04.04.1911
Neðri deild: -1. fundur, 22. löggjafarþing.
Sjá dálk 1758 í B-deild Alþingistíðinda. (2103)
9. mál, prentsmiðjur
Jón Þorkelsson:
Þegar eg kom fram með frv. þetta á öndverðu þingi, var það ekki meiningin að reka títuprjón í Dani þar með, heldur að reyna að koma prentlöggjöf vorri í heild. Hitt er einnig rétt, að oss ber engin skylda til að gefa Dönum bækur, og því var einnig hin upprunalega meining frumv., að þau eintök, sem áður hafa gengið til bókasafna Dana, gengu nú til landsbókasafnsins, og það skifti svo á þessum bókum við útlend söfn.
Háttv. þm. Vestm. (J. M.) hneykslaðist að mér virtist á því, að skjalasafnið fengi eitt eintak af blöðum og tímaritum, sem kæmu út oftar en einu sinni á mánuði. Það er nú víðast hvar orðið svo, að slík söfn fá öll blöð og tímarit, sem út koma, og er það gert sökum þess, að þessar bækur eru oft mikið notaðar á bókasöfnum, og ganga því fljótt úr sér, og hér er svo háttað, að unglingar sitja hér á lestrarsalnum í bókhlöðunni og lesa neðanmálssögur í blöðunum, sem því ganga mjög fljótt úr sér, en í skjalasafninu eiga blöðin að geymast óskemd fyrir eftirkomendurna. Ef að tala á um jafnrétti í þessum sökum, þá ætti Dönum að vera ljúft að láta eitthvað af hendi rakna á móti því, sem þeir fá héðan ókeypis af bókum, og það því fremur sem þeir hafa nú um níu tugi ára fengið ókeypis allar bækur, sem hér hafa út komið, að því sleptu, að til þeirra hefir runnið fyrir rás viðburðanna mikið af íslenzkum bókum og handritum, og er vandalítið að rekja þann slóða. Á 17. öld reistu Danir allsherjar bókasafn. Það hafði borist út þangað, að hér væri gnægð dýrmætra bóka og handrita, sendu þeir þá hingað legáta til bókakaupa Þormóð Torfason er náði þá ýmsum merkisbókum og handritum, bæði hjá einstökum mönnum og úr safni Brynjólfs Skálholtsbiskups. Auk þess gaf konungur út fyrirskipanir um að láta af höndum handrit héðan. Síðan safnaði og sem kunnugt er Árni Magnússon öllu, er hann gat hönd á fest af því tagi og fór um það eins og menn vita, að Danir náðu eignarhaldi á því með testamenti, sem gert var kvöldið áður en hann andaðist en af því testamenti hefir aldrei fundist frumrit né heldur staðfest eftirrit. Þegar safn Árna brann, bjargaðist þaðan tæpur þriðjungur af því sem skrifað var en hið prentaða brann svo sem alt. Hefði nú þetta fengið að vera hér kyrt, þá er ekki líklegt, að öllu meira væri nú glatað af því, en það, sem bruninn fór með.
Það var sagt, að öruggara væri að hafa bækurnar geymdar á tveim stöðum; þetta er rétt, en þá mætti stofna bókasafn á Akureyri. Í annan stað eru allar íslenzkar bækur keyptar og geymdar við Cornellháskólann í Íþöku. Annars er það víst ekki víða í þjóðlöndunum, þar sem fleiru en einu bókasafni er gert að skyldu að fá alt sem út kemur af bókum og geyma það.