18.04.1911
Neðri deild: -1. fundur, 22. löggjafarþing.
Sjá dálk 1504 í B-deild Alþingistíðinda. (1891)
120. mál, farmgjald
Jón Ólafsson:
Herra forseti! Eg hefi furðað mig á því, að allir þeir, sem til máls hafa tekið, hafa orðið að tala fyrir tómum bekkjum. Hér liggur þó fyrir deildinni eitt hið vandasamasta stórmál, sem getur haft hinar mestu afleiðingar fyrir land og lýð. Auðsýnilega hefir verið svo um hnútana búið, að úrslitin eru viss. En engu að síður tel eg mér skylt að taka til máls, því að hér er hvorki um meira né minna að ræða, en nýja stefnu í tolllögum vorum. Áður höfum vér tollað fáar vörutegundir, nú á að leggja toll nálega á alt. Sjálfsagt verða skiftar skoðanir um, hvort þessi stefnubreyting sé holl eða óholl, en allir hljóta að viðurkenna, að hún getur haft hinar alvarlegustu afleiðingar fyrir þessa þjóð.
Í öllum löndum eru nú tvær stefnur í tollmálum; önnur er sú, að tolla sem fæst, hin er sú, að tolla sem flest. Þótt hin síðari stefnan hafi víða í byrjun verið upptekin til þess að útvega fé, þá hefir hún þó allstaðar endað í tollverndun. Og menn munu sanna, að svo fer hér sem annars staðar, þótt það væntanlega sé ekki tilgangur hins hv. flutningsm. þessa frumv. Eg hygg, að þess yrði ekki langt að bíða, ef þetta frumv. yrði að lögum, að tolllöggjöf vor yrði miðuð við hagsmuni einstakra stétta eða jafnvel við hagsmuni einstakra voldugra manna.
Í samanburði við þetta eru einstakir gallar frumv. smávægilegir; en þó eru þeir miklir, svo sem við má búast, þar sem höfund frv. hefir vantað öll nauðsynleg gögn, er hann samdi það. Annars staðar, þar sem menn hafa langa tollreynslu, þykir nauðsyn bera til að undirbúa slík frv. sem þetta svo rækilega, sem föng eru til. Eg veit, að hinn háttv. höfundur frumv. hefir mikinn áhuga á þessu máli, en hann hefir ekki gætt þess, að hann hefir hér ráðist í að framkvæma það verk, sem er hverjum einum manni ofvaxið. Enda sést bezt, að frumv. þetta er ekki annað en handahófsverk, þegar litið er á hinar einstöku greinir þess. Mér hefir verið ómögulegt að átta mig á, eftir hvaða meginreglum flokkaskiftingin er gerð. Vörurnar eru ekki flokkaðar eftir verði, ekki heldur eftir útliti eða efni. Eg skal ekki fara langt út í einstök atriði, en get þó ekki varist að taka nokkur dæmi. Í 1. flokki er »gips, glerílát, gluggagler, hverfisteinar og brýni, kókólit, kartöflur, leirvörur, netakúlur, sápa allskonar, sápuspænir, sápulút, sóda, spegilgler, stálbik og tjara;« á hver 100 kíló af þessum vörum á að leggja 20 aura toll. En af þeim vörum, sem eru í 5. fl. á að greiða 4 kr. fyrir hver 100 kíló, það er baðmullargarn, fatnaður allskonar nema sjóklæði, gólfmottur, glysvarningur allskonar, leður sútað, litunarefni skinn sútuð, stundaklukkur, skófatnaður allskonar, tvinni, ullarband og vefnaðarvörur allskonar. Eg vil nú fyrst spyrja: Hvernig er hægt að sjá á stórum kassa, hvort hann er fullur af sóda eða úrum? Til þess að komast fyrir það, þyrfti að slá hann upp. En setjum svo, að hægt væri að koma slíku eftirliti við, flokkaskiftingin verður jafn óeðlileg og vanhugsuð fyrir það. Eitt pund af sóda kostar 57 aura, úrið, sem eg hefi í vasanum kostar 450 kr. 100 pd. af sóda kosta 5 kr., 100 pd. af úrum geta kostað tugi þúsunda. Ennfremur eru til stundaklukkur, sem að eins kosta 3 kr., og aðrar sem kosta mörg hundruð kr., en til þess tekur frumv. alls ekki tillit, gjaldið er aðeins lagt á pundatöluna. Eg tek þetta að eins til dæmis til þess að sýna, hvílíkt vanhugsað handahófsverk frv. er. Í öðrum flokki er allskonar pappír. Hvað kosta nú 100 pd. af pappír? Þau geta kostað 1 kr. 25 aura, en líka 20 kr. En auðvitað tekur frv. ekki tillit til þess. Hins vegar eru prentaðar bækur tollfríar. Það ákvæði er nú alveg gagnstætt verndartolli, því að það er ekkert annað en verðlaun til þeirra, sem láta prenta bækur erlendis. Engan toll þarf að greiða af pappírnum í bókum erlendis prentuðum, en af pappír í bækur hér út gefnar, verður að greiða toll. Eg mintist á að sápa er í 1. flokki, en í 5. fl. eru gólfmottur. Á hverju skyldi það nú byggjast, að leggja 20 sinnum hærri toll á gólfmottur, en á dýrindis-sápu?
