25.03.1911
Neðri deild: -1. fundur, 22. löggjafarþing.
Sjá dálk 1125 í B-deild Alþingistíðinda. (1342)
2. mál, hafnarlög fyrir Reykjavíkurkaupstað
Björn Þorláksson:
Eg ætla að gera grein fyrir því, hvers vegna eg hefi ekki getað orðið háttv. meðnefndarmönnum mínum samferða í þessu máli.
Þetta er nú eitt af stórmálunum, sem svo eru kölluð, og eg skal fúslega kannast við að það er nauðsynjamál fyrir landið. Þótt það sé auðvitað fyrst og fremst nauðsynlegt fyrir Reykjavík, fiskveiðarnar og verzlunina, þá verð eg líka í annan stað að líta svo á, að landið muni hafa bæði beinlínis og óbeinlínis gagn af því, ef það kemst í framkvæmd. Það er óþarfi að fara út í að skýra það, hvers vegna og að hverju leyti svo mundi verða, slíkt er svo augljóst mál, og út af því gat eg orðið samnefndarmönnum mínum samferða. Eg álít að hvað lánið snertir, þá sé það rétt, að landssjóður taki að sér ábyrgð á því fyrir Reykjavíkurbæ, hvort sem það verða nú 800,000 kr., miljón eða eitthvað lítið þar yfir. Eg hugsa að Reykjavík eigi þá framtíð fyrir sér, að það sé hættulaust, og að landssjóður þurfi aldrei að greiða það fé.
En um hitt atriðið, hve mikið fé landssjóður ætti að leggja fram beinlínis til fyrirtækisins, greindi mig á við háttv. meðnefndarmenn mína. Út af því er fram komin þessi breytingartillaga, sem fer fram á það, að landssjóður leggi fram smátt og smátt á 10 árum 600,000 kr. til þessa fyrirtækis. Það yrði ekki nema 60 þús. kr. á ári og kæmi jafnt niður, svo að ekki þyrfti að taka stórlán til þessa. Og í sambandi við þetta stendur svo hitt, að ef landssjóður leggur svo mikið til hafnarinnar, þá fái hann hlutfallslega sinn hluta af væntanlegum hreinum ágóða af henni.
Eg þykist hafa sýnt það í nefndinni og með till. mínum, að eg vil styðja þetta nauðsynjamál, en eg bygði auðvitað á því, að til verði að vera fé í landssjóði til þess að borga þetta út. Mín afstaða í þessu máli verður því að svo stöddu óákveðin. Eg hefi áður skýrt frá fjárhag landsins, eins og hann er nú, og eg álít, að hann sé ekki góður og leyfi jafnvel ekki framkvæmd ýmissa smámála, sem þó væru nauðsynleg, hvað þá heldur þessa stórmáls, nema tekjurnar verði stórum auknar nú á þessu þingi. Og þar sem frv. í þá átt mun nú vera í undirbúningi, þá virtist mér réttast að í sambandi við það væri þetta mál tekið út af dagskrá, þangað til vitað er um undirtektir manna undir hitt. Því ef háttv. deild snýst á móti því frv. og enginn mikill tekjuauki fæst til þess að bæta upp hallann, þá sé eg fyrir mitt leyti engan möguleika til þess að verða við þessum óskum Reykvíkinga.
Eg get nú reyndar búist við því samt sem áður, að við fáum ekki málið tekið út af dagskrá, en þá vil eg taka það fram, að atkvæði mitt við þessa umræðu er ekki bindandi fyrir mig seinna. Það gæti vel svo farið, að eg yrði að snúast á móti þessari till. við 3. umr. Það er alt komið undir því, hvernig hinu væntanlega frumv. verður tekið, og eg vona að háttv. þm. skilji það ekki sem neinn hvikulleika af mér, þótt eg ef til vill á þennan hátt verði að hverfa frá fyrri till. minni um þetta.