07.08.1913
Neðri deild: 28. fundur, 24. löggjafarþing.
Sjá dálk 836 í C-deild Alþingistíðinda. (669)
100. mál, sölubann á tóbaki til barna og unglinga
Flutningsm. (Sigurður Sigurðsson):
Allir eru nokkurn veginn sammála um það, að tóbaksreykingar séu skaðlegar, jafnvel fyrir alla, en þó sérstaklega fyrir börn og unglinga. Því er ver og miður að börn og unglingar taka snemma upp á því að reykja, jafn vel krakkar innan 10 ára aldurs sjást iðulega reykjandi hér í Reykjavík, og svo mun ástandið vera orðið víðar á landinu. Tóbaksreykingar barna eru engin ný bóla hér, því að þessi faraldur eða plága hefir gengið yfir allan heim. Vitanlega eru mest brögð að þessu í kaupstöðum eða þéttbýlum sjávarplássum, en þaðan breiðist það svo út til sveitanna. Það er alkunnugt að það tóbak, sem unglingar sækjast mest eftir, cigarettur eða, vindlingar sem svo eru kallaðir, er sú tóbakategundin, sem skalegust er, að dómi þeirra sem kunna skil á efnasamsetningu tóbaks. Því meira alvöruefni ætti þetta að vera öllum hugsandi mönnum.
Steinn Sigurðsson kennari í Vestmannaeyjum tók sig til og rannsakaði, hvað liði tóbaksreykingum barna þar í skólanum. Hann skrifaði grein um rannsóknir sínar í skólablaðið. Hún var einnig prentuð sérstaklega, og var henni útbýtt hér í deildinni fyrir fundinn. Steinn komst að þeirri niðurstöðu, að í 3 efstu bekkjum skólans Voru 64%. eða hér um bil 2/3 af börnunum farnir að reykja. Að því er snertir neðri bekkina, þá fundust þar 9 börn innan 12 ára aldurs, sem byrjuð voru á reykingum. Hann getur þess, að ef miðað er við efstu bekkina 3, sem nokkurn veginn áreiðanleg rannaókn fór fram í, þá hafi 41% stúlkna og 87% pilta átt , meiri eða minni þátt í reykingum. Og eftir vindlingaframtali barnanna sjálfra taldist honum svo til, að 17% af börnunum reyktu á ári 500 Vindlinga hvert að meðaltali, minst 300 en mest 800. Vitanlega er þessi skýrsla ekki alveg áreiðanleg, en það þorir höfundurinn að fullyrða, að fremur muni vantalið en oftalið, og öllu tóbaki sleppir hann nema vindlingunum. Ennfremur segir hann, að þau börnin, sem mest hafi reykt, að einum tveimur undanteknum, hafi verið laklega að sér í skólanum eða tæplega í meðallagi og flestum ábótavant í siðferði, miðað við hin börnin.
Eg hefi ekki í höndunum skýrslur frá skólum erlendis um sama efni. En eg minnist að hafa séð þær, en þar mun útkoman ekki hafa verið betri en hér. Eg veit ekki, hvort nokkur gangskör hefir verið gerð að því hér í Reykjavík, að rannsaka, hvernig hér er ástatt í þessu efni. En sín þess að eg ætli að spá nokkru um það, þá hygg eg að gera megi ráð fyrir að ástandið sé sízt betra hér en í Vestmannaeyjum, eftir því að dæma, sem manni kemur fyrir sjónir dags daglega hér í Reykjavík.
Eins og eg gat um áðan, er það álit manna, að reykingar hafi mjög akaðleg áhrif á börn og unglinga. Það er álitið, að þær dragi úr þroska þeirra og spilli sálargáfunum. Heilsufræðingar telja jafnvel að miklar reykingar barna geti leitt til ævarandi sjúkdóma, svo sem taugaveiklunar, flogaveiki og jafnvel vitfirringar. Og því yngri sem börnin eru þegar þau byrja, því skaðlegra er það. Hér er einungis litið á málið frá heilsufræðislegu sjónarmiði. Hina hliðina, útgjaldahliðina, ætla eg ekki að taka til íhugunar að þessu sinni, þó að hún reyndar sé vel þess verð, að henni sé gaumur gefinn.
Samkvæmt þessari almennu skoðun, að tóbaksreykingar séu börnum mjög óhollar, og samkvæmt þeirri almennu reynslu, að tilhneiging barnanna til þessarar nautnar fari mjög vaxandi, hafa í mörgum löndum verið gerðar ýmsar tilraunir og ráðstafanir til þess að reisa skorður við þessum ófögnuði, sumpart með frjálaum félagsskap, og sumpart með löggjöfinni. Það er vafalaust, að frjáls félagsskapur getur miklu áorkað, og hér á landi hefir myndast visir í þá átt. En það er ekki nóg. Eg hygg að lagaákvæði mundi hjálpa til og styðja bindindisstarfsemi hér á landi meðal barna og unglinga. Eg sagði áðan, að annarsstaðar væri mikil hreyfing í þessa átt. Eg get nefnt dæmi. Eftir því sem fróður maður hefir sagt mér, hafa meðal annars verið sett lög í Japan, árið 1900, ef eg man rétt, sem banna unglingum innan 21 ára aldurs alla tóbaksnautn.
Háar sektir eru lagðar við, ef sannast, að barni eða unglingi hefir verið gert hægt fyrir að afla sér tóbaks, eða ef því hafa verið gefin áhöld til að njóta þess, svo sem pípur eða dósir.
Í Noregi eru til heimildarlög, sem banna sölu á tóbaki til barna og unglinga. Sömuleiðis er mér sagt að í Englandi séu lög, sem gangi í sömu átt, banni sérstaklega sölu á vindlingum til unglinga. Einhver slík lög munu og vera til í Canada og Bandaríkjunum í Norður-Ameríku.
Í Danmörku var þessu máli hreyft fyrir nokkrum árum; en eg veit ekki um, hvort það hefir leitt til nokkurs lagaákvæðis í þessa átt, og það mundi ekki heldur sá maður, er eg leitaði til í þessu efni. En víst er um það, að um málið var mikið skrifað og mikil hreyfing í þá átt, að bannað yrði að selja unglingum tóbak, sérstaklega vindlinga.
Það er því alment viðurkent, að öll tóbaksnautn, hverju nafni sem nefnist, sé skaðleg unglingum, en sérstaklega þó vindlingar. Þess vegna hefir sérstaklega verið reynt að koma í veg fyrir að börnum yrði seld þessi tóbakstegund, og að þau geti neytt hennar.
Jafnvel þó ástandið sé máske víða annarstaðar lakara en hér á landi, virðist samt nauðsynlegt að gefa alvarlega gaum að því. Og ef ástandið er viða á landinu svipað og í Vestmannaeyjum, þá er fullkomin ástæða til að skeraat í leikinn.
Þetta frumv., sem við flutningsmenn höfum komið fram með, miðar í þessa átt. Má vel vera að gallar séu á því, formgallar eða efnisgallar, en eg hygg, að þeir séu ekki svo verulegir, að ekki sé hægt að laga þá með breytingartillögum, án þess að málið sé sett í nefnd.
Vona eg að frumv. verði vel tekið, og að menn reyni að greiða götu þess, þar sem svo alvarlegt mál er um að ræða.