28.07.1914
Neðri deild: 23. fundur, 25. löggjafarþing.
Sjá dálk 395 í B-deild Alþingistíðinda. (413)
83. mál, styrkur fyrir Vífilsstaði
Eggert Pálsson:
Eg býst við að fleirum en mér hafi komið það harla á , á óvart þegar frv. til fjáraukalaga, sem lá fyrir þinginu, var felt hér á dögunum. Það var að vísu svo, að háttv. þm. N.-Ísf. (Sk. Th ) Skaut því fram, að til stæði að fella frv., en eg fyrir mitt leyti gat ekki trúað því, að mönnum væri það full alvara, og því síður þegar háttv. þm. N.-Ísf. (Sk. Th.) Skoraði á þá menn, sem það hefði afráðið, að gera grein fyrir þeim ástæðum, er þeir þættist hafa til þess, og þeir hinir sömu menn létu ekkert til sín heyra.
Eg gekk út frá því sem gefnu, að óþarfa ótti væri á ferðum, og að þetta í mundi aldrei koma til. Því fremur gekk eg út frá þessu, sem eg vissi ekki til að í frv. stjórnarinnar væri farið fram á neitt það, er nokkurn mann gæti hneykslað, eða nokkrum manni gæti virst óþarfi að veita. Sama máli var að gegna um till. fjáraukalaganefndarinnar. Enn hafa þessir menn, er frv. feldu, ekki gert opinberlega grein fyrir því, hvers vegna þeir gerðu það. Að vísu hefir verið getið um það í blöðunum, að ástæðan muni hafa verið nú, að þeir hafi hvorki treyst sjálfum sér né öðrum til þess að gera fjáraukalögin þannig úr garði, að þau yrði viðunandi. Þeir hefði óttast, að bæði þeir og aðrir mundu hrúga svo miklum fjárveitingum inn í lögin, að þau yrði ótæk. Eg fyrir mitt leyti á bágt með að trúa því, að þetta hafi verið ástæða þessarra manna, því að ef þeir hafa látið þenna ótta í ljós, þá hafa þeir jafnframt gefið yfirlýsingu um, að þeir væri ekki færir um að eiga neitt við fjárlög. Eins og háttv. þm. kannast við, eru, vegna skýringaleysis, ýmsar getgátur manna á milli um það, hverjar orsakirnar muni hafa verið. Sumir hafa gizkað á, að þetta hafi átt að vera einhverskonar spark til fráfarandi stjórnar. Aðrir geta þess til, að það hafi átt að vera ónot í garð viðtakandi stjórnar. Enn aðrir gizka á, að í þessu tiltæki felist óánægju-yfirlýsing til fjáraukalaganefndarinnar. Getur þá sú óánægjuyfirlýsing stafað af tvennu, annaðhvort af því, að þessum mönnum hafi þótt nefndin of bruðlunarsöm, eða þá hinsvegar af því, að þeim hafi ekki þótt hún nægilega bruðlunarsöm, og styðst þessi síðari tilgáta við þá einu rödd, sem kom frá þessum mönnum hér í deildinni um daginn, þegar frv. var felt.
Það virðist líka mæla með henni, að nú er af mörgum þessum sömu mönnum rokið upp til handa og fóta að heimila stjórninni að eyða fé landssjóðs, og að því er virðist ekki nein sérleg ráðdeild viðhöfð. Það hefði haft við talsverð rök að styðjast, ef menn hefði viljað fella fjáraukalagafrv. til þess, að eyða ekki neinu fé úr landssjóði. Það hefði verið sönn og veruleg sparnaðarstefna. En þar sem nú þessir menn hafa ekkert á móti því að heimila stjórninni að eyða fé landssjóðsins svo að kalla ótakmarkað, einn til þessa og annar til hina, þá er ekki hægt að sjá, að nein sparsemdarstefna hafi ráðið þessu tiltæki þeirra. Eg segi fyrir mitt leyti, að úr því að fjáraukalagafrv. hefir verið felt, þá mundi eg fella mig bezt við að heimila stjórninni alls ekki neinar fjárveitingar. Í því væri samræmi, en í hinu ekkert. Annars vakir það fyrir mér í þessu efni, að eg lít svo á, að það sé tæplega heimilt eftir stjórnarskránni að eyða fé landssjóðs á þennan hátt, sem hér er farið fram á, heldur eigi öll útgjöld að fara fram samkvæmt fjárlögum eða fjáraukalögum.
Í 24. gr. stjórnarskrárinnar er það skýrt tekið fram — svo skýrt að það er naumast hægt að hafa það skýrara — að ekkert fé megi veita nema það sé heimilað annaðhvort í fjárlögum eða í fjáraukalögum. Greinin hljóðar sem sé þannig — með leyfi hæstv. forseta:
»Ekkert gjald má greiða af hendi, nema heimild sé til þess í fjárlögum eða fjáraukalögum«.
Þetta virðist vera nokkurn veginn skýrt og ljóst mál. En þar sem þetta frumvarp var fyrsta málið af þessum heimildarlagamálum, þá vildi eg strax grípa tækifærið til þess að óska úrskurðar hæstv. forseta um það, hvort heimilt væri að veita fé á þennan hátt eftir 24. gr. stjórnarskrárinnar.
Að öðru leyti skal eg ekki fjölyrða um málið. Að eins vil eg taka það fram, að ef úrskurður hæstv. forseta yrði á þá leið, að þessi aðferð væri heimil, þá er sjálfsagt að kjósa nefnd til þess að íhuga öll þessi mál. Það þarf, með öðrum orðum, að kjósa nýja fjáraukalaganefnd. Og er í því út af fyrir sig ekki fólginn sérlega mikill sparnaður, að kjósa fyrst fjáraukalaganefnd, láta hana sitja hálfan þingtímann að störfum, ónýta alt sem hún hefir gert, kjósa síðan aðra nefnd og ef til vill fleiri, og ónýta loksins alt saman ef svo ber undir. En samt sem áður er nefndarskipunin sjálfsögð og óhjákvæmileg. Fjárveitingarnar, sem farið er fram á að heimila, eru svo ótakmarkaðar, engar tölur eru jafnvel nefndar í sumum tilfellum, svo að ekki er vanþörf á að þær verði athugaðar sem rækilegast. Leyfi eg mér síðan að ítreka þá ósk mína, að hæstv. forseti skeri úr því, hvort það sé heimilt eftir stjórnarskránni að veita fé á þann hátt, sem hér er farið fram á.