14.08.1912
Neðri deild: -1. fundur, 23. löggjafarþing.
Sjá dálk 279 í B-deild Alþingistíðinda. (695)
19. mál, verðtollur
Ráðherrann (H. H):
Eg held mér beri nú fyrst að þakka hv. 1. þm. Rv. (L. H. B.) fyrir alt þetta þakklæti | hans til mín, sem hann hefir látið í ljósi, og alt hrósið sem hann hefir á mig borið. Mér þykir mjög vænt um að eg hefi getað gert þessum hv. þm. þann greiða og orðið honum að liði með því að tala þessi orð, sem hann, að eigin sögn, alveg óviðbúinn til framsögu þessa máls, hefir getað gripið til sem hálmstrás í neyðinni og undirbúningsbyrinn. En það sem hann las eftir mig úr milliþinganálitinu um vefnaðarvörutollinn, kemur raunar ekki þessu máli við.
Í álitsskjali milliþinganefndarinnar eru færð full rök fyrir því, að þó að þungatollur eða vörumagnstollur sé yfirleitt miklu heppilegri en verðtollur, þá verði honum ekki komið við, að því er vefnaðarvöru snertir, með þeim tekjum og kröftum, sem vér höfum hér á að skipa til tolleftirlits. Setningarnar sem hann las, eru rifnar út úr réttu sambandi, og því slept, sem áherzla er á lögð að því er snertir vefnaðarvöruna. En það er auðsætt, að þurfi, eins og milliþinganefndin áleit, sérstakt tolleftirlit til þess að geta komið við verðtolli á einni sérstakri vörutegund, sem er tiltölulega auðvelt að festa fingur á, þá er ekki síður þörf á tolleftirliti til þess að framfylgja verðtolli á öllum varningi, stórum og smáum. Og það má geta því nærri, hvort minna erfiði og öruggara sé að fá innkaupsreikninga kaupmanna og annara innflytjenda, af því að verðtollur verði nú á öllum vörum, heldur en á einni, allaugsýnilegri vörutegund.
Það, sem hinn háttvirti, en óviðbúni, framsögum. las upp úr mótmælaræðu minni gegn farmtollsfrv. 1911 er mikið til sama sem eg hefi enn á móti farmtollinum að athuga, að því er snertir hina almennu réttlæting þessa handahófsgjalds, og eins og eg tók fram við 2. umræðu málsins snerta þær mótbárur ekki síður factúrugjaldið. En form frumvarpsins var þá alt annað en nú, og alt öðru máli að gegna um framkvæmanlegleikann. Þá var mikil og margbrotin vöruflokkun, sem nú er slept eða gerð miklu einfaldari, svo nú er hægra við að eiga innheimtu og eftirlit, heldur en eftir frv. 1911.
Annars ætla eg mér ekki að elta ólar við 1. þm. Rv. (L. H. B.) um einstök atriði, það hefir svo lítið upp á sig. Aðalatriðið er að fá eitthvað til að bjarga landssjóði úr sárri neyð og álit eg frv. hv. þm. G.-K. (B. K.) skárst til þess fallið af því sem nú liggur fyrir þingi; það sem bezt hefði verið er ekki fáanlegt nú.
Viðvíkjandi þeim brt., sem fram eru komnar frá nefndinni á þgskj. 237, vildi eg leyfa mér að spyrja hver sé meiningin með 1. brt. Er meiningin sú, að tollinn eigi að reikna eftir factúrunni, eins og hún kemur fyrir, eða á að draga frá umboðslaun, delkradere, fragt o. s. frv., ef það er þar talið? Eg álít þessa brt. fremur vera til ruglings, skárst að tollurinn sé reiknaður af vörunni eins og hún kostar hingað komin, enda skilst mér, að allar áætlanir um það hvað tollurinn gefur af sér, byggist á skýrslum um það, hvað varan kosti hingað komin, með öllum kostnaði, assurance og fragt. Ef ætti að draga kostnaðinn frá og leggja að eins toll á það, sem kaupmaður segir að sé sitt hreina innkaupsverð, er hætt við að ágóðinn lækkaði, svo að landið gæti ekki búist við meiru en ca. 200 þús. kr. tekjum af verðtollinum í stað 300 þús., sem hefir verið látið í veðri vaka. Eg leyfi mér því að leggja til að fyrra atriðið í brt. sé ekki tekin til greina, en seinni liðurinn, að umbúðirnar séu teknar með, álit eg að sé til bóta.
Eg get ekki felt mig við orðalagið í 2. brt., að þau skip, sem siglt er hingað til lands, skuli vera undanþegin tollinum. Það getur vel komið fyrir, að af tveimur mótorbátum jafnstórum og af sömu gerð, sé öðrum siglt hingað til lands, en hinn hafður á þilfari stærra skips. Og það getur þó naumast verið meiningin, að af tveimur samkynja bátum, sem inn eru fluttir, skuli annar tollskyldur en hinn ekki, eftir því hve áræðnir sjómenn eiga í hlut.
Í 6. brt. er stungið upp á því, að gera tollheimtumönnum að skyldu að greiða innheimtumönnum sínum ómakslaun eftir nánari ákvæðum stjórnarráðsins. Þetta álít eg fyrir mitt leyti alt of handahófslega ákvörðun. Þarna er ekkert takmark sett; tollheimtumenn eru blátt áfram skyldaðir til að greiða það fé til tollgæzlu, sem stjórnarráðið á hverjum tíma álítur við þurfa, til þess að borga nægilegt eftirlit af hálfu hins opinbera.
Það má hugsa sér stjórnarráðið svo skipað, að það léti sér ekki fyrir brjósti brenna að heimta að lögreglustjórarnir borguðu að fullu þessa 3%, sem þeim eru ætlaðir í innheimtulaun eða jafnvel meira og fæ eg ekki séð betur, en að þetta ákvæði komi í bága við allar grundvallarreglur laga. Ef þessu væri breytt þannig, að stjórnarráðið mætti gera tollheimtumönnum að skyldu að borga innheimtumönnum einhvern takmarkaðan hluta af þessum 3%, væri það dálítil bót. En þessi innheimtulaun, 3%, eru naumast til skiftanna. Ef nokkurt viðunanlegt eftirlit ætti að vera, myndi ekki veita af að hafa til þess alt að 12%, af þessum tolli eða meira ef tollheimtumönnum er lögð sú skylda á herðar að greiða viðunanlegan part til umboðsmanna sinna.
Því meira sem eg hugsa um almenna factúrutollinn því fleiri annmarka sé eg á framkvæmd hans. Eg er viss um, að þó frv. þetta verði samþykt nú, getur það ekki staðið til lengdar. Það er árangurslauet að setja takmarkið til 1915, svo lengi getur það ekki haldist vansalaust.