07.08.1914
Neðri deild: 37. fundur, 25. löggjafarþing.
Sjá dálk 1166 í B-deild Alþingistíðinda. (1177)
70. mál, afnám eftirlauna
Sveinn Björnsson:
Eftir því sem mér skildist á ræðu háttv. 1. þm. Árn. (S. S.), þá vóru ástæður hans á móti kosningu milliþinganefndar tvær. Í fyrra lagi sú, að nefndin mundi komast að þeirri niðurstöðu, að hækka bæri laun embættismanna. Hin ástæðan var það, að milliþinganefndin mundi kosta peninga. Eg held, að því er fyrra atriðið snertir, að háttv. þm. (S. S.) hafi tekið sér ofmikið gefið. En færi svo, að nefnd, kosin af þinginu, kæmist að þeirri niðurstöðu, að hækka beri laun embættismanna, þá skil eg ekki annað en það mætti tala um það. Hin ástæðan, að nefndin mundi kosta peninga, er auðvitað rétt. En ef málið er svo mikilsvert, sem margir álíta, þá má hún gjarnan kosta peninga. Það borgar sig betur að fá málið rækilega rannsakað og til lykta leitt, en að eyða mörgum árum í langar umræður, sem líka kosta peninga. Að vilja spara þessa upphæð finst mér ekki ólíkt því að spara eyrinn og láta krónuna fjúka. En háttv. 1. þm. Árn. (S. S.) hugsar svo mikið um þessar sparnaðargælur sínar, að oft verður úr því hreinasta sóun.
En nú er spurningin sú, hvort hér sé um svo mikið mál að ræða, að milliþinganefnd þurfi. Háttv. 1. þm. Árn. (S. S.) sagði, að engar óskir hefði verið látnar í ljós um það, að endurskoðuð yrði launakjör embættismanna. Eg vil í þessu efni benda honum á það, að fjölmennur flokkur í landinu, Sjálfstæðisflokkurinn, tók það fram í ávarpi sínu til þjóðarinnar fyrir kosningar, að hann vildi láta endurskoða launalöggjöfina. Eg veit ekki betur en það hafi fengið góðar undirtektir í landinu og jafnvel hjá flokksbræðrum 1. þm. Árn. (S. S.). Mér er kunnugt um það, að háar raddir hafa heyrst í þá átt, að afnema beri öll eftirlaun, og það er svo komið, að í stjórnarskrárbreytingu þeirri, sem nú liggur fyrir þinginu, er breytt því ákvæði gömlu stjórnarskrárinnar, að stjórnarskrárbreytingu þurfi til þess að afnema eftirlaun. Það má gera með sérstökum lögum. En móti þessum kröfum, sem eg gat um áðan, kemur krafan um launahækkun. Hún kom fram í frumv. frá stjórninni á seinasta þingi. Því lauk svo, að frumvarpið var felt — ekki þó vegna þess, að menn álíti alt ósanngjarnt, sem þar var farið fram á., heldur vegna hins, að málið þótti illa undirbúið. Stjórnin hafði tekið það óráð, að stinga upp á launahækkun þeim til handa, sem bezt vóru launaðir undir og alls óþarft var að hækka við. En þingið viðurkendi sumar af uppástungunum með því að veita viðkomandi mönnum persónulega launaviðbót á fjárlögum.
Það getur vel komið í ljós, að niðurstaðan verði sú, að ekki þurfi að hækka þá peningafúlgu, sem rennur til embættismanna, þótt laun þeirra yrði hækkuð. Það gæti vel komið til greina að emb. yrði fækkað. Jafnframt byggist eg við, að tillaga kæmi um það að skylda embættismenn til þess að tryggja sér ellistyrk.
Það er enginn vafi á því, að öll sanngirni mælir með því, og það hefir einnig verið viðurkent af þinginu, að alt launamálið þurfi að athuga og rannsaka ítarlega. Og er þá ekki offrandi nokkrum þúsundum króna, einu sinni fyrir alt til þess að fá málið rannsakað sem bezt og á enda kljáð? Eg veit, að hv. 1. þm. Árn. (S. S.) sér, hvað hér er um mikilsvert mál að ræða, og hann hlýtur að skilja, að það er örðugt fyrir stjórnina að gera því svo góð skil, sem hann og allir aðrir hljóta að óska eftir, ekki hvað sízt fyrir það, að svo mörgum og mikilsverðum málum hefir verið dengt á stjórnina nú á þessu þingi. Það eru engir smámunir, og til ofmikils ætlast, ef búist er við, að stjórnin rannsaki það alt til hlítar, hvað þá ef jafnmiklu og erfiðu máli er bætt ofan á. Eg vænti þess, að háttv. 1. þm. Árn. (S. S.) sannfærist svo, af þeim umræðum, sem hér fara væntanlega fram, að hann kippi aftur breyt.till. á þskj. 317, enda skildist mér á honum, að hann gerði ákveðið ráð fyrir því, að hún félli. Og þess vegna hefir hann vitanlega komið fram með varatillögu, sem prentuð er á þskj. 367, (Sigurður Sigurðsson: Það skaðar ekki að búast við því versta) að hann hefir leitað fyrir sér um undirtektir manna, og þær ekki verið sem beztar.
Það getur náttúrlega verið álitamál, hvort þriggja manna nefnd vinnur betur eða verr en fimm manna nefnd. En þó lít eg svo á, að hægara verði að fá nefndina vel setta saman, að fá í hana fulltrúa allra hagsmuna og allra stefna í þessu máli, ef ekki verða færri menn í henni en fimm. En kostnaðarmunurinn er alls ekki svo mikill, að í hann sé horfandi. Eg held, að þessi andróður háttv. 1. þm. Árn. (S. S.) stafi af misskilningi og þröngsýni. Þó að það sé góðra gjalda vert, að fara aparlega með fé landsjóðs, þá er engan veginn víst, að það sé búmannlegast í öllum tilfellum að horfa í hvern eyri. Menn geta stundum verið of nískir, því að það getur í ýmsum tilfellum kostað meira fé, heldur en að gera það, sem gera þarf í gefnu augnabliki, þó að það hafi dálítil útgjöld í för með sér í svipinn.