24.04.1911
Efri deild: -1. fundur, 22. löggjafarþing.
Sjá dálk 820 í B-deild Alþingistíðinda. (579)
89. mál, bygging jarða og ábúð
Eiríkur Briem:
Eg vildi að eins segja nokkur orð viðvíkjandi ræðu hv. 1. kkj. Það gladdi mig mjög að heyra ummæli hans að því er snertir 20. gr. ábúðarlaganna frá 12. jan. 1884, um endurgjald fyrir jarðabætur. Eg hef samið þá grein fyrir 30 árum, og það gladdi mig að heyra orð hv. þm., því það er í fyrsta sinn, er eg heyri nokkurt gott orð um þá grein. Það hefir alment verið farið mjög hörðum orðum um hana og talað mikið um það, hve hörmulega þar væri farið með leiguliðana. En ég álít einmitt, að þar sé gert meira fyrir þá leiguliða, sem vilja koma í framkvæmd verulegum jarðabótum heldur en gert er í þessu frumvarpi. En mér er kunnugt um það, að mönnum hefir vaxið í augum sá undirbúningur, sem þar er gerður að skilyrði fyrir endurgreiðslu jarðabóta, og því oft farið á mis við að fá nokkurt endurgjald. Eg játa, að þeim undirbúningi fylgir nokkurt ómak, sem mönnum oft sýnist ekki takandi, sérstaklega, ef um smávægilegt er að ræða, t.d. um nokkura faðma túnasléttun. En eg álít hitt miklu meira virði að geta trygt sér endurgjald, þegar ráðist er í verulegar jarðabætur, sem bæta jörðina til frambúðar. Eg hefi fylgt tillögum nefndarinnar um þetta efni aðallega af því, að eg álít þær miklu kærari almenningi, þó eg fyrir mitt leyti líti svo á, að þær séu ekki eins réttlátar eins og núgildandi ákvæði.
Hv. 1. kkj. þm. talaði um, að hér væri brotin systematísk lög og nefndi í því sambandi viðhaldsskyldu á húsum. Það er rétt að þessu leyti, en að öðru leyti haggar frumvarpið ekkert við ákvæðum laganna. Aðeins koma nýjar greinar fyrir sumar greinar laganna, og sömuleiðis nokkur ákvæði um skifti og girðingar, sem aðeins fylla skörð, sem áður vorn ófylt, nema ef ætla má, að ákvæði Jónsbókar um girðingar séu enn í gildi. Frumvarpið kemur því ekkert í bága við lögin að þessu leyti. En viðvíkjandi hinu atriðinu, sem eg nefndi, viðhaldsskyldunni á húsum þá var það svo til forna, að viðhaldsskyldan hvíldi á jarðeiganda. En nú er ætlast til, að lík ákvæði gildi um skyldu leiguliða að þessu leyti eins og um skyldu þeirra, sem leigja hús, gagnvart húseiganda. Hér er á það að líta, hvernig úttekt húsa á jörðum er vanalega. Það er oftast svo, að álagið er ekki metið hærra en fyrir sjáanlegum göllum. Þetta er svo á Suðurlandi, að minsta kosti. Aftur mun álagið vera nokkru hærra sumstaðar annarsstaðar á landinu. En yfirleitt mun mega segja, að álagið sé oft svo lágt, að ekki nemi, nema litlum hluta þess, sem það kostar að byggja húsin upp.
Að því er snertir kúgildin, ganga tillögur nefndarinnar í þá átt, að það sé samkomulagsatriði milli jarðareiganda og leigjanda. Að vísu getur leigjandi losnað við kúgildin, ef hann vill, en þá fær jarðeigandi fult endurgjald fyrir leiguna, svo þetta sýnist lítið atriði
Nefndin telur æskilegt, að frumvarpið verði afgreitt héðan til n. d., en ekki til fulls frá þinginu. Málið er að sumu leyti nýmæli, sérstaklega um skifting lands og girðingar, og yfirhöfuð svo mikilvægt, að ekki sýnist ástæða að afgreiða það til fullnaðar að þess sinni, en hinsvegar æskilegt, að það fái sem rækilegastan undirbúning og verði umtalsefni meðal þjóðarinnar til næsta þings.