13.09.1915
Efri deild: 59. fundur, 26. löggjafarþing.
Sjá dálk 164 í B-deild Alþingistíðinda. (65)
108. mál, fjárlög 1916 og 1917
Sigurður Stefánsson:
Jeg bjóst við að þessar breytingartillögur mundu koma og úr þessari átt. Jeg skal játa, að þær hafa talsvert til síns máls, en sá samanburður, sem háttv. 2. kgk. þm. (Stgr. J.) viðhafði, er mjög athugaverður. Hjer erum við að ræða mál, sem ekki getur heyrt undir vegalög eða samgöngubætur. En það er verið að ræða sjerstaka þörf, sem verður að fullnægja, án þess að fara eftir ströngustu reglum. Í Bolungarvík er enginn þjóðvegur, engar brautir eða brýr, og alt eru þetta liðir, sem kosta miljónir króna. Þegar landið hefir lagt miljónir í samgöngubætur, má ekki fara of hart í sakirnar við þetta fyrirtæki, sem strangt tekið ekki heyrir undir vegalög, og því verður að styrkja að ríflegar en ströngustu reglur heimta. Það er svo um Ísafjarðarsýslu, að meðan þingið hefir lagt miljónir króna til nauðsynlegra mannvirkja, þá hefir þessi sýsla engar fjárveitingar fengið, nema fáeinar þúsundir króna til Breiðdalsbrautarinnar. Það má segja, að hjer sje ekki um neina samgöngubót að ræða, er geti heyrt undir nokkura sjerstaka grein vegalaga, en jeg vil segja að hjer er um stórkostlega samgöngubót að ræða — stórkostlega samgöngubót, þótt það sje ekki þjóðvegur, sýsluvegur eða hreppavegur.
Það, sem hjer er um að ræða, er að bæta einn fjölfarnasta veginn á öllu landinu, það eru varirnar í Bolungarvík. Um þenna veg er það að segja, að mikinn hluta ársins fara því nær daglega um hann mörg hundruð manna, með hundruð þúsunda króna í skipum, veiðarfærum og afla, um hann hafa verið fluttar miljónir króna til lífsviðurværis landsmönnum og stórfje í vasa landssjóðs.
En það er eins víst um þenna geysi fjölfarna veg, að þar hafa árlega þúsundir króna tortímst. Þar hafa árlega farið þúsundir króna í eignatjón í lendingunni. Það er fljótt að koma er menn t. d. mjölbrjóta skip sín í lendingunni, jafn dýr og þau eru orðin nú á tímum.
Og þó að brýr sjeu nauðsynlegar á stórfljót landsins, þá er þó þessi lendingarbót enn þá nauðsynlegri. Það hafa mörg mannslíf tortímst í stórfljótum landsins, en þó eru þau enn þá fleiri, sem fyr og síðar hafa farist í lendingunni í Bolungarvík. Það er því miður ekki fátítt, að menn verði þar að horfa á þá sorglegu sjón, að sjá lík heilla skipshafna velkjast í brimrótinu, án þess nokkuð að geta að gjört, sökum ofureflis höfuðskepnanna.
Þótt nú Bolvíkingar fengju 20 þús. kr. til þessarar samgöngubótar, án nokkurs tillags frá þeirra hálfu, þá hafa þeir áður lagt svo mikið af mörkum til fyrirtækisins, að þeir hafa að fullu greitt þriðjung kostnaðarins móts við landssjóð, þótt þeir fengju þessar 20 þúsundir, án þess að leggja nokkuð á móti.