Þetta fáa, sem eg hefi nefnt, og margt annað, bendir óneitanlega í þá átt, að slík lagasamning sé ekkert flýtisverk, sem hver og einn getur hlaupið að í frístundum sínum. Háttv. 1. þm. G.-K. (B. Kr.) sagði, að oss væri ekki hægt að leggja monopol á vörutegundir, vegna þess, að oss vantaði þekkingu til þess. En hvaða þekkingu þyrfti til þess, að
leggja monopol á steinolíu og tóbak? Eg hygg að það þurfi meiri þekkingu til þess að semja almenn tolllög, en til þess. Sami háttv. þm. sagði, að ekki væri hægt að gera mismun á sumum vörutegundum vegna þekkingarskorts, t. d. væri ekki hægt að gera mismun á bómull og silki. Það getur vel verið, að vér höfum ekki tollþekkingu á ýmsum vörum, en þetta sannar að eins, að vér erum ekki nógu þroskaðir til að setja á stofn fyrirkomulag það, er frumv. fer fram á. Háttv. 1. þm. G.-K. (B. Kr.) sagði, að það væri alment álitið, að ekki væri synd að svíkja toll. Þetta er víst alveg rétt, það er ekki álitin synd að svíkja toll. Ætli að vér Íslendingar séum ekki með sama merki brendir? Það getur verið, að háttv. þm. hafi rétt að mæla, er hann sagði, að talsverð brögð væru hér að tollsvikum. En ef byrjað er að svíkja toll á þeim vörum, sem eru tollskyldar nú, hvernig ætli það verði þá, er frumv. þetta er orðið að lögum? Það má að vísu setja vindla inn í bómullarstranga. Aftur á mótí er erfiðara að svíkja toll á víni og tóbaki. En sé erfitt að gæta þess, að tollsvik eigi sér ekki stað, þar sem fáar vörutegundir eru tollskyldar, hvernig ætli það verði þá, þegar búið er að tollskylda flestallar vörur? Það verður auðvitað hundrað sinnum örðugra að gæta þess, að tollsvik eigi sér ekki stað. Ef frumv. þetta verður að lögum, sem eg veit að verður ekki, hygg eg að mikið verði flutt inn af vörum, sem verða taldar í 1. fl., þótt þær eigi þar auðvitað alls ekki heima. Háttv. 1. þm. G.-K. (B. Kr.) lagði mikla áherzlu á, að það væri ekki lengi verið að því, að reikna út toll þennan eftir farmskrám. Þetta getur vel verið. En hvaða trygging er fyrir því, að þessar farmskrár séu réttar? Og hvað er lengi verið að fá vitneskju um það, hvað mikið er af tollskyldum vörum í einu skipi? Það tekur langan tíma. Og svo bætist það einnig við að flokka þessar vörur; slíkt tekur einnig tíma. Menn, sem mundu vilja svíkja toll, mundu setja vörur þær, sem ættu að vera í 1. flokk, í 5. flokk. Eg hygg að vátrygging komi hér ekki til greina, eins og talað var um 1909, því að menn hafa svo mikinn hagnað af því að svíkja toll, að þeir geta vel staðið sig við að vátryggja ekki vörurnar. Það er svo tiltölulega sjaldan, að gufuskipin hingað farast, að menn mundu margvinna það fátíða tjón upp á daglegum tollsvikum. Menn verða um allan heim að víggirða sig gegn tollsvikum. Það er ómögulegt að hugsa sér, að frumv. þetta geti orðið að lögum án almennrar tollgæzlu. Almenn tollgæzla fylgir því, eins og skugginn fylgir manninum. En hvað kostar slík tollgæzla? Hún kostar sumstaðar 40% af tollfénu, og það hefir meira að segja komið fyrir, að tollurinn hefir ekki hrokkið fyrir kostnaðinum við tollgæzluna. Eg þekki ekkert land, sem er jafn illa fallið til tollgæzlu og Ísland. Hún yrði því dýrari hér en í nokkra öðru landi hér í álfu. Því hefir verið haldið fram, að þetta væri að eins tilraun, og hefði þann kost í för með sér, að tollurinn væri svo lágur. Þetta getur vel verið. En tollurinn er ekki réttvíslega settur. Eg skal t. d. nefna peningaskápa, sem samkv. frv. eru í 3. fl. Það er ekki mjög stór skápur, sem vegur 1000 pd., en í toll af honum þyrfti að greiða 50 kr. og 100 kr. af þeim, sem vegur 2000 pd. (Einhver þingmaður: Það er rangt). Eg bið forláts 5 kr. og 10 kr. átti eg að segja. Sérhver sýslumaður, flestir kaupmenn og margir aðrir, þurfa að hafa einn slíkan skáp, og geta þeir því talist fremur nauðsynlegir. Glysvarningur ætti að vera í hærra flokk. Það er svo margt undarlegt í frumv. þessu, og væri ekki vanþörf á að lagfæra það. Skal eg t. d. geta þess, að 100 kr. sekt er fyrir að skipa ekki upp vörum. Nú kemur skip hér á höfnina, legst við hliðina á öðru skipi, tekur vörur úr því og siglir síðan burtu. En hvað fáum vér fyrir þetta? Vér fáum að eins 100 kr. Eg skal svo ekki fjölyrða meira um þetta, þótt hægt væri að finna ótal dæmi þess, hversu frumv. er óréttlátt. Aðalástæðan á móti því er, að frumstefna þess er ómöguleg, og mundi leiða til almennrar tollgæzlu.