28.04.1911
Neðri deild: -1. fundur, 22. löggjafarþing.
Sjá dálk 1404 í B-deild Alþingistíðinda. (1774)
63. mál, Húsavík með Þorvaldsstöðum
Framsögum. (Pétur Jónsson):
Þetta mál fékk svo góðar undirtektir við 1. umr., að eg býst ekki við, að eg þurfi að tala mikið fyrir því í þetta sinn, enda hafa legið svo góð skjöl og skilríki um málið fyrir þinginu, að eg vona að flestir þingmenn hafi getað áttað sig á því. Húsavík er nú þorp með 600 íbúa og hefir þannig fyrir löngu náð þeirri fólkstölu, sem þarf til þess að geta myndað sérstakt sveitarfélag. En nú er svo mál með vexti, að lóðin, sem þorpið stendur á, er eign prestakallsins, og er nú með frumv. þessu farið fram á, að heimild verði veitt til þess, að selja hreppnum það af prestssetrinu, sem lóðin stendur á, ásamt landi jarðarinnar, sem nær eingöngu er bithagi. Aðaltilgangur frv. er sá, að þorpið geti átt sína eigin lóð; en undan sölunni er þó skilið tún og hús prestsetursins, sem presturinn á að hafa framvegis. Enginn þarf að óttast, að prestssetrið verði svift neinum þeim jarðargæðum, svo sem engi, sem eftirsjá er að. Túnið er gott, en því heldur presturinn, en engjarnar eru rýrar og ónýtar. Landið er kjarngott heiðarland, sem lengi vel hefir verið lítið notað af prestinum, og hrjóstrugur gripahagi, sem mest gengur til beitar kaupstaðarhestum sveitamanna. Kúahagi því lélegur. Ennfremur fylgir í sölunni réttur prestsins til lóðarfisks og loks þorpslóðin sjálf. Lóðargjöldin eru allmikil, og því vill þorpið kaupa lóðina svona háu verði. Að minni hyggju ætti svo að vera alstaðar, að hvert þorp ætti sína eigin lóð. Nú mætti segja, að enga nauðsyn bæri til, að selja annað en lóðina, en eg hygg, að það væri óhagfeldara, því prestinum er betra að vera laus við innheimtu á þeim reitingstekjum, sem hann hefði af landinu. En fyrir sínar skepnur á hann að hafa frjálsa beit ókeypis eftir sem áður. Eg hygg einnig, að presturinn sé fús til sölunnar, ef hann að eins fær það sem hann áskilur sér, sem sé 1000 kr. á ári, og býst eg við, að hann hafi haft svo vaðið fyrir neðan sig, að hann skaðist ekki á þessu. Þegar þess er gætt, hvaða upphæð presturinn áskilur sér, þá virðist, að 25 þús. kr. séu fullhátt verð fyrir jörðina.
Nefndin hefir komið fram með eina breyt.till., sem fer í þá átt, að ekki eingöngu túnið og húsið, heldur einnig kúgildin séu undanskilin sölunni. Brtill. þessi er sprottin af því, að presturinn hefir áskilið sér að fá að halda kúgildunum, meðan hann heldur brauðinu. Hann hefir fækkað fé sínu og væri honum því ef til vill óþægilegt að láta þau af hendi nú. Eg vil ekki leggja á móti þessari brtill., en þó get eg ekki talið þetta skilyrði heppilegt, og vildi eg heldur, að stjórnarráðinu væri heimilað að selja kúgildin, því að eg býst við, að þeir prestar, sem framvegis verða á Húsavík, vilji heldur vera lausir við þau. Eg hefi samt engan ágreining viljað gera út úr þessu, enda er mér þetta ekkert kappsmál, en vil að eins óska, að frumv. verði samþykt.