Fyrir hjer um bil 20 árum, áætlaði Sigurður verkfræðingur Thoroddsen, að bátahöfn í Bolungarvík kostaði 220 þús. kr. Þetta varð til þess, að hætt var við málið þá; mönnum fjell allur ketill í eld. Svo leið og beið. Svo kom Krabbe verkfræðingur til sögunnar, og hann gjörði lauslega áætlun um, að unt væri að gjöra þar mikla lendingarbót fyrir, á að giska 80 þús. kr. Þetta gladdi mjög mikið þann fjölda manna þar vestra, þar á meðal mig, sem var þetta áhugamál, og gaf málinu byr undir báða vængi. Það var stór munur á því, hvort hægt væri að fá þar góða lendingarbót fyrir 80 þús. kr., eða fyrir ekki minni upphæð en 220 þús. kr., og því komst aftur skrið á málið; þingið tók að styrkja það og Bolvíkingar lögðu mikið fje fram. En nú kemur það upp úr dúrnum, að Krabbe segir, að þetta muni kosta 225 þús. kr., en ekki 80 þús. kr., og tel jeg líklegt, að það verði til þess, að Hólshreppur treysti sjer ekki til að vinna verkið til fulls. En hvað sem því líður, þá er það víst, að hver meter, sem garðurinn er lengdur, gjörir Bolvíkingum mikið gagn. Það hefir þegar sýnt sig, að með þeim garði, sem þegar er kominn, er mikið betra .að lenda þar en áður var. Þetta hefir og gefið Bolvíkingum vind í seglin, með að reyna að fá garðinn lengdan. (Steingr. Jónsson: Hvað kostar meterinn ?). Um 1000 kr., en hann verður vitanlega dýrari, eftir því sem hann nær lengra fram og dýpka tekur. En það er sýnt, að hann stendst bæði brim og hafís.
Þar sem háttv. 2. kgk: þm. (Stgr. J.), var að tala um það, að með þessu væri öðrum hjeruðum, t. d. Húnvetningum, órjettur gjör, þá get jeg ekki sjeð að svo sje. Bryggjan á Blönduósi er þörf, en þar fer ekki daglega um jafn mikill mannfjöldi og um varirnar í Bolungarvík. Sama er að segja um hafnarbótina á Sauðárkróki, að hún er ekki sambærileg, þó þar sje um sjálfsagða nauðsyn að ræða, er þarf að bæta úr.
En í sambandi við þetta ber háttv. 2. kgk. þm. (Stgr. J.) fram lánsheimild handa Hólshrepp; það á að vera til að bæta úr. En jeg býst við, að jafn glöggum manni og háttv. 2. kgk. þm. (Stgr. J.), sje það full ljóst, að þessi lánsheimild gefi mjög litlar vonir um, að fá peningana, þótt Bolvíkingar treystu sjer til að taka lánið, eftir því útliti sem nú er.
Hvað við víkur því, að landið sje eign einstaks manns, þá er það rjett, en á því liggur sú kvöð, að það má ekki brúka. Bolungarvíkurmalir til annars en skipauppsáturs og verbúðabyggingar. Björn Jórsalafari gaf landið, og á Vatnsfjarðarkirkja hálfa vertolla, og eru samningar um það gjörðir, að þar megi engar byggingar byggja, sem koma í bága við uppsátrið og rjettindi verbúðarmanna.
Þetta er trygt, og þessu er ekki hægt að rifta, og eftirgjaldið getur ekki hækkað, nema í samráði við prestinn í Vatnsfirði. Vertollur hefir nýlega verið lækkaður; er nú 13 krónur af skipi fyrir vertíð. Það er því engin hætta á því, að landeigandi geti beitt nokkurri kúgun, svo að menn hætti að leita þangað til sjósókna.
Jeg skal taka það fram, að færi svo, að jeg sæti á þingi aftur, þá hygg jeg, að það yrði nú í síðasta sinn, sem jeg hjeldi því fram, að fje úr landssjóði yrði lagt fram í þessu skyni, án þess að hjeraðið sjálft legði fram fje á móti. En jeg verð að telja það minna principsbrot, þó 20 þúsundir sjeu nú veittar skilyrðislaust, en mörg önnur sem við gjörum hjer árlega á þingi, svo sem að leggja tugi þúsunda í vegi, sem landssjóði ber engin skylda til að styrkja.
Jeg tel að hjer sje um sjerstaka nauðsyn að ræða. Til Bolungarvíkur sækja menn úr öllum fjórðungum landsins. Þar stunda menn sjó úr því nær öllum sýslum landsins. Svo þetta snertir í raun og veru alt landið. Þetta hefir verið einhver fiskisælasta veiðistöð landsins alt frá ómunatíð, en það getur raunar breytst með breyttum veiðiaðferðum. En síðan tollur komst á sjávarafurðir, hefir þetta verið einhver besta mjólkurkýrin, er landssjóður hefir haft, og jeg býst við, að það eigi langt í land að það breytist.
Jeg vona því, að háttv. deild sýni þessari fjárveitingu linkind og felli breytingartillöguna.