesta stund á íslenzk fræði og ritað ýmislegt, t. d. prestatal. Hann hefir ekki átt kost á að kynna sér rit á landsbókasafninu, sem hann þarfnast til vinnu sinnar og sem hann mest langar til að sjá. Hann er greindur maður og má ef til vill segja, að hann sé ekki gæddur vísindalegri nákvæmni, en mikill fróðleikur er að minsta kosti fólginn hjá honum. Eg vona að háttv. deild samþykki þennan styrk, því að bæði er hann lítill, og svo á þetta að vera eitt skifti fyrir öll og maðurinn vel verður hans.
Þá er eg kominn að síðustu brt.till. minni á þgskj. 496. Eg þarf víst ekki að skýra hana frekar. Landstjórnin hefir lagt það fyrir sveitastjórnirnar að byggja barnaskólahús, en sveitastjórnirnar standa uppi félausar. Menn eru fúsir að leggja þetta fé fram, en geta það þó því að eins að þeir fái féð að láni. Sem stendur eru lánslindir þurrar hér á landi, og get eg þá ekki betur séð, en að það liggi viðlagasjóði nær að koma hér til stuðnings heldur en margt annað, sem verið er að styrkja með lánum. Af því að eg ætla mér ekki að standa upp aftur, þá vil eg nú minnast á eitt atriði. Eg er samþykkur tillögum nefndarinnar í flestum greinum, en eg get þó ekki aðhylst gerðir hennar við 20. lið 15. gr. Mér þykir það satt að segja dálítið hart og enda manninum gert lágt undir höfði með því, að lækka 600 kr. styrk niður í 300 kr. Auk þess skal eg geta þess, að sá maður, sem hér er um að ræða, Guðmundur skáld Guðmundsson, er eftir mínum smekk ánægjulegasta skáld, sem fullkomlega hefir unnið sér fyrir styrk á borð við aðra. Eg vil því vonast til að hann verði látinn halda þeirri upphæð, sem áður stóð, því 300 kr. þykja mér lítt boðlegar. Eg skal svo ekki fjölyrða meira um þetta, en vona að þetta nægi til þess að vekja athygli háttv. þingdm. á þessu atriði.