04.08.1913
Neðri deild: 25. fundur, 24. löggjafarþing.
Sjá dálk 689 í C-deild Alþingistíðinda. (487)
7. mál, fasteignaskattur
Framsögum. meiri hl. (Ólafur Briem):
Eg skal ekki vera langorður, því að flestum mótbárum á móti frumv.
er þegar búið að svara. En það er aðallega út af samanburði háttv. 1. þm. Rvk. (L. H. B.) á því, hvernig skatturinn kemur niður, sem eg ætla að segja nokkur orð. Allur tekjuaukinn var upprunalega í frumv. áætlaður kr. 56,500. Nú hefir nefndin í tillögum sínum dregið úr þessum tekjuauka með því að leyfa talsvert meiri frádrátt en ráð var gert fyrir í frumvarpinu, t. d. ómagameðlag, sem til frádráttar kemur, hækkað um 1/4 (úr 75 kr. upp í 100 kr.).
Enn fremur hefir hún ekki tekið alla tekjustofnana, sem þar eru taldir, með, svo sem landsskuld af jörðum og leigu eftir hús. Tekjuaukinn verður því ekki svo mikill. Líka er á það að líta, að landssjóður verður einnig að bera fasteignarskattinn, ekki að eins af þjóðareign, heldur og af kirkjujörðum, eins og tekið er fram í br.till., en hefði átt að liggja í frv. sjálfu. Nákvæm áætlun hefir ekki verið gerð um það, hve miklu lækkunin muni nema, en óhætt mun að gera ráð fyrir 6000 kr. Líka er á það að líta, að hér er ekki verið að tala um skatthækkun á þeim gjaldstofni, sem nú liggur til grundvallar fyrir beinum Sköttum til landssjóða (ábúðar- og lausafjárskatti), heldur er hér að nokkru leyti skapaður nýr grundvöllur til skattálagningar, t. d. kaupstaðarlóðir. Og eg hygg að fáir muni dirfast að segja, að lóðir í kaupstöðum sé óeðli. legur gjaldatofn. Byggingarlóðir ganga kaupum og sölum og hækka verðmæti húsanna að miklum mun. Óbygðar lóðir hafa líka gengið hér kaupum og sölum fyrir stórfé. Menn hafa selt hér í bænum lóðir, sem þeir hafa fengið fyrir ekkert, fyrir tugi þúsunda. Það liggur í augum uppi, að það er fávíslegt að láta slíkan stofn vera lausan við skatt til landssjóðs, ekki sízt þegar núverandi lausafjárskattur er hafður til samanburðar. Nú gilda þau ákvæði, að jafnvel maður, sem ekki á nema eina kú — þó hún sé í skuld — verður að borga lausafjárskatt til landesjóðs. Í þessu sambandi má einnig benda á það, að með inum nýju vörutollslögum er tollur lagður á brýnustu lífsnauðsynjar, t. d. matvöru. Sá tollur hlýtur að koma þyngst niður á fátækum fjölskyldumönnum, sem mikið þurfa að taka út til heimila sinna. Að þessu leyti er fasteignarskattur ólíkt aðgengilegri, þar sem hann kemur aðallega niður á mönnum, sem hafa arðberandi eignir undir höndum.
Dæmi háttv. 1. þm. Rvk. (L. H. B.) virðist fremur sniðið til þess að fegra málstað haus, en að það sé rétt gagnvart því máli, sem hér um ræðir. Hann tók til dæmis mann úr kaupstað, sem nú borgar kr. 1,50 af húseign, sem er þúsund króna virði. Til skamms tíma var það í lögum, að menn áttu að borga kirkjugjald af húsum auk húsaskatts. En fyrir fám árum var það afnumið um leið og sóknargjaldslögin voru samþykt, án þess nokkuð væri sett í staðinn. Með því lækkaði húsaskatturinn um 75 aura af þúsundi, og mun sú lækkun aðallega hafa verið samþykt með það fyrir augum, að fasteignarskattur yrði bráðlega leiddur í lög. Þessi maður, sem háttv. 1. þm. Rvk tók til dæmis, galt ekkert af lóð og engan tekjuskatt. Hann átti eftir dæminu að gjalda 14 kr. 85 aura samkv. þessu frv. Þegar tillit er tekið til þess, að maðurinn bjó í 5000 kr. húsi, sem hann átti sjálfur, jafn vel þó nokkur skuld hvíli á því, og hafði 1000 kr. í hreinar tekjur, er það sýnilegt, að sá skattur, sem nú hvílir á honum, 1 kr. 50 aurar, er ekki í neinu réttu hlutfalli Við álögur á ýmsa aðra gjaldendur, og að sú skatthækkun, sem frumvarpið gerir ráð fyrir hjá slíkum manni, hefði komið niður í réttan stað og miðað til að jafna misrétti, sem nú á sér stað.
Þá gerði þm. afar-mikið úr því, hve níðst væri á sjávarútveginum. Ekki ber það vott um áníðslu, að slept er afar-miklu verðmæti, sem útvegsmenn hafa, nfl. skipunum. Í aumum greinum er þó mjög líkt ástatt með skip og hús — þótt skip geti ekki beinlínis talist fasteign — og löggjöfin lætur að mörgu leyti sömu reglu gilda um þau. En þennan stofn, sem hefir mikið verðmæti, þegar lítið er til botnvörpunga og mótorbáta, er ekkert lagt á.
Þá er dæmið með landbóndann, sem átti nú að borga kr. 4.40 í ábúðarskatt og kr. 5.50 í lausafjárskatt, en eftir frv. 6 krónur í fasteignaskatt og 30 krónur í tekjuskatt, eftir kenningu háttv. þm. Eg er hræddur um, að þm. hafi litið á bruttó-tekjurnar, en ekki netto-tekjurnar og ekki tekið til greina, að allan rekstrarkostnað á að draga frá. En setjum nú svo, að þetta dæmi væri rétt og landbóndinn ætti að borga 36 krónur í skatt eftir frumvarpinu, í staðinn fyrir 9 kr. 90 a. eftir núgildandi lögum, þá er eg hræddur um að ekki yrði mikið eftir af tekjuaukanum, 56 þús. kr., er kæmi niður á kaupstaðarbúa, sem háttv. þm. þó heldur fram að verði harðara úti. Eg tek þetta ekki fram af því, að eg beri á móti því, að kaupstaðarbúar verði harðara úti, heldur til að sýna, hvernig þm. hljóp úr einu í annað og komst í mótsögn við sjálfan sig. Sannleikurinn er sá, að tiltölulega kemur tekjuauki af fasteignarekatti meira niður á kaupataðarbúum en sveitamönnum, sem eðlilega kemur af því, að núverandi skattar koma miklu léttara niður á þeim, þar sem enginn skattur hvílir á lóðum. Og auk þess má líta á það, að í kaupstöðum eru margir þeir menn, sem hafa miklu meiri húseignir en þeir þurfa á að halda til íbúðar. Þeir geta því haft talsverðar. tekjur af því að leigja öðrum íbúð í húsum sínum. Það skal játað, að faateignarskattur af húsum kæmi
þyngra niður en nú á þeim mönnum, er gera sér atvinnu af því að verzla með hús og lóðir í gróðaskyni. En ýmsir af þeim mönnum hafa grætt stórfé á þessu. Hvað er nú réttara en að þessir menn leggi einhvern skerf að mörkum til landaþarfa ? Það er margt fleira, sem taka mætti til athugunar, en eg ætla fyrst að sjá afdrif þessa frv. og taka þá heldur aftur til mála um tekjuakattafrv., ef það kemur til umræðu.