29.04.1911
Neðri deild: -1. fundur, 22. löggjafarþing.
Sjá dálk 1418 í B-deild Alþingistíðinda. (1793)
127. mál, sala á Sigurðarstöðum
Jón Þorkelsson:
Það er svo um meðferð þessara mála í héraði, að hún sýnist varla með öllu kapplaus. Að minsta kosti efast eg ekki um það, að því er til Presthóla kemur, að þar er ekki kapplaust af hálfu hreppsnefndar gagnvart prestinum. Hvorki eg né nefndin sáum ástæðu til þess að ábúandi Presthóla fengi ekki kaup á þeirri jörð. Báðar jarðirnar, Presthóla og Sigurðarstaði, sem liggja í einum hreppi, Presthólahreppi, þykist hreppsnefndin þurfa að fá undir skóla. Það sýndist þó varla mjög líklegt, að nauðsyn sé á því, að heimta báðar jarðirnar fyrir skólajarðir, þótt hreppurinn sé stór, enda liggja Presthólar ekki heppilegar fyrir þann hluta Núpasveitar heldur en kauptúnið í Kópaskeri; þar sýnist einmitt vera eðlilegasti staðurinn undir skóla, og því ástæðulaust að neita klerki um kaup á Presthólum. En þótt nokkurt kapp hafi verið í ýmsum mönnum við prestinn lengi, þá er nú málunum þó þar komið, að nefndinni hefir ekki sýnst annað fært, en að fara eftir því, sem sýslunefnd og hreppsnefnd og hvað annað af háum völdum norður þar hafa fram borið viðvíkjandi Sigurðarstöðum.
Því verður ekki hnekt, að samkvæmt lögum frá 1907 virðist jörðin hafa öll þau einkenni, sem gera það ómögulegt, að selja hana ábúanda að svo stöddu. Nú hefir sýslunefnd og hreppsnefnd og hreppsmenn allir sagt, að Sigurðarstaðir séu heppileg jörð til skólahalds. En í annari grein laganna, sem um þetta fjalla, er ennfremur gerð undantekning, að því er snertir jarðir, sem álítast heppilegar til sundurskiftingar í grasbýli, og hefir sýslunefndin heldur ekki látið það kyrt liggja, að hér væri einmitt um slíka jörð að ræða. Og það ætla eg illmögulegt eftir lýsing jarðarinnar, að neita því, að hún er vel fallin til þessa, þótt hún að vísu sé hrjóstrug. En þótt hreppurinn hafi sótt svo fast að fá þessa jörð keypta, þá er nefndin samt í engum minsta vafa um það, að hún verður að sætta sig við það, að núverandi ábúendur en það eru mæðgur tvær, sem heima eiga hér í Reykjavík, njóti lífstíðarábúðar, og verði þeim ekki þaðan hrundið, svo að hreppurinn getur ekki haft nein afnot jarðarinnar fyr en ábúðinni er sagt lausri eða lokið. Eg heyri nú að önnur af konum þeim, sem hér er um að ræða og byggingu hafa á jörðunni, sé í þann veginn að gifta sig og setjast þar að. Hún er ung, svo að ekki eru líkur til, að hreppnum notist að jörðunni næstu þrjátíu til fjörutíu árin. Eigi að síður væri það ósanngjarnt að varna hreppnum kaupsins, ef honum sýndist sér gagn að því, en á hinn bóginn verður ekki riftað byggingarakilmálum ábúenda, sem hafa byggingarbréf sitt frá prófasti upp á lífstíð. Sá böggull fylgir því skammrifi. Þetta var nefndinni ljóst, þegar hún léði þessu frumv. fylgi sitt En annars er þetta mál svo vaxið, eftir gögnum þeim, sem hér liggja fyrir, að það hefir verið báðum málsaðilum kappsmál, bæði ábúendunum að komast að eign á góðri jörð, en ekki síður sýslunefndinni, sem fyrst hafði ekki lagt á móti ábúendunum, en sá sig svo um hönd, eftir að hreppsmenn höfðu risið upp gegn sölunni, og lögðust svo bæði á eitt til þess að fá jörðina keypta til skólahalds og sundurskiftingar, sem nú og fæst, það er að segja þegar ábúendurnir eru úr sögunni.