28.04.1909
Efri deild: -1. fundur, 21. löggjafarþing.
Sjá dálk 585 í B-deild Alþingistíðinda. (316)
16. mál, aðflutningsbann
Ágúst Flygenring:
Það er eitt atriði í sambandi við þetta mál, sem eg vildi minnast á. Hafa bannmennirnir gert sér ljóst, hvort frumvarpið muni ná konungsstaðfestingu? Eg vil ekki greiða atkvæði með neinu máli, sem líklegt er að ekki nái samþykki konungs.
Í öðru lagi vildi eg gjarnan vita, hvort menn hafa gert sér ljóst, hver áhrif slík lög kunna að hafa á viðskifti landsins við útlönd. Eg álít undirbúning málsins óforsvaranlegan, svo lengi sem þetta atriði er ekki rannsakað. Eg veit ekki betur, en að þessi lög yrðu skýlaust brot á móti verzlunarsamningi á milli Dana og Spánverja, og gæti því vel svo farið, að þetta yrði til stórvægilegs hnekkis fyrir aðra helztu atvinnugrein okkar Íslendinga, ef út af því risi umkvörtun eða ýfingar frá Spánverjum eða öðrum erlendum þjóðum, er Danir hafa gert verzlunarsamning við. Eins og allir vita, eru það Spánverjar, sem kaupa mestallan okkar saltfisk. Eg get ekki verið með málinu fyr en þetta atriði er rannsakað. Og það því síður, sem ástandið í landinu, hvað áfengisnautn snertir, er ekki verra en svo, að vel má við una á meðan verið er að afla sér upplýsinga að þessu leyti. Vínsölubann er nú orðið víða á landinu, og er alt af að smá komast á á fleiri og fleiri stöðum.
Bindindishreyfingin fer alt af vaxandi í landinu. Templurum er þakkað það, og eflaust eiga þeir mikið af því þakklæti skilið. En eg vil þó benda á, að það er ekki eingöngu templurum að þakka, að minna er drukkið og öðru vísi drukkið en áður var. Það er líka að þakka því, að háttsemi manna yfirleitt hefir breyzt, eftir því sem þjóðin hefir komist á hærra þroskastig. Það er með þetta sem annað, að siðir manna breytast jafnframt því sem menningin vex. Og hvað vínnautn snertir, er breytingin svo mikil, að nú orðið sjást varla nein hneyksli af víndrykkju. Eg get mörgum fremur dæmt um þetta, því að eg hefi verið mikið með þeirri stétt manna, sem helzt misbrúkar áfengi; það er sjómannastéttin. Misbrúkun áfengis meðal þeirra fer alt af minkandi.
Það þýðir því ekki neitt að vera að tala um yfirvofandi eymd og hörmungar, ef aðflutningur víns verður ekki bannaður með lögum. Og það að tala um, að almenningur hafi eitrast af áfengisnautn, er æði mikið sagt. Slík eitrun á sér auðvitað stað um einstöku menn, en hitt er alt of djúpt tekið í árinni, að segja slíkt alment.
Það vantar á undirbúning málsins, að rannsaka þessi atriði, sem eg gat um áðan. Og í öðru lagi að upplýsa þjóðina um það, hvernig þeir skattar eigi að koma niður, sem eiga að koma í staðinn fyrir víntollinn. Það er ekki víst að mönnum sé alveg sama, hvar eða. hvernig þeir peningar verða teknir. Því væri rétt að benda þjóðinni á þann gjaldstofn, sem koma á í staðinn, áður en bannlögin eru samþykt. Fyr er málið ekki nægilega undirbúið.